Τεχνητή Νοημοσύνη

Μια επανάσταση που μετατρέπεται σε απειλή μέσα στην κοινωνία του ιδιωτικού κέρδους και των κρατικών ανταγωνισμών

του Σωτήρη Βλάχου

Η τεχνητή νοημοσύνη που ως έννοια έχει μπει στο δημόσιο λόγο, είναι η ικανότητα μιας μηχανής να λειτουργεί όπως ο ανθρώπινος εγκέφαλος: Να μαθαίνει από μόνη της (μια απίστευτη εξέλιξη), να σχεδιάζει και να δημιουργεί. Σύμφωνα με τον ορισμό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, «Η τεχνητή νοημοσύνη καθιστά τις μηχανές ικανές να ‘κατανοούν’ το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα  και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου».

Μέσα όμως σε ένα κόσμο που οι ανταγωνισμοί είναι τεράστιοι και οι πρωταγωνιστές δεν φαίνεται να σταματούν μπροστά σε καμιά καταστροφή, η εξέλιξη αυτή αντί να δημιουργεί μόνο ευφορία, αποτελεί απειλή.

«Η παραπληροφόρηση και η κακή χρήση παραγόμενου κειμένου, ήχου και βίντεο μπορεί να επηρεάσει τα αποτελέσματα βασικών πολιτικών ψηφοφοριών επηρεάζοντας την κοινή γνώμη ή επιδεινώνοντας τις κοινωνικές διακρίσεις…

«Και με τις δημοκρατίες να αντιμετωπίζουν προκλήσεις σε πολλά μέτωπα – συμπεριλαμβανομένων των συνεχιζόμενων πολέμων στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή – το τρέχον έτος είναι πιθανό να δώσει μια σαφέστερη εικόνα για το πώς η ΑΙ (τεχνητή νοημοσύνη) μπορεί να αλλάξει τον χαρακτήρα του πολέμου και τον τρόπο με τον οποίο οι δημοκρατίες υπερασπίζονται τον εαυτό τους» (Πηγή κειμένου: Goldman Sachs Asset Management).

Πίσω όμως από αυτό το ανώδυνα διατυπωμένο, «μπορεί να αλλάξει τον χαρακτήρα του πολέμου και τον τρόπο με τον οποίο οι δημοκρατίες υπερασπίζονται τον εαυτό τους», η πραγματικότητα είναι ότι όλα αλλάζουν προς το χειρότερο, το τρομακτικά χειρότερο.

Μπορεί να αναμένει κάποιος ότι οι αλλαγές στον χαρακτήρα του πολέμου και ο τρόπος που οι δημοκρατίες υπερασπίζονται τον εαυτό τους θα γίνει λιγότερο καταστροφικός και περισσότερο «ανθρώπινος;»

Η υφιστάμενή τάξη πραγμάτων, το καπιταλιστικό σύστημα και οι τρελοί ανταγωνισμοί που δημιουργεί μέσα στην κρίση του, εγγυούνται ότι η χρησιμοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων των έξυπνων μηχανών θα γίνει μόνο για να αυξήσουν τις δυνατότητες καταστροφικών πληγμάτων στους αντιπάλους.

Τεράστιοι είναι οι κίνδυνοι και στο επίπεδο της οικονομίας. Οι μεγάλες  δυνατότητες που αυτή η τεχνολογία παρέχει για αυξημένη παραγωγή, συνοδεύονται και με την απειλή της ολοένα μαζικότερης ανεργίας.

Υπάρχουν φυσικά και οι πιο αισιόδοξοι που πιστεύουν ότι η προβληματική οικονομική ανάπτυξη στις κύριες οικονομίες μπορεί να ξεπεραστεί με σημαντικές επενδύσεις στη τεχνητή νοημοσύνη και την επακόλουθη αύξηση της παραγωγικότητας.

Η βασική ιδέα πίσω από την αισιόδοξη αυτή στάση είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να αυτοματοποιήσει καθήκοντα ρουτίνας, όπως η παρακολούθηση αποθεμάτων σε αποθήκες. Θα μπορούσε να βοηθήσει σε καθήκοντα που συνεπάγονται υψηλές δεξιότητες, όπως π.χ. η σύνταξη νομικών εγγράφων. Θα μπορούσε ακόμη να βοηθήσει και εργαζόμενους των οποίων τα επαγγέλματα απαιτούν κρίση, επίλυση προβλημάτων και λήψη αποφάσεων. Σε αυτά τα επαγγέλματα συμπεριλαμβάνονται δάσκαλοι, τεχνικοί υγείας,  τομείς εξυπηρέτησης πελατών, κ.ά.

Δύσκολα μπορούν να αμφισβητηθούν οι προσδοκίες αυτές από την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή. Το ζήτημα είναι με ποιο τρόπο η εισαγωγή αυτής της τεχνολογίας θα επηρεάσει τους μισθούς και ακόμα περισσότερο πώς θα επηρεάσει την εργοδότηση: μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να εισαχθεί στην παραγωγή χωρίς να αχρηστεύει τις υπηρεσίες ολοένα και περισσότερων εργαζομένων;

Υπάρχουν αυτοί, όχι τυχαίοι επιστήμονες, που υποστηρίζουν ότι μετά από έρευνες, μόνο λίγες χώρες δείχνουν μείωση των εργαζομένων σε τομείς στους οποίους έχει εισαχθεί η νέα τεχνολογία.

Υπάρχουν όμως και οι επιστήμονες, οι έρευνες των οποίων έδειξαν ότι σε κάποιους τομείς, το 80% περίπου των εργαζομένων στις ΗΠΑ  θα μπορούσαν να δουν να επηρεάζεται  το 10% τουλάχιστον των καθηκόντων τους.  Και σε ένα άλλο 19% των εργαζομένων να επηρεάζεται το 50% τουλάχιστον της εργασίας τους.

Σε μια άλλη μελέτη στελέχους του ΔΝΤ μάλιστα (από αναφορά του μαρξιστή οικονομολόγου Michael Roberts), εντόπισαν ότι οι ανεπτυγμένες οικονομίες είναι πιο εκτεθειμένες λόγω του μεγαλύτερου ποσοστού εξειδικευμένων και διευθυντικών θέσεων. Γενικά εργαζόμενοι σε ψηλές κλίμακες είναι περισσότερο εκτεθειμένοι σε ανεργία λόγω της τεχνητής νοημοσύνης.

Μια άλλη μελέτη ανέδειξε ότι σε περίπτωση που τα κόστη μηχανών και εργαζομένων είναι ίσα, τότε οι επιχειρήσεις θα προτιμήσουν τις μηχανές αποφεύγοντας τα εν δυνάμει προβλήματα που θα έχουν με τους ανθρώπους, τα παράπονα και τις διεκδικήσεις τους. Αυτό που τελικά πολύ δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί, είναι ότι οι δυνατότητες για αυξημένη παραγωγή είναι άρρηκτα δεμένες με την κατάρα της ανεργίας. To παραδέχονται ακόμα και από τα επιτελεία του διεθνούς Κεφαλαίου:

«Ενώ το ΑΙ (τεχνητή νοημοσύνη) έχει σημαντικές δυνατότητες στο να συμβάλλει στην τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης και της παραγωγικότητας, μπορεί ωστόσο να δημιουργήσει εκτόπιση εργατικού δυναμικού, αυξανομένη ανισότητα και διαθρωτική ανεργία…

«Ο χρόνος και το μέγεθος αυτών των μακροοικονομικών επιπτώσεων παραμένουν πολύ αβέβαια και είναι δύσκολο να προβλεφθούν» (Πηγή κειμένου: Goldman Sachs Asset Management).

Όσες μελέτες και να υπάρχουν που να εξωραΐζουν τα αρνητικά της εισαγωγής μηχανών τεχνητής νοημοσύνης στην παραγωγή, η πραγματικότητα είναι ότι αυτές σχεδιάζονται και εφαρμόζονται για να μειώσουν τα εργατικά κόστη. Η πραγματικότητα είναι ότι ο αριθμός των επαγγελμάτων που κινδυνεύουν από τις έξυπνες μηχανές συνεχώς θα αυξάνεται. 

Η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να είναι το μεγαλύτερο κέρδος για την ανθρωπότητα, νοουμένου ότι αυτή χρησιμοποιείται για να μειώσει την ανάγκη της ανθρώπινης εργασίας και να επιτρέψει στον άνθρωπο να αναπτύξει τις γνώσεις, τις ικανότητες και τον εαυτό του όλο και περισσότερο. Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει όσο το κίνητρο για την παραγωγή, το μοναδικό κίνητρο, είναι το ιδιωτικό κέρδος.

Σωτήρης Βλάχος

18 Ιανουαρίου 2025