marxoudi_web1ekfrasi_logolhs_logo

 

Η ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ COVID-19

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ

Εισαγωγή

Η παγκόσμια υγειονομική κρίση έχει σπρώξει την παγκόσμια οικονομία στη μεγαλύτερη οικονομική κρίση που θα μπορούσε να συγκριθεί μόνο με τη μεγάλη παγκόσμια καπιταλιστική κρίση του 1929-1933. Η Κυπριακή οικονομία μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Ήδη η οικονομία έχει περιέλθει σε περίοδο έντονης οικονομικής κρίσης η οποία ξετυλίγεται αργά αλλά σταθερά, καθώς οι πλείστοι τομείς της οικονομίας επηρεάζονται αρνητικά. Η παγκόσμια υγειονομική κρίση επηρεάζει τα διάφορα κράτη και οικονομίες με διαφορετικό τρόπο και ένταση, αντικατοπτρίζοντας τις διαφορετικές δομές, διαρθρωτικές αδυναμίες καθώς και τις πολιτικές που ακολουθούνται από τις κυβερνήσεις. Η Κυπριακή οικονομία βρίσκεται σε μια ιδιαίτερα ευάλωτη θέση και η οικονομική κρίση αναμένεται να είναι δυσανάλογα έντονη ακριβώς λόγω των προϋπαρχουσών διαρθρωτικών αδυναμιών, του μοντέλου ανάπτυξης που χαρακτηρίζει την Κυπριακή οικονομία τα τελευταία χρόνια ή και δεκαετίες, αλλά και των νεο-φιλελεύθερων πολιτικών που εφαρμόζονται στην Κύπρο.

Σύντομη Ιστορική Επισκόπηση

Το κύριο χαρακτηριστικό της οικονομικής ανάπτυξης στην Κύπρο στις δεκαετίες μετά το 1980 και μέχρι την ένταξή της στην ΕΕ ήταν η απο-βιομηχανοποίηση και η σταδιακή μείωση του μεταποιητικού τομέα στο ΑΕΠ. Σε αυτή την περίοδο η τουριστική ανάπτυξη μαζί με τις υπηρεσίες αποτέλεσαν την πιο σημαντική πηγή μεγέθυνσης της οικονομίας. Ως αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών στο μοντέλο ανάπτυξης της Κυπριακής οικονομίας, το ισοζύγιο πληρωμών σε αγαθά γίνεται όλο και πιο αρνητικό αλλά καλύπτεται από τα έσοδα από τον τουρισμό, τις συμβουλευτικές και άλλες υπηρεσίες.

Η φθίνουσα πορεία που παρατηρείται στον πρωτογενή τομέα (γεωργία) και στη μεταποίηση σταδιακά δημιούργησε διαρθρωτικές αδυναμίες και στρεβλώσεις που δεν επέτρεψαν μια πιο ισοζυγισμένη πορεία ανάπτυξης η οποία να βασίζεται στην αύξηση των επενδύσεων, της παραγωγικότητας και στις εξαγωγές. Αυτές οι αδυναμίες ταλανίζουν την Κυπριακή οικονομία και τις προοπτικές ανάπτυξης μέχρι και σήμερα και θα πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο προβληματισμού για τη διαμόρφωση μιας εναλλακτικής οικονομικής στρατηγικής.

Το μοντέλο ανάπτυξης της Κυπριακής οικονομίας που διαμορφώθηκε πριν την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ συνεχίζεται με ακόμα πιο έντονους ρυθμούς μετά το 2000 και τη φιλελευθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η απορρύθμιση στη διακίνηση των επιτοκίων και στη μεταφορά κεφαλαίων με άλλα κράτη αποτέλεσαν τη βάση για ένα νέο στάδιο στην πορεία οικονομικής ανάπτυξης στην Κύπρο με ακόμα πιο ευάλωτα και τρωτά χαρακτηριστικά.

Η απαγόρευση της φορολογικής διάκρισης μεταξύ εγχώριων και υπεράκτιων εταιρειών από την ΕΕ οδήγησε την κυβέρνηση στη μείωση του εταιρικού φόρου στο 10% για να συνεχιστεί η προσέλκυση ξένων εταιρειών και κεφαλαίων για φορολογικούς λόγους. Μετά το 2000 η εισροή κεφαλαίων στην Κύπρο αυξάνεται δραματικά, σημαντικό μέρος των οποίων καταλήγει στο Κυπριακό τραπεζικό σύστημα.

Η υπέρμετρη μεγέθυνση του τραπεζικού συστήματος είχε σαν συνέπεια την αύξηση του ιδιωτικού χρέους και σαν αποτέλεσμα τη φούσκα των ακινήτων, η οποία κατέρρευσε μετά την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση 2007-2008, με τεράστιες επιπτώσεις στο τραπεζικό σύστημα το οποίο ουσιαστικά χρεωκόπησε. Η τραπεζική κρίση, που μεταφράστηκε σε κρίση της Κυπριακής οικονομίας, είχε ως κατάληξη την επιβολή μνημονίου και μέτρων οικονομικής πολιτικής από την Τρόικα, γεγονός που εδραιώνει στην Κύπρο ένα ακραίο πλαίσιο νεο-φιλελεύθερης οικονομικής πολιτικής, η οποία χαρακτηρίζει την περίοδο 2013-2020 μέχρι και το ξέσπασμα της κρίσης κορωνοϊού.

Η πανδημία COVID-19 και η κρίση της Κυπριακής οικονομίας

Στις παραδοσιακές πηγές ανάπτυξης της Κυπριακής οικονομίας (τουρισμός, συμβουλευτικές υπηρεσίες) προστέθηκε τα τελευταία χρόνια η σχετική επέκταση του τομέα της ιδιωτικής πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Όμως, η πιο σημαντική εξέλιξη ήταν το επενδυτικό πρόγραμμα παροχής υπηκοοτήτων, με αντάλλαγμα τις επενδύσεις στον κατασκευαστικό τομέα. Η μεγάλη τουριστική ανάπτυξη των τελευταίων χρόνων, η οποία αποτελεί μέρος μιας διεθνούς τάσης, και η αύξηση του κατασκευαστικού τομέα λόγω του επενδυτικού προγράμματος, αποτέλεσαν τους παράγοντες που οδήγησαν στην ανάκαμψη της Κυπριακής οικονομίας μετά το 2013 και τη μείωση της ανεργίας. Εν τούτοις, ήταν εμφανές ότι η μορφή του μοντέλου ανάπτυξης της Κυπριακής οικονομίας τα τελευταία χρόνια δεν ήταν βιώσιμη και η κατάρρευσή του ήρθε με τον πιο ακραίο τρόπο μετά την παγκόσμια υγειονομική κρίση.

Παρά τη χαλάρωση των προστατευτικών μέτρων για την εξάπλωση της πανδημίας, οι επιπτώσεις στην οικονομία συνεχίζονται και είναι δύσκολο ακόμα να γίνουν ακριβείς υπολογισμοί σχετικά με την πτώση του ΑΕΠ, την αύξηση της ανεργίας, δημοσιονομικές επιπτώσεις κλπ. Δεν αποκλείεται να δούμε πτώση του ΑΕΠ κατά 10 με 15% με ταυτόχρονη εκτόξευση της ανεργίας κατά 15 και 20%.

Οι προβλέψεις αναφορικά με την κρίση της Κυπριακής οικονομίας δεν μπορεί παρά να είναι απαισιόδοξες, κυρίως λόγω της μεγάλης εξάρτησης από τον τομέα του τουρισμού που φτάνει το 20% του ΑΕΠ. Οι τουριστικές αφίξεις τη φετινή χρονιά υπολογίζονται (σύμφωνα με τα αισιόδοξα σενάρια) στο 25-30% εκείνων του 2019. Επίσης ο κατασκευαστικός τομέας αναμένεται να υποστεί σημαντική κάμψη καθώς το επενδυτικό πρόγραμμα μέσω παροχής υπηκοοτήτων εισέρχεται σε περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας. Προβλήματα υπάρχουν και στον τομέα των συμβουλευτικών υπηρεσιών, λόγω της πιθανότητας ανάκλησης της συμφωνίας για διπλή φορολογία με τη Ρωσία. Η κρίση της Κυπριακής οικονομίας θα έχει σημαντικές επιπτώσεις και στον τραπεζικό τομέα, μη αποκλείοντας μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση. Όλες οι πρόσφατες πηγές ανάπτυξης της Κυπριακής οικονομίας δέχονται πιέσεις και η ανάγκη διαμόρφωσης συνολικής εναλλακτικής οικονομικής στρατηγικής σε άλλη βάση γίνεται επιτακτική.

Διαρθρωτικές αδυναμίες

Μετά την κρίση της Κυπριακής οικονομίας το 2012-13, το πλαίσιο οικονομικής στρατηγικής που εφαρμόστηκε μέσω των μνημονίων της Τρόικα είχε έντονα τα χαρακτηριστικά της νεο-φιλελεύθερης σχολής σκέψης. Πολιτικές λιτότητας, δημοσιονομικά πλεονάσματα, χαμηλή φορολογία ιδίως των ψηλών εισοδημάτων και εταιρειών, μείωση μισθών, στήριξη των τραπεζών, ιδιωτικοποιήσεις ημικρατικών οργανισμών. Το κόστος της κρίσης το είχαν υποστεί κύρια οι εργαζόμενοι και όσοι έχασαν τις καταθέσεις τους μετά το κούρεμα στο τραπεζικό σύστημα. Το ποσοστό κερδοφορίας αυξήθηκε, αλλά οι οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες διευρύνθηκαν παραπέρα.

Η ένταση της οικονομικής κρίσης στη σημερινή συγκυρία ανάγκασε την κυβέρνηση προσωρινά να αναβάλει τη νεο-φιλελεύθερη οικονομική πολιτική της - των περικοπών και λιτότητας - που εφάρμοσε τα τελευταία χρόνια. Επίσης, για τον περιορισμό και συγκράτηση της πανδημίας το κράτος και το σύστημα υγείας είχαν τον καθοριστικό ρόλο. Μια παρόμοια προσέγγιση, όπου το κράτος θα αναλάβει την εφαρμογή ενός νέου οικονομικού σχεδιασμού για την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης στη μετά την πανδημία εποχή, είναι αυτό που χρειάζεται η Κύπρος αλλά η παρούσα νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να εφαρμόσει.

Η κρίση της Κυπριακής οικονομίας, όπως και στην Ευρώπη και διεθνώς, έφερε στην επιφάνεια όλες τις αντιφάσεις του καπιταλιστικού συστήματος και τα αδιέξοδα των νεοφιλελεύθερων πολιτικών.  Παρέχει δε την ευκαιρία για προβληματισμό για την προηγούμενη κατάσταση πραγμάτων, τις διαρθρωτικές αδυναμίες, τις κοινωνικές αδικίες και τη μεγάλη οικονομική ανισότητα, τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις της αλόγιστης οικονομικής ανάπτυξης, και για διαμόρφωση και προώθηση νέων προσεγγίσεων.

Χωρίς ουσιαστική αλλαγή στο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής και τη διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης, οι πιο πιθανές εξελίξεις θα είναι η οικονομική στασιμότητα, η δραματική αύξηση της ανεργίας, η μείωση των μισθών, πολιτικές λιτότητας και περικοπές στις κοινωνικές παροχές, με συνέχιση και των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον και στην κλιματική κρίση.

Η Κυπριακή οικονομία σε αυτή τη συγκυρία και λόγω των συσσωρευμένων αντιφάσεων και αδιεξόδων της προηγούμενης περιόδου αντιμετωπίζει μια σειρά από διαρθρωτικές αδυναμίες και προβλήματα τα οποία είτε θα αντιμετωπισθούν οργανωμένα και συστηματικά είτε θα συντηρηθεί η ύφεση και η στασιμότητα, με ακόμα χειρότερη κρίση σε κάποιο μελλοντικό στάδιο.

Η Κυπριακή οικονομία βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπη με τα πιο κάτω σοβαρά προβλήματα:

Το Πρόγραμμα της Αριστεράς

Εναλλακτική Οικονομική Στρατηγική - Νέο Μοντέλο Ανάπτυξης

Το μοντέλο ανάπτυξης και τα οικονομικά συμφέροντα που το στηρίζουν έχουν οδηγήσει την Κυπριακή οικονομία σε τόσα πολλά διαρθρωτικά προβλήματα και αδυναμίες όπου η προσπάθεια για τη διαμόρφωση ενός εναλλακτικού πλαισίου είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Αυτή την προσπάθεια μόνο η Αριστερά μπορεί να την αναλάβει, στηριγμένη πάνω στα πλατειά στρώματα της κοινωνίας  και σε αρμονία και συνεργασία με προοδευτικές κινήσεις και εξελίξεις σε Ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Τώρα είναι η ώρα για την Αριστερά, με την Κύπρο αντιμέτωπη με τη σημερινή πρωτοφανή κρίση, να βγει μπροστά και να προτείνει το δικό της τολμηρό πρόγραμμα που θα αντιμετωπίζει τις συνέπειες της κρίσης και θα οδηγεί σε μια νέα πορεία ανάπτυξης. Τολμηρά θα πρέπει να ξεσκεπάσει και κριτικάρει τα οικονομικά συμφέροντα, τους θεσμούς και πολιτικούς αντιπροσώπους που υποστηρίζουν και συντηρούν τη δομή της οικονομίας και το μοντέλο ανάπτυξης όπως είναι σήμερα και εναντιώνονται σε αλλαγή κατεύθυνσης.

Οι άξονες μιας εναλλακτικής οικονομικής στρατηγικής θα πρέπει να βασίζονται στις διαχρονικές αξίες της Αριστεράς για κοινωνική και οικονομική αλλαγή, για τον εκδημοκρατισμό όλων των πτυχών της κοινωνίας, για την αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων όπως αυτή της περιβαλλοντικής προστασίας και κλιματικής κρίσης.

Η Πανδημία είχε τρομακτικές επιπτώσεις στις οικονομίες των χωρών διεθνώς λόγω έλλειψης συντονισμού στην αντιμετώπισή της και λόγω των καταστροφικών πολιτικών του νεοφιλελευθερισμού που άφησαν ανοχύρωτα τα υγειονομικά συστήματα των χωρών. Παρά τις, ως εξ τούτου, δυσκολίες και ανεπάρκειές του, είναι ο Δημόσιος Τομέας Υγείας που κράτησε το βάρος της υγειονομικής κρίσης.

Ο Δημόσιος Τομέας πρέπει στις σημερινές συνθήκες, όπως έχουν διαμορφωθεί, να αναλάβει την εφαρμογή ενός νέου οικονομικού σχεδιασμού προωθώντας μια σειρά από ριζοσπαστικά μέτρα σε διάφορες πτυχές της οικονομίας όπως:

Δημοσιονομικά - Φορολογική Μεταρρύθμιση

Αντιμετώπιση της Ανεργίας

Κοινωνική Πολιτική - Μείωση των Ανισοτήτων - Κοινωνική Συνοχή

Τραπεζικός Τομέας - Ιδιωτικά Χρέη - Προστασία Πρώτης Κατοικίας

Αναδιάρθρωση της οικονομίας - Βιομηχανική/Αγροτική Πολιτική - Νέα Πράσινη Ανάπτυξη

Θεσμικές Μεταρρυθμίσεις του Κρατικού Μηχανισμού

Η Λύση του Κυπριακού

Με ένα πρόγραμμα που θα στηρίζεται πάνω σε αυτούς τους άξονες και αρχές θα μπορούσε η Αριστερά να απευθυνθεί στο λαό για στήριξή της στην κατεύθυνση της διεκδίκησης της εξουσίας και την εφαρμογή του.

Ταυτόχρονα, είναι απαραίτητος ο συντονισμός με κινήματα και κυβερνήσεις των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση οικονομικών πολιτικών αλληλεγγύης, στην κατεύθυνση της δημιουργίας μιας Ριζοσπαστικής Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας. Ο σχεδιασμός της Ευρώπης σήμερα είναι απαραίτητος όσο ποτέ προηγουμένως, έτσι ώστε να γίνει δυνατή η συντονισμένη και καθολική ανάπτυξη, η μείωση των ανισοτήτων μεταξύ του πυρήνα και της περιφέρειας στην ΕΕ, η  απομείωση των κρατικών χρεών και η ενίσχυση των μεταφορών των δημοσιονομικών πλεονασμάτων και κατανομής μεταξύ των κρατών μελών. Η στρατηγική μείωσης των πλεονασμάτων κάποιων χωρών και οι επενδύσεις στις υπόλοιπες χώρες (μέσα από επιχορηγήσεις), θα αύξανε μέσα από αυτή την ανακύκλωση το συνολικό πλούτο της Ευρώπης και το βιοτικό επίπεδο του λαού της.

ΑΡΙΣΤΕΡΗ ΠΤΕΡΥΓΑ

21-09-2020