Με αφορμή την ερμηνεία εκλογικών αποτελεσμάτων

Η όποια προσπάθεια ερμηνείας εκλογικών αποτελεσμάτων πρέπει να λαμβάνει υπόψη στη γενικότητά του το τοπικό και το παγκόσμιο πλαίσιο της κατάστασης, μέσα στο οποίο διεξάγονται οι εκλογές. Πρέπει επίσης να λαμβάνει υπόψη τον παγκόσμιο χαρακτήρα που έχει αποκτήσει η καπιταλιστική οικονομία, την οικονομική κρίση που βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2008 και την έλλειψη της όποιας προοπτικής ξεπεράσματος αυτής της κρίσης με οικονομικά μέσα.

Ξεκινώντας από το περιβάλλον της παγκοσμιοποίησης πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι αυτή  δημιούργησε ένα δεδομένο, που είναι το αδύνατο σε μιαν οικονομία να λειτουργήσει και να αναπτυχθεί περιορισμένη στα εθνικά της γεωγραφικά σύνορα. Ακόμα και η οικονομία της Κίνας, που δεν έχει εξαντλήσει τα εσωτερικά της περιθώρια για ανάπτυξη, αν αποσυνδεθεί από την παγκόσμια οικονομία θα προχωρά με βηματισμούς χελώνας. Το ίδιο ισχύει και για την πιο προηγμένη και ανεπτυγμένη οικονομία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, παρά τον ηγεμονικό ρόλο που αυτή κατέχει στην παγκόσμια οικονομία.

Όταν μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο οι Ηνωμένες Πολιτείες κυριάρχησαν στις χώρες του Δυτικού κόσμου, οι Αμερικάνοι ιμπεριαλιστές οργάνωσαν την οικονομία με τρόπο που όλες οι άλλες εργάζονταν γι’ αυτήν. Παρόλο που η γενική ανάπτυξη ήταν ανισομερής, επωφελήθηκαν από αυτήν όλες οι οικονομίες.

Η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 ήρθε αρωγός προς την οικονομία της αγοράς. Η πτώση της αποτέλεσε τον σημαντικό παράγοντα που πρόσφερε στην καπιταλιστική οικονομία μιαν τεράστια ανάσα και έτσι να παραταθεί ο χρόνος εμφάνισης της θεμελιακής οικονομικής κρίσης, που θα αποτελούσε και τη βάση για τον ερχομό της δομικής πλέον κρίσης του καπιταλισμού ως κοινωνικού συστήματος.

Στα χρόνια που ακολούθησαν, η Ρωσική Ομοσπονδία κατάφερε να ολοκληρώσει την καπιταλιστική της παλινόρθωση, να ανασυνταχθεί και να συνδεθεί με την οικονομία της Δύσης. Η άλλη οικονομία που κινήθηκε προς τον καπιταλισμό είναι αυτή της Κίνας, η οποία πετύχαινε πολύ ψηλούς και συνεχείς ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτές οι εξελίξεις είχαν θετικές επιδράσεις στην αμερικάνικη οικονομία, καθώς μέσα από τους οικονομικούς μηχανισμούς εισέρρεαν σε αυτήν πακτωλοί χρημάτων.

Πέρα από τα οφέλη που αποκόμιζε δια μέσου της σύνδεσής της με την αγορά της Κίνας, η αμερικάνικη οικονομία επωφελείτο και δια μέσου της ευρωπαϊκής οικονομίας, που με τη σειρά της συνδέθηκε με τις αγορές της Κίνας και της Ρωσίας. Ας μην ξεχνάμε ότι η ατμομηχανή της ευρωπαϊκής οικονομίας, η γερμανική, βοηθήθηκε πάρα πολύ από τη φθηνή ενέργεια που της παρεχόταν από τη Ρωσία. Έτσι, το όφελος προς την αμερικάνικη οικονομία ερχόταν και μέσω της ευρωπαϊκής οικονομίας που ήταν με τέτοιο τρόπο δομημένη και στενά συνδεδεμένη και εξαρτημένη από την αμερικάνικη.

Οι επωφελείς για τις οικονομίες αυτών των χωρών οικονομικές σχέσεις έβαλαν τα θεμέλια για την ανάπτυξη των ιμπεριαλιστικών συγκρούσεων και έχουν σήμερα μετατραπεί στο ανάποδό τους. Την ώρα που η Κίνα αναπτύσσεται σε όλα τα επίπεδα και σχεδιάζει δρόμους οικονομικής επέκτασης σε όλο τον πλανήτη, η Αμερική βρίσκεται αντιμέτωπη με την αδυναμία του κορεσμού της αγοράς, όχι μόνο στο εσωτερικό της αλλά και στο εσωτερικό των χωρών των οποίων συνέδεσε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου την οικονομία τους με τη δική της.

Μερικά άλλα στοιχεία που συνθέτουν το παγκόσμιο περιβάλλον είναι αυτά που συμβαίνουν στην Αφρική και στην Ευρώπη και οι κινήσεις που προέρχονται από τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ.

Η Αφρική είναι ήπειρος που μαστίζεται από υπανάπτυξη και που στα πλαίσια του καπιταλισμού η προοπτική της είναι δεμένη με την προοπτική του διαμορφούμενου στρατοπέδου υπό την ομπρέλα των BRICS, με την Κίνα και τη Ρωσία να ηγούνται. Το κυρίαρχο στοιχείο των εξελίξεων στο έδαφός της είναι η εκδήλωση βίαιης αντίδρασης ενάντια στους Δυτικούς που συνεχίζουν να καταδυναστεύουν τους λαούς της, με τους Γάλλους ιμπεριαλιστές να έχουν ήδη εκδιωχθεί από τις χώρες πρώην αποικίες τους. Το δεύτερο στοιχείο είναι η στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας και η πολιτική επιρροή που αυτή αποκτά στην περιοχή. Αυτό διαπιστώνεται και μέσα από τη διοργάνωση των συναντήσεων του Φόρουμ Ρωσία-Αφρική. Επίσης, πέρα από τη δραστηριότητα της Ρωσίας υπάρχει και οικονομική δραστηριότητα από τη μεριά της Κίνας.

Η δε Ευρώπη μετατρέπεται από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό σε πεδίο πολεμικών συγκρούσεων. Οι κυβερνήσεις των περισσοτέρων χωρών της έχουν μετατραπεί σε τοπικά όργανα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού. Η παρακμή της βαθαίνει και μέρα με τη μέρα γίνεται πιο εμφανής, μια παρακμή που όχι τυχαία αντικατοπτρίζει στο σύνολό της την καπιταλιστική παρακμή.

Η δύναμη που κινεί τα νήματα είναι ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός, ο οποίος αδυνατεί να διαχειριστεί την παγκόσμια καπιταλιστική μηχανή και δεν μπορεί να θέσει τέρμα στην οικονομική κρίση. Μπροστά σε αυτά τα αδιέξοδα, και μέσα στο έντονα ανταγωνιστικό ιμπεριαλιστικό περιβάλλον, οι κυβερνώντες στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής εφαρμόζουν πολιτικές κινητοποίησης της στρατιωτικής μηχανής και προχωρούν επικίνδυνα προς τη χρήση του πολέμου ως μέσον άμυνας αντιμετώπισης της κρίσης.

Πίσω από τον πόλεμο στην Ουκρανία -που ξεκίνησε το 2014 και όχι το 2022 με την παρέμβαση του ρωσικού στρατού, την εισβολή όπως αρέσκεται το κατεστημένο με τους παρατρεχάμενούς του να διατυμπανίζει- βρίσκονται οι κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Ο πόλεμος πήρε άλλην έκταση με την επέμβαση του ρώσικου στρατού στις 22 Φεβρουαρίου το 2022. Η συνέχισή του, χωρίς μάλιστα την προοπτική τερματισμού του να είναι ορατή, εγκυμονεί τον κίνδυνο περαιτέρω κλιμάκωσης και προέκτασης πέρα από το έδαφος της Ουκρανίας. Οι κυβερνώντες στην Ευρώπη υπηρετούν τα συμφέροντα του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού και παίζουν με τη φωτιά του πολέμου μέσα στην ίδιά τους την αυλή.

Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής έχουμε τον πόλεμο που διεξάγεται στη Λωρίδα της Γάζας. Η ανάφλεξή του ξεκίνησε με την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου το 2023 και δεν έχει ακόμα κοπάσει. Η γενοκτονία που πραγματώνεται -με εντολή της κυβέρνησης του Ισραήλ, έχοντας στο πλευρό της την κάλυψη και τη βοήθεια των ιμπεριαλιστών των ΗΠΑ και των υποτακτικών σε αυτούς ιμπεριαλιστών της Ευρώπης- είναι η συνέχεια ενός ανολοκλήρωτου πολέμου, που αναφλέγεται μετά από κάθε ανάπαυλα.

Ο χώρος των Βαλκανίων βρίσκεται σε μιαν ανήσυχη ηρεμία. 25 τόσα χρόνια μετά τον βομβαρδισμό της τότε Γιουγκοσλαβίας από τις συμμαχικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ και τον διαμελισμό της χώρας που ακολούθησε, οι πληγές παραμένουν ανοικτές κι αποτελούν μέρος της κατάστασης που σιγοβράζει και προετοιμάζει τη νέα πολεμική σύγκρουση.

Στην περιοχή ανατολικά της Κίνας παρατηρείται μια διαδικασία συσσώρευσης συγκρουσιακών παραγόντων που προετοιμάζουν το έδαφος για το ξέσπασμα πολέμου στην Ταϊβάν, ή ακόμα και στην Κορεατική Χερσόνησο.

Η εμβέλεια των επιδράσεων των πιο πάνω εξελίξεων εκτείνεται πέρα από τα τοπικά τους όρια και γίνεται μέρος των διεργασιών διαμόρφωσης δύο πόλων, με τον πόλεμο στην Ουκρανία να παίζει τον ρόλο του επιταχυντή της διαδικασίας συγκρότησης των στρατοπέδων που προετοιμάζονται να συγκρουστούν σε όλα τα επίπεδα.

Αυτή είναι η φυσιολογική πορεία του συστήματος που έχει απολέσει την ικανότητά του να διαδραματίζει τον όποιο προοδευτικό του ρόλο και πορεύεται προς την καταστροφή. Μόνο που η καταστροφή, εξαιτίας των οπλικών συστημάτων και γενικότερα των μέσων που σήμερα υπάρχουν, θα είναι διαστάσεων ασύλληπτων για τον νου του σημερινού ανθρώπου.

Ο καπιταλισμός αποτέλεσε ως κοινωνικοοικονομικό σύστημα τα θεμέλια πάνω στα οποία πορεύτηκε και αναπτύχθηκε το εμπορικό και βιομηχανικό κεφάλαιο. Η ιστορική του πορεία είναι συνυφασμένη με την πορεία της αστικής τάξης και του κρατικού μηχανισμού επιβολής των συμφερόντων της, που με τη σειρά της είναι δεμένη με την ιστορική πορεία της ανάπτυξης του εργατικού κινήματος. Χωρίς τη δημιουργία και την ανάπτυξη της εργατικής τάξης, η αστική τάξη δεν θα μπορούσε να κάνει ούτε μισό βήμα μπροστά. Κι ενώ έχασε ως κυρίαρχη δύναμη την προοδευτικότητά της και βρίσκεται μαζί με το κοινωνικό της σύστημα σε παρακμή, η εργατική τάξη είναι αυτή που ενσαρκώνει την πρόοδο και καλείται να πάρει τα ηνία.

Η εργατική τάξη είναι σήμερα η παντοδύναμη παραγωγική τάξη. Η κάθε πτυχή της κοινωνικής ζωής περνά μέσα από τα δικά της χέρια, τη δική της εργασία· από την επιστήμη μέχρι και την παραγωγή της πιο μικρής καρφίτσας. Κατέχει τη γνώση, την τεχνολογία, κατέχει τα πάντα, εκτός από την ιδιοκτησία. Δεν συνειδητοποιεί όμως το μέγεθος της δύναμής της και τον ιστορικό της ρόλο, και αυτό είναι η μεγάλη της αδυναμία.

Η έκβαση του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου αποτέλεσε για την εργατική τάξη μεγάλη ήττα. Στη Σοβιετική Ένωση στεριώθηκε η σταλινική γραφειοκρατία και στη Δύση επικράτησε το καθεστώς της αστικής τάξης. Οι κομουνιστικές δυνάμεις καταστράφηκαν και πάνω στις στάχτες ανασυντάχτηκε ο καπιταλισμός και το υποστύλωμά του η σοσιαλδημοκρατία, που αποτέλεσε τον κυρίαρχο πολιτικό χώρο συγκέντρωσης της εργατικής τάξης.

Με την κατάρρευση του σταλινισμού και τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991 δημιουργήθηκε μια νέα κατάσταση πραγμάτων, που επέτρεψε στον καπιταλισμό να πάρει ανάσες και στους εκπροσώπους του να θριαμβολογήσουν. Από ιδεολογικής σκοπιάς ήταν για την εργατική τάξη άλλη μια υποχώρηση, επειδή η Σοβιετική Ένωση είχε θεωρηθεί εκπρόσωπος του σοσιαλισμού.

Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 2008 και ταξίδεψε στην Ευρώπη και σ’ άλλες χώρες δεν έχει ακόμα ξεπεραστεί. Η Γερμανία, η ηγέτιδα δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθοδήγησε τις πολιτικές για την αντιμετώπισή της και χώρες όπως η Ελλάδα μετατράπηκαν σε εργαστήρι εφαρμογής των πολιτικών των μνημονίων της λεγόμενης Τρόικας. Η Νέα Δημοκρατία, το κυρίαρχο κόμμα της δεξιάς, λούφαξε κι άφησε την ηγεσία του σοσιαλδημοκρατικού ΠΑΣΟΚ να σηκώσει το βάρος. Μέσα στη δίνη όμως της εφαρμογής των μνημονίων που εξαθλίωναν τους εργαζομένους δεν άντεξε και καταποντίστηκε.

Οι εργαζόμενες μάζες, που με απεργίες και κινητοποιήσεις αντιστέκονταν στην εφαρμογή των μνημονιακών πολιτικών, έδρασαν και εκλογικά - συσπειρώθηκαν γύρω από τον ΣΥΡΙΖΑ (Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς) και τον Γενάρη του 2015 τον ανέβασαν στην εξουσία για να σχίσει όπως υποσχόταν τα μνημόνια. Αντί αυτού, η ηγετική κυβερνητική πλέον ομάδα συνθηκολόγησε στις απαιτήσεις των Τροϊκανών, εφάρμοσε μνημονιακές πολιτικές κι ανέκοψε την πορεία κίνησης της εργατικής τάξης, η οποία άρχιζε να κινείται σε επαναστατική πορεία. Το πλήγμα δεν περιορίστηκε μόνο στο ελληνικό εργατικό κίνημα. Αποτέλεσε πλήγμα και για το ευρωπαϊκό και το παγκόσμιο κίνημα, με τις επιπτώσεις να εκδηλώνονται βαθμιαία προς τα κάτω, όπως βαθμιαία είχαν προηγουμένως εξελιχτεί προς τα πάνω.

Έκτοτε, παρατηρείται μια συνεχής άνοδος της ακροδεξιάς σε σειρά χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την άνοδο όμως των ακροδεξιών κομμάτων και την ανάληψη της εξουσίας από αυτά δεν πρόκειται να επιλυθεί κανένα από τα προβλήματα με τα οποία οι εργαζόμενες μάζες βρίσκονται αντιμέτωπες. Οι πολιτικές τους κινούνται πάνω στις γραμμές του οικονομικού εθνικισμού και των προστατευτικών μέτρων, αλλά το μόνο που εγγυάται η εφαρμογή τους είναι το περαιτέρω βάθεμα της οικονομικής κρίσης και των πολιτικών αδιεξόδων. Είναι επίσης λάθος να θεωρηθεί η εκλογική τους υποστήριξη ως στροφή προς τον φασισμό. Το εργατικό κίνημα εξακολουθεί να είναι για την ώρα δυνατό, παρά τις ήττες που δέχτηκε εξαιτίας των σοσιαλδημοκρατών ηγετών του, και αποτελεί το εμπόδιο για την άνοδο του φασισμού.

Επίσης, γίνεται σήμερα πιο εμφανής ο συγκρουσιακός χαρακτήρας των διεργασιών διαμόρφωσης δύο καπιταλιστικών μπλοκ, με το ένα να βρίσκεται σε καθοδική πορεία και να επιτίθεται και το άλλο σε ανοδική και να αμύνεται. Η σύγκρουση έχει τα σκαμπανεβάσματά της, εκτείνεται πέρα από το οικονομικό πεδίο σε στρατιωτικές συρράξεις που αρχίζουν να διευρύνονται, και στις οποίες εμπλέκουν την εργατική τάξη σέρνοντας τη μιαν ενάντια στην άλλη.

Ο μεγάλος κίνδυνος για την τάξη των εργαζομένων είναι οι καθοδηγούμενες από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό πολεμικές εξελίξεις. Φαίνεται πως οι ιμπεριαλιστές των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής αποφάσισαν να ακολουθήσουν τη μέθοδο του πολέμου για να αντιμετωπίσουν την κρίση που διαπερνά δομικά το σύστημά τους.

Η εργατική τάξη βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο να συρθεί στον πόλεμο και να αιματοκυλιστεί, επειδή βρίσκεται από άποψης ηγεσίας μετέωρη. Η ηγεσία της, ασχέτως του υποκριτικού της αντιπολιτευτικού λόγου εκεί και όπου αυτός υπάρχει, συντάσσεται με τις δυνάμεις της κάθε εθνικής αστικής τάξης.

Έχοντας υπόψη τα βασικά αυτά χαρακτηριστικά της σημερινής περιόδου, η όποια ερμηνεία εκλογικών αποτελεσμάτων πρέπει να κινείται στις ράγες της ιστορικής και διαλεκτικής εξέλιξης των πραγμάτων και να αντικρίζονται από τη σκοπιά των συμφερόντων της ντόπιας και της παγκόσμιας εργατικής τάξης. Αυτό που αναδεικνύεται μέσα από τα πρόσφατα εκλογικά αποτελέσματα σε Βρετανία και Γαλλία είναι η αναγκαιότητα πραγματικής εκπροσώπησης των συμφερόντων της εργατικής τάξης.

Η σημερινή παγκόσμια πολιτική κατάσταση χαρακτηρίζεται κυρίως από την απουσία της ηγεσίας του προλεταριάτου, όπως και στην περίοδο του Τρότσκι τη δεκαετία του 1930. Οι αντικειμενικές και υποκειμενικές συνθήκες φέρνουν ξανά στο προσκήνιο την ανάγκη προώθησης των γνήσιων κομουνιστικών ιδεών και προετοιμάζουν το έδαφος για τη γέννηση νέων κομουνιστικών κομμάτων, πάνω στις γραμμές που κινήθηκαν οι συνεχιστές του Μαρξ και του Ένγκελς: ο Λένιν, ο Τρότσκι κι ο Τεντ Γκραντ.

Η διάδοση των κομουνιστικών ιδεών και η μετουσίωσή τους σε προλεταριακή επαναστατική οργάνωση είναι σήμερα τόσο αναγκαία όσο ήταν και το 1938, τότε που ο Τρότσκι ίδρυσε μαζί με τους συντρόφους του την Τέταρτη Διεθνή.

Μιχάλης Δημοσθένους

24 Ιουλίου 2024