marxoudi_web1ekfrasi_logolhs_logo

 

Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο: Τριάντα Χρόνια Μετά

Μια εβδομάδα πριν τις Ευρωεκλογές, το Αφρικάνικο Εθνικό Κογκρέσο, το κόμμα του Μαντέλα, ότι πιο ηρωικό έχει να επιδείξει η ιστορία από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο τουλάχιστον, βουτηγμένο στα σκάνδαλα, έχασε την πλειοψηφία στις γενικές εκλογές στη χώρα - Ένα μήνυμα για την Αριστερά παγκόσμια. 

του Σωτήρη Βλάχου

Η μάχη του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου με το ντόπιο και διεθνές Κεφάλαιο

Τον Ιανουάριο του 1990 σε ηλικία εβδομήντα ενός ετών, ο Μαντέλα έστειλε ένα σημείωμα:

«Η εθνικοποίηση των ορυχείων, των τραπεζών και των μονοπωλιακών βιομηχανιών είναι η πολιτική του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου και η αλλαγή ή η τροποποίηση των απόψεών μας είναι αδιανόητη» (Naomi Clein, «Το δόγμα του Σοκ»).

Το σημείωμα είχε στόχο να κάνει σαφές σε όλους τους συντρόφους ότι τα είκοσι εφτά χρόνια στην φυλακή δεν είχαν αλλάξει ούτε και ένα γιώτα από τις οικονομικές ανατροπές που είχε ως στόχο το κόμμα του και ο ίδιος.

Το αίτημα αυτό αποτελούσε κεντρικό στοιχείο της πολιτικής του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου για τριάντα πέντε χρόνια.

Η καταγραφή των θέσεων που περιείχε «Ο Χάρτης της Ελευθερίας», το πρόγραμμα του ΑΕΚ, ξεκίνησε το 1955, όταν το κόμμα έστειλε πενήντα χιλιάδες εθελοντές στις πόλεις και στην ύπαιθρο για να συγκεντρώσουν τα «αιτήματα για ελευθερία» του λαού.

Ο Χάρτης της Ελευθερίας «είχε αποκτήσει διαστάσεις θρύλου». Τα αιτήματα καταγράφτηκαν σε αποκόμματα χαρτιού:

Σχεδόν τρεις χιλιάδες αντιπρόσωποι, μαύροι, Ινδοί, ‘έγχρωμοι’ και λίγοι λευκοί, συγκεντρώθηκαν σε ένα λιβάδι για να ψηφίσουν το περιεχόμενο του κειμένου.

Οι αγώνες του μαύρικου πληθυσμού, ματωβαμμένοι αγώνες με δεκάδες χιλιάδες δολοφονημένους από τα ένοπλα σώματα του καθεστώτος, όπως και η διεθνής συμπαράσταση που εκφράστηκε μέσα από μποϋκοτάζ των προϊόντων της χώρας από εκατομμυρία κόσμου σε όλο τον πλανήτη, δημιούργησαν τεράστιες δυσκολίες στο καθεστώς που αποφάσισε την αποφυλάκιση του Μαντέλα και τις διαπραγματεύσεις μαζί του.

Στο επίπεδο των ρατσιστικών νόμων και διατάξεων που επέβαλλαν ξεχωριστά σχολεία, τόπους κατοίκησης, απαγόρευαν τους μικτούς γάμους και τόσα άλλα, οι μακρόχρονες διαπραγματεύσεις είχαν ως αποτέλεσμα την κατάργησή τους. Στο επίπεδο όμως των οικονομικών διεκδικήσεων που περιλάμβανε το πρόγραμμα του ΑΕΚ, αυτό για το οποίο ο Μαντέλα από την φυλακή ρητά διατύπωνε ότι αλλαγή του ήταν αδιανόητη, αυτές εγκαταλείφθηκαν. 

Το «Ο λαός θα κυβερνήσει!», από τα βασικά συνθήματα του ΑΕΚ, φαινόταν να είχε γίνει πραγματικότητα με το κέρδισμα της κυβέρνησης. Μόνο που την πραγματική εξουσία, όπως σε όλες της χώρες, είχαν οι ιδιωτικές τράπεζες και τα ντόπια μονοπώλια. Και οι διεθνείς χρηματιστικές αγορές θα έτρεχαν σε βοήθεια τους όποτε το έκριναν αναγκαίο.

Με την αποφυλάκιση του Μαντέλα ξεκίνησε η έξοδος κεφαλαίων από τη χώρα. Και συνεχίστηκε κάθε φορά που δηλώσεις των ηγετών του ΑΕΚ για τις οικονομικές τους προθέσεις προκαλούσαν ανησυχία στις αγορές. 

Η φυγή (Κεφαλαίων) με την οποία έγινε δεκτή η αποφυλάκιση του Μαντέλα ήταν απλώς η αρχή μιας διαδικασίας «δράσης και αντίδρασης» ανάμεσα στην ηγεσία του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου και στις χρηματοοικονομικές αγορές – μιας σοκαριστικής διαδικασίας που μύησε το κόμμα στους νέους κανόνες του παιχνιδιού…

Κάθε φορά που ένας κορυφαίος αξιωματούχος του κόμματος υπονοούσε ότι ίσως να εφαρμοζόταν ο Χάρτης της Ελευθερίας, οι αγορές αντιδρούσαν με ένα σοκ, προκαλώντας την ελεύθερη πτώση του ραντ (το νοτιοαφρικανικό νόμισμα)…

Οι κανόνες ήταν απλοί και σκληροί – το ηλεκτρονικό αντίστοιχο μονοσύλλαβων γρυλισμών: δικαιοσύνη = ακριβή, πουλήστε (μετοχές)· στάτους κβο = καλό, αγοράστε…

Όταν, λίγο μετά την αποφυλάκισή του, ο Μαντέλα μίλησε για μία ακόμα φορά υπέρ της εθνικοποίησης σε ένα γεύμα με κορυφαίους επιχειρηματίες, ο δείκτης του χρυσου έκανε βουτιά...  

Τόσο πολύ οι αγορές ήταν αποφασισμένες να μην αφήσουν αμφιβολία για το ποιος μοιράζει παιγνίδι, που ακόμα και δηλώσεις ή ενέργειες που δεν είχαν  καμιά σχέση με την οικονομία αλλά ήταν πολύ ριζοσπαστικές για τα γούστα τους, προκαλούσαν την αντίδραση τους:

Όταν ο Τρέβορ Μάνιουελ, υπουργός του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου, είπε ότι το ράγκμπι στη Νότια Αφρική είναι ‘ένα παιχνίδι της λευκής μειοψηφίας’, επειδή η εθνική ομάδα αποτελούνταν μόνο από λευκούς παίκτες, το ραντ δέχτηκε ένα ακόμα πλήγμα.

Πήραμε το κράτος, αλλά πού είναι η εξουσία;» θα δηλώσει ο Πάτρικ Μποντ, οικονομικός σύμβουλος του Μαντέλα τον πρώτο χρόνο της διακυβέρνησης του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου.

Η διεθνής απομόνωση σε ένα διαφορετικό κόσμο, η επέκταση της φτώχειας και ο εκφυλισμός του Αφρικανικού Εθνικού Κογκρέσου

«Στις 11 Φεβρουάριου 1990, δύο βδομάδες αφότου έγραψε το σημείωμα, ο Μαντέλα αποφυλακίστηκε, όντας ό,τι πιο κοντινό σε έναν εν ζωή άγιο υπήρχε σε ολόκληρο τον κόσμο».

Το ζήτημα όμως ήταν ότι ο κόσμος ήταν εντελώς διαφορετικός από αυτόν στον οποίο είχε δημιουργηθεί το Αφρικάνικο Εθνικό Κογκρέσο και είχε δράσει ο Μαντέλα. Όταν ο Μαντέλα συνελήφθη το 1962, εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα σάρωναν την Αφρική. Τώρα πια η ήπειρος σπαρασσόταν από πολέμους…

Ενόσω ο Μαντέλα βρισκόταν στη φυλακή, είχαν πραγματοποιηθεί και είχαν καταπνιγεί σοσιαλιστικές επαναστάσεις σε ολόκληρο τον κόσμο:

Σε ένα εντελώς αλλαγμένο διεθνές περιβάλλον, πολύ αρνητικό για τα κινήματα του πλανήτη, με τους αστούς και τις κυβερνήσεις παγκόσμια να μιλούν για το τέλος της ιστορίας, το ΑΕΚ βρέθηκε να κυβερνά. Για να ανακαλύψει τι σημαίνει να κυβερνάς με το Κεφάλαιο να έχει στα χέρια του την οικονομία, δηλαδή την πραγματική εξουσία.

Το κτύπημα της ανεργίας ήταν από τις προτεραιότητες του ΑΕΚ. Εκατοντάδες όμως εργοστάσια ήταν έτοιμα να κλείσουν επειδή διαφωνούσαν με την πολιτική του ΑΕΚ,

Εν κατακλείδι, η Νότια Αφρική ήταν ελεύθερη αλλά ταυτόχρονα δέσμια.

Τη δεκαετία του 2000, χρόνια μετά που το ΑΕΚ έγινε κυβέρνηση, «το Κλίπταουν, μια φτωχή πόλη για μη λευκούς, με ερειπωμένες παράγκες, σκουπίδια στους δρόμους και ποσοστό ανεργίας 72%, πολύ υψηλότερο από ό,τι επί απαρτχάιντ, έμοιαζε περισσότερο με ένα σύμβολο της αθέτησης των υποσχέσεων του Χάρτη της Ελευθερίας…»

Από το 1994, όταν το Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο ανήλθε στην εξουσία, μέχρι το 2006 ο αριθμός των ανθρώπων που ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο τη μέρα διπλασιάστηκε από τα 2 στα 4 εκατομμύρια. Το 2006 περισσότεροι από ένας στους τέσσερις Νοτιοαφρικάνους ζούσαν σε εκτός σχεδίου πόλης παραγκουπόλεις, χωρίς τρεχούμενο νερό και ηλεκτρισμό.

Τα ορυχεία, οι τράπεζες και οι μονοπωλιακές βιομηχανίες, των οποίων η  εθνικοποίηση ήταν όρος απαράβατος για τον Μαντέλα, παρέμειναν στα χέρια τεσσάρων εταιρικών κολοσσών ελεγχόμενων από λευκούς.

Μετά από τριάντα χρόνια διακυβέρνησης, το κόμμα τα στελέχη του οποίου είχαν κάνει την πιο ηρωική μάχη ενάντια στο πιο στυγνό καθεστώς μετά τον 2ο ΠΠ, βουτηγμένο στη διαφθορά, αποτυγχάνει να πάρει την πλειοψηφία και περιορίζεται στο 40,2%.

Η δεξιά Δημοκρατική Συμμαχία (DA), το κόμμα των επιχειρηματιών, συγκέντρωσε 21,8% και πήρε τη δεύτερη θέση.

Την Τρίτη θέση πήρε το κόμμα MK που ιδρύθηκε πριν από μόλις οκτώ μήνες από τον πρώην ηγέτη του ΑΕΚ και Πρόεδρο της χώρας Ζούμα που εκδιώχθηκε για διαφθορά.

Στις προηγούμενες εκλογές του 2019, το ΑΕΚ είχε συγκεντρώσει το 57,5% των ψήφων, πάνω από 17% πιο πολλούς ψήφους απ’ ότι τώρα, και το DA το 20,8%.

Το κόμμα του πιο ηρωικού προλεταριάτου, που ήρθε σε πραγματική σύγκρουση με το σύστημα, με δεκάδες χιλιάδες δολοφονημένους αγωνιστές, αλυσοδέθηκε από αυτούς που έχουν τον πραγματικό έλεγχο στην οικονομία. Και καταδίκασε τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Όταν αυτό το κόμμα δεν μπόρεσε να προσφέρει ζωή στο μαύρικο προλεταριάτο διότι η πραγματική εξουσία βρισκόταν στις ιδιωτικές τράπεζες, τις μεγάλες επιχειρήσεις και τις διεθνείς χρηματιστηριακές αγορές, πόσες δυνατότητες υπάρχουν αριστερά κόμμα, από το ΠΑΣΟΚ και τον Σύριζα μέχρι το ΑΚΕΛ, να μπορέσουν να κάνουν οτιδήποτε χωρίς πραγματική σύγκρουση με το σύστημα και διεθνείς συμμαχίες;

Ακόμα και το ΚΚΕ, που μιλά για Σοσιαλισμό, όταν φυσικά αποφασίσει το ίδιο και όχι οι συνθήκες ότι ήλθε η ώρα του, ούτε σε μια περίπτωση δεν έκανε σαφές ότι καμιά χώρα δεν μπορεί να προχωρήσει από μόνης της σε αυτή την κατεύθυνση.

Δεν υπάρχει πιο σημαντικό και επείγον καθήκον για την αριστερά σε όλο τον κόσμο από την καταγραφή του δικού της Χάρτη Ελευθερίας αλλά και την σύμπτυξη διεθνών μετώπων. Μόνο έτσι θα μπορεί να αντιμετωπιστεί η αντίδραση  του Διεθνούς Κεφαλαίου που θα πάρει τις πιο ακραίες μορφές όταν απειληθεί η οικονομική ηγεμονία του.

Σωτήρης Βλάχος

15 Ιουνίου 2024