.png){kind=small}
Η τελευταία μέρα της κατοχής είναι η πρώτη μέρα της ειρήνης στην περιοχή
του Σάλαχ Μούσα
Φωτογραφία: TIMO / Pexels
Στην Παλαιστίνη, ο πόλεμος τελείωσε στα χαρτιά στο Σαρμ ελ Σέιχ, υπό την προεδρία του αρχιτέκτονα του παγκόσμιου εμπορίου Ντόναλντ Τραμπ, μαζί με τους στενούς του συμμάχους –κυρίως το Κατάρ, την Τουρκία και ηγέτες της Δύσης– για να υπογράψουν ένα σχέδιο που μοιάζει με ελβετικό τυρί, γεμάτο τρύπες. Ένα σχέδιο που κανείς δεν έχει το δικαίωμα να επικρίνει ή να τροποποιήσει, εκτός από τον ναζί Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Και αφού υπογράφηκαν οι όροι που επιβλήθηκαν στον παλαιστινιακό λαό, είτε με τη συγκατάθεσή του είτε χωρίς αυτήν, αρχίζουν τα ερωτήματα – ερωτήματα που δύσκολα θα βρουν απαντήσεις. Το πρώτο είναι: πρέπει να αρχίσουμε να αισιοδοξούμε; Φυσικά όχι. Το Ισραήλ κατέχει άμεσα πάνω από το μισό της Γάζας, ενώ το υπόλοιπο βρίσκεται στο πεδίο των πυρών του και υπό ασφυκτικό αποκλεισμό. Κατέχει επίσης το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Όχθης, όπου χτίζει εποικισμούς, κατεδαφίζει σπίτια, συλλαμβάνει και δολοφονεί Παλαιστινίους. Έχει εγκαταστήσει περίπου 1.000 σημεία ελέγχου μεταξύ των πόλεων και των χωριών, καίει και κόβει κυρίως ελαιόδεντρα –σύμβολο μεγάλης σημασίας– και καταλαμβάνει τις πηγές νερού και τα φορολογικά έσοδα.
“Η δική μου πέτρα ” του Murad Sudani*
Το έργο «Η δική μου πέτρα» του Παλαιστίνιου ποιητή Μουράντ Σουντάνι συνιστά μια σύνθεση που συνδυάζει ποίηση, μυστικισμό και πολιτικό στοχασμό. Στον πυρήνα του βρίσκεται το σύμβολο της πέτρας, το οποίο λειτουργεί ως ποιητική και εθνική μήτρα νοήματος. Ο Σουντάνι αξιοποιεί την πέτρα ως μεταφορά για την παλαιστινιακή γη και ταυτότητα, αλλά και ως οικουμενικό αρχέτυπο της ανθεκτικότητας, της δημιουργίας και του πόνου. Το βιβλίο, αποτελούμενο από ποιητικά μέρη και λυρικά δοκίμια, λειτουργεί ως πολυφωνικό μανιφέστο για τη σχέση ανθρώπου, γλώσσας και τόπου. Μέσα από μια μυστικιστική γλώσσα γεμάτη θρησκευτικούς, μυθολογικούς και φιλοσοφικούς συμβολισμούς, ο Σουντάνι μετατρέπει την εμπειρία της απώλειας σε ποιητική αποκάλυψη. Η πέτρα δεν είναι απλώς υλικό στοιχείο, αλλά οντολογικό σύμβολο ύπαρξης. Ο ποιητής τη βλέπει ως φορέα μνήμης, δύναμης και πνευματικής αντοχής. Αντιπροσωπεύει τη γήινη σύνδεση με την πατρίδα αλλά και τη μαρτυρία του δράματος και της επιμονής.
Κλάψτε για το χυμένο αίμα: Θα περάσουν γενιές πριν η Γάζα ξεχάσει τη γενοκτονία*
Gideon Levy
Haaretz
Χρειάζεται ένας εξαιρετικός βαθμός αισιοδοξίας για να μην απογοητευτεί κανείς — ή να θεωρηθεί «χαλαστής του πάρτι» — απέναντι στη συμφωνία για τη Γάζα, όμως γίνεται, η πρόταση έχει και τα φωτεινά της σημεία.
Δεν πρόκειται για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ισραήλ και Γάζας — κάτι που φυσικά θα ήταν πολύ καλύτερο — αλλά για μια συμφωνία που οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν στο Ισραήλ. Ωστόσο, έχει από καιρό καταστεί σαφές ότι μόνο μια επιβεβλημένη συμφωνία μπορεί να οδηγήσει το Ισραήλ σε αλλαγή. Και να που είναι εδώ: ένα σημάδι ελπίδας για τη συνέχιση των εξαναγκαστικών πολιτικών των Η.Π.Α, χωρίς τις οποίες τίποτα δεν θα προχωρούσε.
Δεκάδες χιλιάδες ζωές σώθηκαν αυτό το Σαββατοκύριακο. Ο φόβος, η πείνα, οι ασθένειες, τα δεινά και οι κακουχίες περισσότερων από δύο εκατομμυρίων ανθρώπων ίσως σταδιακά φτάσουν στο τέλος τους. Την Κυριακή, τουλάχιστον, θα έχουν την πρώτη τους νύχτα ύπνου χωρίς την απειλή βομβαρδισμού πάνω από τα εκτεθειμένα τους κεφάλια. Εκατοντάδες ακόμη άνθρωποι θα ξανακερδίσουν την ελευθερία τους: οι 20 εν ζωή Ισραηλινοί όμηροι, οι 250 Παλαιστίνιοι κρατούμενοι που εκτίουν ποινές ισόβιας κάθειρξης στο Ισραήλ και οι 1.800 κάτοικοι της Γάζας — οι περισσότεροι από τους οποίους είναι αθώοι — που κρατούνται στο Ισραήλ.
Ο Bolsonaro της Βραζιλίας καταδικάστηκε, αλλά η στρατιωτική όρεξη για πραξικόπημα παραμένει*
Οι Ακαδημίες των ενόπλων δυνάμεων διδάσκουν στα στρατεύματα ότι ο στρατιωτικός έλεγχος θα ήταν καλύτερος για τη χώρα, λένε ιστορικοί και ειδικοί.
Tiago Rogero in Rio de Janeiro,
the Guardian, 9 Οκτωβρίου 2025**
Ώρες αφότου οι υποστηρικτές του πρώην προέδρου Jair Bolsonaro λεηλάτησαν την Μπραζίλια στις 8 Ιανουαρίου 2023, τρεις πυλώνες ηλεκτρικού κατεδαφίστηκαν σε διαφορετικές τοποθεσίες, μεταξύ 1000 και 1800 μιλίων από την πρωτεύουσα της Βραζιλίας.
Τις επόμενες ημέρες, 21 ακόμη πύργοι κατεδαφίστηκαν, όλοι με την ίδια μέθοδο: αφαιρέθηκαν βίδες από τη βάση και κόπηκαν υποστηρικτικά χαλύβδινα καλώδια. Οι δράστες γνώριζαν ακριβώς ποιες γραμμές ηλεκτρικού ρεύματος έπρεπε να κόψουν για να προκαλέσουν τη μεγαλύτερη ζημιά στην παροχή ηλεκτρικού ρεύματος.
Ο περίτεχνος τρόπος δράσης οδήγησε την ομοσπονδιακή αστυνομία να υποψιαστεί ότι οι επιθέσεις είχαν διαπραχθεί από μέλη της επίλεκτης μονάδας του βραζιλιάνικου στρατού, γνωστής ως «τα αγόρια με τα μαύρα καπέλα» - μαυροσκούφηδες, εκπαιδευμένα σε επιχειρήσεις δολιοφθοράς, όπως επιθέσεις σε εγκαταστάσεις υποδομών.
Δύο χρόνια και οκτώ μήνες αργότερα, οι δράστες δεν έχουν ακόμη ταυτοποιηθεί.
Ο Bolsonaro κρίθηκε τον περασμένο μήνα ένοχος για απόπειρα ανατροπής της δημοκρατίας, μαζί με επτά από τους στενότερους συμμάχους του, συμπεριβανομένων πέντε ανώτερων στρατιωτικών αξιωματικών. Σε μια χώρα που έχει δει περισσότερες από δώδεκα απόπειρες πραξικοπήματος από τότε που έγινε δημοκρατία, η δίκη σηματοδότησε την πρώτη φορά στην ιστορία της Βραζιλίας που οι αρχηγοί μιας τέτοιας συνωμοσίας δικάστηκαν και καταδικάστηκαν.
Μπροστά στον Πόλεμο
Σε αναζήτηση της μαρξιστικής κληρονομιάς
Στα πρόθυρα του Πρώτου Μεγάλου Πολέμου, 1914 – 18, η 2Η Σοσιαλιστική Διεθνής που συνένωνε τα σοσιαλιστικά κόμματα στα οποία είχε συσπειρωθεί η ευρωπαϊκή εργατική τάξη, στην οποία ανήκαν και οι μπολσεβίκοι του Λένιν, στο κεφαλαιώδες ζήτημα του πολέμου διατηρούσε ακόμα τη μαρξιστική θέση:
«Οι εργάτες θεωρούν έγκλημα να πυροβολούν ο ένας τον άλλον προς όφελος των καπιταλιστών» (το Μανιφέστο της Βασιλείας).
Αυτή η θέση Αρχής την οποία η Διεθνής διατηρούσε από την ίδρυση της το 1889, στην παρουσία και του Έγκελς, εγκαταλείφθηκε λίγες μέρες μετά, στην πιο απότομη και ξαφνική προδοσία της αριστεράς απέναντι στους λαούς του κόσμου.
Ψήφισαν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς, διότι… ανακάλυπταν, τη στιγμή ακριβώς εκείνη, ότι πάνω από όλα υπερείχε η πατρίδα.
Υπήρξαν όμως αντιδράσεις. Αυτές εκφράστηκαν λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου τον Αύγουστο του 1914. Τον Δεκέμβρη κιόλας του ίδιου χρόνου, έγιναν οι πρώτες κινήσεις για να συντονιστεί η εναντίωση στον πόλεμο αλλά και η προσπάθεια για αλλαγή της στάσης της επίσημης Διεθνούς.
Οι προσπάθειές θα καταλήξουν στη Διεθνή Συνδιάσκεψη των γυναικών της 2ης Σοσιαλιστικής Διεθνούς στις 27, 28 και 29 Μαρτίου του 1915, η οποία θα διακηρύξει:
«…Κάτω από το παραπλανητικό σύνθημα της προστασίας της πατρίδας… σπαταλά την περιουσία και το αίμα του εργαζόμενου λαού και, προκειμένου να επιτύχει τους σκοπούς του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού, απαιτεί την ενεργητικότητα, την προθυμία για θυσία και την ικανότητα για πόλεμο του εργαζόμενου λαού» (Τάκης Μαστρογιαννόπουλος, «Η Άνοδος και η Πτώση των Εργατικών Διεθνών, Γ κύκλος, η 3η Κουμμουνιστική Διεθνής, Α Τόμος, σελ 19»).
Στόχος της Συνδιάσκεψης και της διακήρυξης ήταν η κινητοποίηση των σοσιαλιστικών κομμάτων και της εργατικής τάξης ενάντια στον πόλεμο.
Η Ευρώπη στην εποχή της παρακμής του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού
Ένα από τα ζητήματα που χαρακτηρίζουν τη σημερινή λειτουργία της καπιταλιστικής κοινωνίας είναι η εξελισσόμενη συμπεριφορά των διάφορων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων και δη του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Η κατανόηση αυτού του κυρίαρχου ζητήματος παρέχει σε μας τη δυνατότητα να καταλάβουμε βαθύτερα τον κόσμο και να διαβλέψουμε προς τα πού αυτός πηγαίνει. Μια τέτοια κατανόηση είναι απαραίτητη για τον καθορισμό της πολιτικής ενός εργατικού κόμματος, κάθε πολιτικής οργάνωσης στον χώρο της αριστεράς, μα πάνω απ’ όλα μιας μαρξιστικής οργάνωσης. Πριν όμως υπεισέλθουμε σε αυτά τα ζητήματα, ας αναφερθούμε σε μερικές βασικές παραδοχές:
Πρώτο: η οικονομία συνεχίζει να λειτουργεί στη βάση των σχέσεων παραγωγής, οι οποίες καθορίζονται από την ατομική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Αυτή η σχέση παραμένει αναλλοίωτη, παρόλες τις τεράστιες προόδους που έχουν επιτευχθεί από τότε που επικράτησε ο καπιταλισμός.
Δεύτερο: ο καπιταλισμός των πιο προηγμένων χωρών, που είχε αρχίσει να αποκτά ιμπεριαλιστική μορφή και να επεκτείνεται σε όλο και περισσότερες περιοχές του πλανήτη, οδηγούσε βίαια στην εξάπλωση του καπιταλιστικού τρόπου οργάνωσης της παραγωγής και συνεπώς της κοινωνίας.
Είμαι τώρα ένα πτώμα στη Γάζα. Κι όμως μιλώ ακόμη.
Παράξενος είναι ο θάνατος στη Γάζα· δεν είναι τέλος, αλλά μια άλλη μορφή ζωής. Εδώ τα σώματα δεν πεθαίνουν μονομιάς· πεθαίνουν πολλές φορές: μια φορά όταν πέφτει ο πύραυλος, μια όταν ο κόσμος διαψεύδει την είδηση, μια όταν θάβεται το παιδί χωρίς όνομα, και άπειρες όταν δεν συγκινείται καμία συνείδηση.
Είμαι πτώμα, ναι, αλλά όχι χωρίς φωνή. Μιλώ με τον εαυτό μου, με τα θραύσματά μου, με τα μέλη μου που διασκορπίστηκαν σαν σκληρές αναμνήσεις. Μιλώ, γιατί η σιωπή είναι προδοσία, γιατί το βουβό στόμα είναι θάνατος πιο φρικτός από αυτόν που με σκέπασε.
Περπατούσα στη Σαλάχ αλ-Ντιν, κρατώντας μια σακούλα ψωμί. Δεν ήμουν μαχητής, ούτε πολιτικός· ήμουν απλώς ένας άνθρωπος που ήθελε να ζήσει. Μα στη Γάζα, η επιθυμία για ζωή είναι έγκλημα, και το να στέκεσαι όρθιος, πράξη αντίστασης.
Ο θάνατος ήρθε από ψηλά, από αεροπλάνα που μας ξέρουν με το όνομα, που προγραμματίζονται πάνω στα κορμιά μας, όχι στους χάρτες. Ο θάνατος στη Γάζα είναι ακριβής, υπολογισμένος, ψυχρός. Τεχνολογικός θάνατος, που τον εκτελούν «προηγμένες δημοκρατίες» με το πάτημα ενός κουμπιού. Είπαν πως ήμουν «παράπλευρη απώλεια». Μα εγώ ήμουν ένας ολόκληρος κόσμος, ένα μικρό όνειρο, και πόνος μεγαλύτερος απ’ όλες τις ανακοινώσεις του ΟΗΕ.
Ο πόλεμος ως οικοκτονία: το περιβαλλοντικό και κοινωνικό του αποτύπωμα
του Γιάννη Μανέτα*
Ο όρος οικοκτονία έγινε γνωστός το 1972 από τον Olaf Palme σε συνέλευση του ΟΗΕ για το περιβάλλον. Ο Palme κατηγόρησε για οικοκτονία τις ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ήταν μία εποχή που κάποιοι ηγέτες τολμούσαν να εναντιωθούν στα πράγματα. Πρέπει να επαναφέρουμε τον όρο σήμερα περισσότερο από ποτέ. Η οικοκτονία, τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου αποτελεί έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και του σπιτιού όλων των όντων, της Γαίας.
Ωστόσο, αισθάνομαι ότι πρέπει κάπως να απολογηθώ για το πρώτο μέρος του υπότιτλου, σε σχέση με την τρέχουσα επικαιρότητα. Νιώθω ότι στις μέρες μας αποτελεί Ύβρη πολυτελείας να συζητάμε για το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του πολέμου, τη στιγμή που στις τρέχουσες συρράξεις σκοτώνονται κυρίως άμαχοι και παιδιά. Είναι χαρακτηριστικό τόσο στον προηγούμενο αιώνα, όσο και στον 21ο, ότι τα ποσοστά των απωλειών στους αμάχους αυξάνονται ραγδαία. Με αποκορύφωμα τη Γάζα. Για να καταπραΰνω λοιπόν το αμάρτημά μου πρόσθεσα στον τίτλο και το απείρως φρικτότερο κοινωνικό αποτύπωμα του πολέμου, που θα συζητήσουμε αργότερα.
Ωστόσο χρήσιμο είναι να ξέρουμε και πόσο ο πόλεμος επιβαρύνει το περιβάλλον και συνεισφέρει στην κλιματική κρίση.
Οι «απέναντι»
Προς όσους επιβιώνουν πολιτικά επικαλούμενοι «εχθρούς»
της Μερόπης Τσιμίλλη
«... Συνεπώς, χρειάζεται ένας εχθρός... Για να είναι αναγνωρίσιμος και επίφοβος ο εχθρός, πρέπει να βρίσκεται στο σπίτι μας ή στο κατώφλι του σπιτιού μας... Χρειάζεται ένας εχθρός για να δώσουμε μια ελπίδα στο λαό. Κάποιος είπε ότι ο πατριωτισμός είναι το έσχατο καταφύγιο των απατεώνων: όποιος δεν έχει ηθικές αξίες τυλίγεται συνήθως σε μια σημαία και όλοι οι μπάσταρδοι επικαλούνται την καθαρότητα της φυλής τους... Η αίσθηση της ταυτότητας βασίζεται στο μίσος, στο μίσος γι΄ αυτόν που δεν είναι ο ίδιος. Θα πρέπει να καλλιεργήσουμε το μίσος σαν πολιτικό πάθος…»
(απόσπασμα από «Το κοιμητήριο της Πράγας» του Ουμπέρτο Έκο, 2010)
Η αναφορά της Αννίτας Δημητρίου «… και δεν είναι μεταξύ μας που πρέπει να υπάρχει διχόνοια, είναι με τους απέναντι και με αυτούς που είναι δολοφόνοι και με αυτούς που είναι ελεεινοί και άνανδροι», δεν είναι ούτε τυχαία, ούτε φραστικό ατόπημα. Είναι μία από τις εκφάνσεις μιας «μισαλλοδοξίας τυλιγμένης σε σημαία» (όπως γράφει ο Hulusi Kilim), ενός επί τούτου διαστρεβλωμένου αφηγήματος που αφέθηκε να αναπαράγεται και να κακοφορμίζει.
Απευθύνομαι γιαυτό σε όσους επιβιώνουν πολιτικά επικαλούμενοι «εχθρούς» και όχι μόνο στην Αννίτα Δημητρίου, η οποία ωστόσο ως πολιτειακή αξιωματούχος όφειλε θεσμικά να μην ποινικοποιεί μια ολόκληρη κοινότητα μαζί με την οποία το κόμμα της, όπως διακηρύττει, αναζητεί μια λύση στο Κυπριακό.
Θέλετε λοιπόν να μιλήσουμε για φονιάδες; Αν είχατε στοιχειώδη τσίπα, κάπου, κάποτε, κάτι θα λέγατε ή θα ψελλίζατε και για τους φονιάδες της Αλόα, της Μάραθα, του Σανταλάρη, της Τόχνης. Δεν ήταν «απέναντι» εκείνοι οι φονιάδες, ήταν δικοί σας και τους ξέρετε, τους δώσατε κομματική στέγη, ακόμα και αξιώματα. Όπως δικοί σας ήταν και οι φονιάδες Ε/κύπριων, αριστερών και μη, όχι μόνο κατά και από το πραξικόπημα το οποίο βολικά αποκαλείτε «διχασμό», αλλά ήδη από το 1955 – σας λέει κάτι, για παράδειγμα, το όνομα Σάββας Μένοικος;
«Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις…»
Για τον Αντρέα Καζαμία
και όσους θαρραλέα καταρρίπτουν το κυρίαρχο αφήγημα
της Μερόπης Τσιμίλλη
… Σαν πρόκες πρέπει να καρφώνονται οι λέξεις
να μην τις παίρνει ο άνεμος.
(Μανόλη Αναγνωστάκη, από τη συλλογή «Ο Στόχος», 1970)
Ο Αντρέας Καζαμίας, συντονιστής στην αντικατοχική εκδήλωση του περασμένου Σαββάτου στη Δερύνεια, έσπασε με το λόγο του το απόστημα της απόκρυψης και της υποκρισίας του κυρίαρχου αφηγήματος και βγήκε με παρρησία ενάντια στη βολικά διαφημιζόμενη ενότητα και στη «μη διατάραξη της κοινής μας μουχλιασμένης ησυχίας» (απόσπασμα από ανάρτηση του Χρίστου Ζάνου), επέλεξε θαρραλέα την αλήθεια αντί για το καθιερωμένο μοιρολόι, και τις αιχμηρές λέξεις –που καρφώνονται σαν πρόκες– αντί για τα κούφια συνθήματα, αντί για τα συνήθη ευχολόγια και τις πατριωτικές κορώνες:
«… Μα εμείς δεν ήρθαμε απόψε για να κάνουμε μνημόσυνο. Ήρθαμε να υπενθυμίσουμε - σε όλους και κυρίως σε αυτούς που αποφασίζουν - πως η Αμμόχωστος δεν είναι φάντασμα. Είναι υπόσχεση».
«… Κάθε φορά που το όνομα “Αμμόχωστος” γράφτηκε σε χάρτες διαπραγματεύσεων, κάποιος δίστασε. Κάποιος φοβήθηκε. Κάποιος είπε “όχι” χωρίς να ρωτήσει, επί της ουσίας, και εμάς. Και εμείς; Πάντα με καχυποψία, διαφωνία, ενδεχομένως κομματικά μέτρα και σταθμά. Κι η πόλη έμεινε κλειστή. Όχι γιατί δεν μας την πρότειναν. Αλλά γιατί δεν συμφωνούσαμε ποιος θα κόψει την κορδέλα…
… Ακόμα και την ώρα των διαπραγματεύσεων, ετοιμάζαμε βαλίτσες επιστροφής (άλλοι για την Αμμόχωστο και άλλοι για αλλού). Γιατί, ανερυθρίαστα, βάλαμε στο τραπέζι και τα δύο κράτη χωρίς να έχουμε ενοχές. Και γνωρίζουμε καλά, εξαιρετικά καλά, ότι η γλώσσα της διπλωματίας θα μας πει, θα μας υποδείξει, θα μας κουνήσει το δάκτυλο. Από τον ιστορικό συμβιβασμό της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας, στη σκέψη των δύο κρατών. Και η Τουρκία, πλέον, το έχει μπαντιέρα…”