Η γενοκτονία στη Γάζα και ο αντίκτυπος στην ελευθερία έκφρασης παγκόσμια

Από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, στις 7 του Οκτώβρη 2023, τουλάχιστον 146 δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι σε μέσα ενημέρωσης έχουν σκοτωθεί, αρκετοί έχουν τραυματιστεί και άλλοι αγνοούνται. Η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων (ΔΟΔ) έχει τεκμηριώσει τις δολοφονίες 133 Παλιστίνιων δμημοσιογράφων και εργαζομένων σε μέσα ενημέρωσης – 116 ανδρών και 17 γυνακών. Σκοτώθηκαν επίσης 8 Λιβανέζοι και 4 Ισραηλινοί. Οι έρευνες της ΔΟΔ, με τη βοήθεια του Συνδικάτου Παλαιστινίων Δημοσιογράφων, δείχνουν ξεκάθαρα ότι πολλά από αυτά τα θύματα έγιναν στόχος του ισραηλινού Στρατού – μια πρακτική που το Διεθνές Δικαστήριο ζήτησε την παύση της τον Οκτώβριο του 2023, όπως απαιτεί το διεθνές δίκαιο. Αν και η εσκεμμένη δολοφονία ενός δημοσιογράφου είναι έγκλημα πολέμου, ούτε μια δολοφονία δημοσιογράφου τον περασμένο χρόνο αλλά και τα προηγούμενα χρόνια στα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη, δεν έχει ποτέ ερευνηθεί ή διωχθεί, αφού η ατιμωρησία είναι πλήρης. Ορισμένες από αυτές τις υποθέσεις αποτελούν αντικείμενο καταγγελίας της ΔΟΔ και των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ).

Και επειδή μιλούμε για συγκεκριμένα άτομα και όχι απλά αριθμούς, στις ιστοσελίδες της ΔΟΔ αναφέρονται ένα προς ένα τα ονόματά τους, η ημερομηνία, ο τρόπος και τόπος της κάθε μίας δολοφονίας. Όλες οι δολοφονίες, εκτός από τέσσερις, έγιναν από ισραηλινές δυνάμεις.

Ο λόγος που ανάμεσα στα θύματα δεν περιλαμβάνονται άτομα άλλων εθνικοτήτων είναι επειδή το Ισραήλ έδιωξε όλα τα όλα τα ξένα ΜΜΕ και ανεξάρτητους δημοσιογράφους και εξακολουθεί να απαγορεύει την πρόσβασή τους στην περιοχή. Από τις 4 χιλιάδες περίπου ξένους δημοσιογράφους που ήταν διαπιστευμένοι από το Ισραήλ, μόνο ένας κατάφερε να μπει στη Γάζα. Παράλληλα, το Ισραήλ κατέστρεψε και συνεχίζει να καταστρέφει δημοσιογραφικές υποδομές και εξοπλισμό. Σύμφωνα με στοιχεία της ΔΟΔ, καταστράφηκαν μέχρι τώρα 21 ραδιοφωνικοί σταθμοί, 15 τοπικά και διεθνή πρακτορεία ειδήσεων, 15 τηλεοπτικοί σταθμοί, 6 τοπικές εφημερίδες, 3 πύργοι αναμετάδοσης, 8 τυπογραφεία και 13 εγκαταστάσεις υπηρεσιών Τύπου.

Μόλις πρόσφατα το Ισραήλ κατονόμασε δημοσιογράφους του Αλ-Τζαζίρα ως τρομοκράτες, με όποια απειλή αυτό μπορεί να σημαίνει για την ασφάλειά τους. Απορρίπτοντας της κατηγορίες, το Αλ-τζαζίρα δήλωσε ότι θεωρεί αυτές τις κατασκευασμένες κατηγορίες ως μια κραυγαλέα προσπάθεια του Ισραήλ να φιμώσει τους λίγους εναπομείναντες δημοσιογράφους στην περιοχή, αποκρύπτοντας έτσι τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου από το κοινό σε όλο τον κόσμο.

Η μόνη πηγή πληροφόρησης για το τι συμβαίνει στη Γάζα είναι οι Παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι, που αναλαμβάνουν όλα τα ρίσκα να κινηματογραφήσουν και να φωτογραφίσουν με τα τηλέφωνά τους μέσω των δικτύων κοινωνικής ενημέρωσης, και αυτό με αρκετή δυσκολία, αφού η πρόσβαση στο Διαδίκτυο διακόπτεται αρκετά συχνά και για αρκετές ώρες από το κράτος του Ισραήλ. Από την πλευρά των ισραηλινών ΜΜΕ, δυστυχώς η απανθρωποποίηση των Παλαιστινίων ενορχηστρώνεται από τους ίδιους τους δημοσιογράφους. Σε μια συνέντευξη στο Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η δημοσιογράφος του Channel 14 Hallel Bitton-Rosen δήλωσε ξεκάθαρα ότι το έργο της επικεντρώνεται στην «υποστήριξη των στρατιωτών μας που προστατεύουν τη χώρα και τους πολίτες της από τους άθλιους τρομοκράτες που διέπραξαν την “τρομερή σφαγή”»!

Αυτός ο τρομακτικός αριθμός είναι ο μεγαλύτερος αναφορικά με δολοφονίες δημοσιογράφων στη διάρκεια οποιουδήποτε έτους. Για να καταλάβουμε το μέγεθος αυτού του εγκλήματος, στην  άλλη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, μετά από 32 μήνες σκοτώθηκαν 18 δημοσιογράφοι.

Ο λόγος βέβαια γι’ αυτή την τρομακτική διαφορά στον αριθμό θανάτων δημοσιογράφων είναι φυσικά το γεγονός ότι το Ισραήλ δεν διεξάγει πόλεμο αλλά γενοκτονία. Και σε καμία περίπτωση οι γενοκτόνοι δεν θέλουν να γίνουν γνωστές οι πράξεις τους και προσπαθούν να επιβάλουν συσκότιση με οποιοδήποτε τρόπο. Και τι πιο αποτελεσματικό από την παρεμπόδιση δημοσιογράφων να καταγράψουν τα γεγονότα από  τη δολοφονία τους; Αυτό συνέβη και στην περίπτωση της εθνοκάθαρσης στη Ρουάντα, στη Βοσνία/Ερζεγοβίνη και αλλού.

Η σκληρότητα της ισραηλινής μηχανής γενοκτονίας είναι μόνο ο ένας πυλωνάς που αντιμετωπίζουν οι Παλαιστίνιοι. Η ανοχή αλλά και η άμεση συνενοχή και στήριξη των ΗΠΑ και των δυτικο-ευρωπαϊκών κυβερνήσεων είναι ο δεύτερος πυλώνας στη φρίκη που διαπράττεται εναντίον του παλαιστινιακού λαού και στις επιθέσεις σε υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλο τον κόσμο. Υπάρχει όμως ένας ουσιαστικός τρίτος πυλώνας: ο ρόλος αρκετών μεγάλων δυτικών μέσων ενημέρωσης που σκόπιμα διαδίδουν ισραηλινή παραπληροφόρηση και προπαγάνδα, δικαιολογώντας εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, απανθρωποποιώντας τους Παλαιστινίους και αποκρύπτοντας πληροφορίες για τη γενοκτονία.

Και επειδή συνήθως τα μικρότερα ΜΜΕ ανά το παγκόσμιο αναπαράγουν αυτά που αναφέρονται από τους μεγάλους αυτούς ειδησιογραφικούς οργανισμούς, η παραπληροφόρηση και η συσκότιση επεκτείνονται. Δεν αναφέρονται σχεδόν ποτέ οι λέξεις «κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη», «καταυλισμοί προσφύγων». Οι Παλαιστίνιοι θύματα των ισραηλινών επιχειρήσεων αναφέρονται ως «παράπλευρες απώλειες» ή «ανθρώπινη ασπίδα» και ενίοτε ως «τρομοκράτες», που δεν σκοτώνονται αλλά «πεθαίνουν». Τα ΜΜΕ δεν μιλούν για γενοκτονία αλλά για «πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς» ή για «αυτοάμυνα», αναφέρονται σε «πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χεζμπολάχ» και όχι σε εισβολή του Ισραήλ στον Λίβανο. Και φροντίζουν σχεδόν πάντα να μας «θυμίζουν» πως ό,τι γίνεται είναι εξαιτίας της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 του Οκτώβρη 2023. Και δεν αναφέρονται στα 78 χρόνια κατοχής, εθνοκάθαρσης, διώξεων, μαζικών φυλακίσεων, κατάφωρων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Η συσκότιση και η παραπληροφόρηση που επιβάλλουν αυτά τα δυτικά ΜΜΕ προκάλεσε μια άνευ προηγουμένου κρίση στο δικαίωμα ελευθερίας έκφρασης παγκόσμια. Η έκταση της κρίσης φαίνεται από τη δήλωση της Ειδικής Εισηγήτριας των ΗΕ για την Ελευθερία Έκφρασης, Irene Khan: «Καμία σύγκρουση δεν έχει απειλήσει την ελευθερία της έκφρασης τον τελευταίο καιρό πέρα ​​από τα σύνορά της, όπως ο πόλεμος στη Γάζα. Σπάνια έχουμε δει  … εκτεταμένα πρότυπα παράνομων, μεροληπτικών και δυσανάλογων περιορισμών από κράτη και ιδιωτικούς φορείς στην ελευθερία της έκφρασης».

Στην έκθεσή της τεκμηριώνει σοβαρούς περιορισμούς στις παραβιάσεις της ελευθερίας της έκφρασης που προκύπτουν από τη γενοκτονία, συμπεριλαμβανομένης της δολοφονίας δημοσιογράφων στη Γάζα, της καταστολής διαδηλώσεων σε όλο τον κόσμο και της φίμωσης και δίωξης δημοσιογράφων, καλλιτεχνών, ακαδημαϊκών, ακτιβιστών κ.ά..

Στη Βρετανία, ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Richard Medhurst συνελήφθη κατά την άφιξή του στο αεροδρόμιο Heathrow του Λονδίνου στις 15 Αυγούστου, βάσει του νόμου περί τρομοκρατίας του 2000. Το τηλέφωνο και οι συσκευές καταγραφής του δημοσιογράφου – απαραίτητος δημοσιογραφικός εξοπλισμός – κατασχέθηκαν. Στις 17 Οκτωβρίου, η βρετανική Αντιτρομοκρατική Αστυνομία εισέβαλε στο σπίτι του δημοσιογράφου Άσα Γουίνστανλεϊ, συνεργάτη εκδότη της ηλεκτρονικής έκδοσης ειδήσεων The Electronic Intifada, στο Βόρειο Λονδίνο και κατέσχεσε δημοσιογραφικό υλικό.

Πιο συγκεκριμένος και αυστηρά επικριτικός για όσον αφορά σε δημοσιογράφους και ΜΜΕ είναι ο Craig Mokhiber, διεθνούς κύρους δικηγόρος για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Κατακρίνοντας τη στάση των ΜΜΕ που παραπληροφορούν και αποκρύπτουν το τι πραγματικά συμβαίνει στη Γάζα, υποστηρίζει ότι από τη σκοπιά του διεθνούς δικαίου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τέτοιες ενέργειες θα μπορούσαν και θα έπρεπε να υπόκεινται σε κυρώσεις.

Παραθέτει ως ιστορικά προηγούμενα την την καταδίκη στο Δικαστήριο της Νυρεμβούργου του Julius Streicher, εκδότη της Der Sturmer, επειδή συνέχισε να δημοσιεύει άρθρα που περιλάμβαναν «υποκίνηση σε φόνο και εξόντωση», ακόμη και ενώ γνώριζε τη φρίκη που διαπράττονταν εναντίον των Ευρωπαίων Εβραίων από τη ναζιστική Γερμανία, καθώς και την καταδίκη από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη Ρουάντα τριών ιδιοκτητών μέσων ενημέρωσης (τον ραδιοφωνικό σταθμό Mille Collines και την εφημερίδα Kangura) για το ρόλο τους στην υποκίνηση της γενοκτονίας στη Ρουάντα, οι οποίοι κρίθηκαν ένοχοι για υποκίνηση σε γενοκτονία (μεταξύ άλλων εγκλημάτων).

Συνεχίζοντας, ο Craig Mokhiber καταγγέλλει ότι μπορεί το CNN, το Fox, το BBC, οι New York Times και η Wall Street Journal κ.λπ. να μην είναι από κάθε άποψη τα σύγχρονα ισοδύναμα των Der Sturmer, Milles Collines και Kangura, όμως όπως και αυτά γνωρίζουν πολύ καλά τι κάνουν. Έχουν κάνει συνειδητές επιλογές να κρύψουν τη γενοκτονία από το κοινό τους, να απανθρωποποιήσουν συστηματικά τους Παλαιστίνιους και να ξεπλύνουν τους Ισραηλινούς δράστες από την ευθύνη. Έχουν γίνει μέρος του μηχανισμού της γενοκτονίας στην Παλαιστίνη.

Μπορεί αυτό που υποστηρίζει ο Craig Mokhiber, να βρεθούν δηλαδή αυτά τα ΜΜΕ ενώπιον δικαστηρίων και να υποστουν κυρώσεις, να φαντάζει προς το παρόν ευσεβής πόθος και ουτοπία, όμως μια πρώτη αντίδραση έχει ήδη αρχίσει. Μια μεγάλη μερίδα κόσμου που δεν ανέχεται την κραυγαλέα μεροληψία που επιδεικνύεται καθόλη τη διάρκεια αυτής της γενοκτονίας, στρέφεται πια προς ανεξάρτητες πηγές πληροφόρησης, μποΐκοτάροντας τα δυτικά ΜΜΕ. Αυτό ανάγκασε ορισμένα από αυτά να αναπροσαρμόσουν κάπως τις αναφορές τους. Κάτι που αποδεικνύει ότι η αλλαγή μπορεί να γίνει αν κινητοποιηθούν όσοι καταλαβαίνουν τι γίνεται. Υπάρχει δύναμη στο να μιλήσουμε ανοιχτά, να πείσουμε κι άλλους να αναζητήσουν τη σωστή πληροφόρηση, να στηρίξουν τα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης.

Χρίστος Χριστοφίδης

Με την ευκαιρία της Παγόσμιας Ημέρας Κατά της Ατιμωρησίας Εγκλημάτων Εναντίον Δημοσιογράφων, 2 Νοεμβρίου