Οι Δημοτικές εκλογές στην τουρκοκυπριακή κοινότητα

Θέμος Δημητρίου

Σας καλωσορίζω στο Καφενείο της Πέμπτης.  Καλωσορίζω επίσης  τον Νιαζί Κιζίλγιουρεκ ο οποίος θα μας μιλήσει για ένα πολύ σημαντικό ζήτημα. Θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε τί συμβαίνει στην τουρκοκυπριακή κοινότητα.  Μέχρι προχθές τα βλέπαμε όλα μαύρα. Βλέπαμε την πλήρη κυριαρχία του Τατάρ και του Ερντογάν, την πλήρη επιτυχία της προσπάθειας να επιβάλλουν τον εξισλαμισμό και την κατάργηση της ύπαρξης της ίδιας της κοινότητας και μας έπιανε μαύρη απελπισία. Οι εθνικιστές φυσικά είχαν την ευκαιρία να λένε «βλέπετε, κάνει ότι θέλει η Τουρκία, δεν έχουμε καμία πιθανότητα, αφήστε το Κυπριακό, πρέπει να δούμε πώς θα απορρίψουμε οποιαδήποτε λύση προτείνεται γιατί η Τουρκία δεν θα δεχτεί λύση που δεν της αρέσει».

Αυτές οι ανοησίες πήραν την απάντησή τους με τις δημοτικές εκλογές στο Βορρά. Εκλογές οι οποίες εξέπληξαν ακόμα και τους ίδιους τους Τ/Κ συντρόφους μας, οι οποίοι είχαν μικρές προσδοκίες και μεγάλους φόβους για τις απώλειες τις οποίες θα είχαν σε αυτές. Για άλλη μια φορά η Τ/Κυπριακή κοινότητα απέδειξε ότι υπάρχει και βρίσκεται εκεί, ότι έχει την αντοχή και τη θέληση να αγωνιστεί,  να κρατήσει και να υπερασπιστεί την ύπαρξή της, να αντιμετωπίσει όλη την προσπάθεια της  Τουρκίας και του Ερντογάν να την καταργήσουν. Φυσικά, πρέπει παράλληλα να πούμε ότι αυτό δεν είναι ένα αποτέλεσμα υπέρ του ε/κυπριακού αφηγήματος, διότι η ύπαρξη της τ/κυπριακής κοινότητας έχει σημασία και απέναντι στις επιβουλές των δικών μας εθνικιστών και του αφηγήματός τους για τους Τ/Κύπριους.

Πρέπει να καταλάβουμε πως η επιτυχία μας δεν βασίζεται στην επιτυχία των Ε/Κ ή των Τ/Κ αλλά στην επιτυχία της λογικής, μιας Κύπρου η οποία να μπορεί να λειτουργήσει μέσα στα πλαίσια του αλληλοσεβασμού και του σεβασμού της ίδιας της ιστορίας της Κύπρου.

Η πρόσκλησή μας στο Νιαζί ελπίζω ότι θα βοηθήσει σε μια καλύτερη κατανόηση αυτών των ζητημάτων και να μας δείξει με ποιο τρόπο η Τ/Κ κοινότητα αγωνίζεται, ποιες είναι οι δυνατότητές της και ποια είναι τα καθήκοντα που βάζει μπροστά μας. Μέχρι σήμερα η πιο δυναμική υποστήριξη της συνεργασίας και της αντιμετώπισης του εθνικισμού έρχεται από το Βορρά.

Ο λόγος στο Νιαζί για τη δική του αντίδραση στα αποτελέσματα των Δημοτικών εκλογών στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα .

Νιαζί Κιζίλγιουρεκ

Είναι με μεγάλη χαρά που βρίσκομαι στο Καφενείο της Πέμπτης, γιατί στο Καφενείο δεν μιλάμε ελληνικά ή τουρκικά αλλά μιλάμε μία άλλη γλώσσα που μας επιτρέπει να κάνουμε μια συζήτηση σε βάθος. Δεν θα σταθώ μόνο στα τυπικά αποτελέσματα των εκλογών αλλά σε πολιτικές διαστάσεις που έρχονται μαζί με την εκλογική διαδικασία.

Για να καταλαβαίνουμε καλύτερα το τί πραγματικά γίνεται στα κατεχόμενα και στις τοπικές εκλογές, πρέπει να υπογραμμίσω σε ποια πολιτική συγκυρία βρίσκεται η τ/κυπριακή κοινότητα.

Η τ/κυπριακή κοινότητα πρόσφατα βίωσε σχεδόν ένα πραξικόπημα, την ανατροπή του Τουρκοκύπριου ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Αυτό σημαίνει ότι, μετά από αυτή την ανατροπή του Μουσταφά Ακιντζί, είδαμε μια υπερβολικά παρεμβατική Τουρκία στην τ/κυπριακή κοινότητα που ήθελε να ελέγξει τα πάντα. Ο Ερσίν Τατάρ έχει γίνει ηγέτης της τ/κυπριακής κοινότητας και ξεκίνησε μια πολύ σημαντική παρέμβαση σε όλους του τομείς της ζωής στα κατεχόμενα. Όχι μόνο στον τομέα της οικονομίας και τη δημογραφική δομή, ακόμα και στο ίδιο το κόμμα της δεξιάς, το Κόμμα της Εθνικής Ενότητας (UBP), το οποίο εξελίχτηκε κατά τη γνώμη μου σε μια οργάνωση διασποράς της Τουρκίας στην Κύπρο. Έχουμε δει φοβερές παρεμβάσεις από τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσωπικά, δηλαδή ποιος θα είναι πρόεδρος αυτού του κόμματος, ποιος θα είναι πρωθυπουργός. Φανταστείτε, το κόμμα κάνει μια συνέλευση και εκλέγει ένα πρόεδρο, την επόμενη μέρα πρέπει να φύγει ο εκλεγμένος πρόεδρος και να έρθει κάποιος άλλος γιατί δεν άρεσε στην Άγκυρα. Έχουν αλλάξει τρεις πρόεδροι του δεξιού κόμματος. Σας δίνω αυτό το παράδειγμα για να καταλάβετε την έκταση αυτής της πραγματικότητας, όπου ο Ερντογάν θέλει ουσιαστικά να καθορίσει το καθετί στα κατεχόμενα.

Πέραν αυτού, έχουμε δει μια πολιτική αναθεώρησης του status quo στο Βαρώσι. Η Τουρκία προχώρησε κατά την γνώμη μου πέραν της διχοτόμησης της Κύπρου - αυτή τη θεωρεί δεδομένη - και ξεκινά μια διαδικασία ενσωμάτωσης των κατεχομένων στην Τουρκία, πράγμα που θα το ονόμαζα «μια διαδικασία καθημερινής προσάρτησης» και όχι μια τελεσίδικη απόφαση περί προσάρτησης. Είναι μια καθημερινή ενσωμάτωση μέσα από τις διαδικασίες.

Σε μια τέτοια συγκυρία έχουμε δει μια επιτυχία της τ/κυπριακής αντιπολίτευσης. Μια σεμνή επιτυχία, όμως με τεράστια συμβολική αξία. Σεμνή, διότι είναι τοπικές εκλογές, με πολλά προσωπικά στοιχεία, προσωπικές γνωριμίες, τοπικές κοινότητες, όπου το πρόσωπο πάντα παίζει ρόλο. Δεν μιλάμε για κοινωνία, μιλάμε για κοινότητα. Όμως είναι γεγονός ότι υπάρχει μια πολύ σημαντική επιτυχία, και πέραν της Λευκωσίας όπου κατά τη γνώμη μου η επιτυχία του Μεχμέτ Χαρμαντζί είναι τεράστιας σημασίας. Και είναι τεράστιας σημασίας γιατί είναι στενός συνεργάτης του Μουσταφά Ακιντζί, του ηγέτη που ανάτρεψε η Τουρκία, και εξασφάλισε συνολικά ψήφους περισσότερους από ότι το Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα (CTP) και περισσότερους από ότι το κόμμα Εθνικής Ενότητας. Μιλώντας συμβολικά, πρόκειται για μια ρεβάνς, εκδικήθηκαν οι Τουρκοκύπριοι το πραξικόπημα κατά του Ακιντζί.

Η Τουρκία όπως είπαμε προσπαθεί να αλλάξει το status quo στο Βαρώσι, άρα ο δήμος Αμμοχώστου έχει τεράστια σημασία. Το καθεστώς του Ερτογάν – Τατάρ έχει επικεντρωθεί στην Αμμόχωστο τόσο πολύ που ακόμα και την τελευταία στιγμή άλλαξαν τον υποψήφιο του κόμματος Εθνικής Ενότητας, τον κύριο Ισμαήλ Αρτέρ και έφεραν κάποιον άλλο γιατί ήθελαν να εξασφαλίσουν οπωσδήποτε τη νίκη. Και ακριβώς εκεί έχασαν. Έχασαν από τον υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, και αυτό έχει σημασία.

Υπάρχει μια αντίσταση από τους Τ/Κύπριους κατά των επιβολών της Άγκυρας στα κατεχόμενα.

Αυτή η αντίσταση όμως έχει πάρα πολλά χρώματα και πρέπει να ερμηνευτεί σωστά. Η επιβολή της Άγκυρας είναι ένας πατριαρχικός δεσποτισμός που λέει «εγώ είμαι ο μεγάλος αδελφός και εσείς είσαστε τα μικρά παιδιά που πρέπει να ακολουθήσετε τον πατέρα», δηλαδή πατερναλιστικός εθνοτικός εθνικισμός της Τουρκίας που δεν μπορεί να αναγνωρίσει τους Τ/κύπριους ως ίσα αδέλφια.

Είναι πολύ σημαντικό να δούμε αυτή την πατριαρχική δομή της Τουρκίας που αντανακλάται στα κατεχόμενα και τους λέει «είσαστε μικρά παιδιά», και αυτοί βεβαίως λένε «όχι, αδέλφια μπορούμε να είμαστε, όμως όχι μικρός αδελφός, ίσοι». Αυτή η στάση των Τ/κυπρίων έχει πολλά χρώματα. Η αντίδραση κατά της Άγκυρας είναι ένα μείγμα κυπροκεντρισμού από τη μια, δηλαδή "πάνω από όλα είμαστε Κύπριοι και δεν δεχόμαστε να ενσωματωθούμε στο Τουρκικό έθνος", όμως υπάρχει και μια άλλη διάσταση που λέει "πάνω από όλα είμαστε Τουρκοκύπριοι, ίσοι, όχι παιδιά, όχι μικρή πατρίδα (γιαβρού βατάν) όπως μας ονομάζει η Τουρκία". Διαμορφώνεται δηλαδή ένα είδος μικροτουρκοκυπριακού εθνικισμού, ο οποίος αντιστέκεται κατά της Τουρκίας, όμως δεν ανοίγει κατ' ανάγκη προς την ενωμένη Κύπρο. Θα δούμε στη συνέχεια πόση σημασία έχει η στάση των Ε/κυπρίων σε αυτό το σημείο.

Με τί μέσα αντιστέκονται οι Τ/κύπριοι σε αυτή την επιβολή της Τουρκίας που είναι δημογραφική, πολιτική μέσα από το κόμμα εθνικής ενότητας, οικονομική καθώς ελέγχει τα πάντα; Είναι ο τομέας της κουλτούρας, η σφαίρα της κουλτούρας, είναι η σφαίρα της ταυτότητας. Με αυτά τα μέσα αντιστέκονται, επειδή δεν θέλουν να δεχτούν ότι είναι ο μικρός αδελφός και πως ο μεγάλος αδελφός ή ο πατέρας θα έρθει να τους δώσει ένα χαστούκι για να καθίσει στην καρέκλα. Πατριαρχικός εθνοτικός εθνικισμός της Τουρκίας.

Σε αυτή την αντίδραση θα βρούμε πάντα δυο ρεύματα, το ένα θα είναι καθαρά κυπροκεντρικό που θα λέει η Κύπρος είναι η κοινή πατρίδα όλων των κατοίκων και θέλουμε να ανήκουμε στην Κύπρο. Υπάρχει όμως και μια τουρκοκυπριακή διάσταση, ένα είδος τουρκοκυπριακού κεντρισμού σε αυτή την αντίδραση.

Άρα, κάθε ψήφος που πάει κατά της Άγκυρας δεν πάει λόγω επιθυμίας για επανένωση της Κύπρου μόνο, αλλά πάει και για το λόγο ότι θέλουν να έχουν οι Τ/κύπριοι δική τους υπόσταση. Γιαυτό συναντάμε σε αυτή τη σφαίρα της αντίστασης και κυπροκεντρικούς και Τ/κύπριους εθνικιστές. Συναντάς για παράδειγμα τον Σερτάρ Ντενκτάς, που λέει πάνω από όλα είμαι Τουρκοκύπριος και δεν θέλω την Τουρκία να επιβληθεί, συναντάς τον Κουντρέτ Οζερσάι, όμως συναντάς και τον Αλπάι Τουρτουράν. Σε ένα σημείο συμφωνούν όλοι: δεν μπορεί η Τουρκία να μας επιβληθεί ως μεγάλος αδελφός. Αυτό το θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό, και σε αυτές τις εκλογές αυτά έχουμε συναντήσει.

Επιτρέψετε μου να ανοίξω λίγο αυτό το θέμα. Τί σημαίνει Πολιτική Πατριαρχική Δομή; Το 1681 στην Αγγλία κυκλοφορούσε ένα κείμενο με τίτλο Morbus gallicus, δηλαδή φράγκικη αρρώστια. Κανείς δεν ήξερε ούτε τον συγγραφέα ούτε τί έλεγε το κείμενο. Τελικά το κείμενο ανήκε στον περίφημο Τζων Λοκ (John Locke), τον Άγγλο φιλελεύθερο στοχαστή. Και η κριτική που έκανε, «Γαλλική αρρώστια», ήταν ο Γαλλικός Δεσποτισμός της Πατριαρχίας. Ήταν η πρώτη φορά που ανάπτυξε τη θεωρία που έλεγε «πρέπει να κάνουμε ένα Κοινωνικό Συμβόλαιο (Social Contract) όπου όλοι οι πολίτες θα είναι ίσοι, δεν μπορεί ο πατριάρχης, ο μονάρχης να καθορίζει τα πάντα». Προσθέτει μάλιστα πως «δεν μπορεί ο μεγάλος αδελφός να διατάζει το μικρό αδελφό το τί θα κάνει». Λέει ότι «ο χειρότερος δεσποτισμός είναι ο μεγάλος αδελφός να θεωρεί τον εαυτό του νόμιμα σε ανώτερη θέση για να επιβληθεί στους άλλους». Αυτό περιγράφει τη σημερινή τουρκική πολιτική της πατριαρχικής επιβολής στην τ/κυπριακή κοινότητα.

Κάτι πολύ ενδιαφέρον: Η πολιτική συμπεριφορά των Ε/κυπρίων οδηγεί κατά κάποιο τρόπο τους Τ/κύπριους σε μια τουρκική εθνική συνείδηση ενώ, από την άλλη, η συμπεριφορά της Τουρκίας τους κυπριοποιεί. Μέσα σε αυτή τη διαδικασία γεννιέται μια τ/κυπριακή υπόσταση που δεν ήτανε γνώριμη στην ιστορία, μια ταυτότητα δηλαδή, που διαφοροποιείται τόσο από την Τουρκία, όσο και από τους Ε/κύπριους. Αυτό είναι καινούργιο φαινόμενο και έχει γίνει και κυρίαρχο στοιχείο. Έχει επηρεάσει και πάρα πολύ και την Αριστερά των Τ/κυπρίων. Αυτό θέλω να το κρατήσετε: Να μην νομίζουμε ότι όλοι οι Τ/κύπριοι θέλουν τώρα να ενωθούν με τους Ε/κύπριους. Οι απογοητεύσεις, για σειρά ετών, είναι τόσο μεγάλες που κρατούν και μια απόσταση. Όμως, από την άλλη, δεν θα δεχτούν να υποκύψουν σε τουρκική πατριαρχική δομή, ότι είναι μικρά αδελφάκια και τους κάνουν ότι θέλουνε. Το μίγμα αυτών των δυο πραγμάτων δημιουργεί μια καινούργια σύνθεση ταυτότητας και πολιτικής τάσης. Το ποια πορεία θα πάρει, θα εξαρτηθεί από τη στάση της ε/κυπριακής κοινότητας.

Ας ρίξουμε μια ματιά στην ε/κυπριακή κοινότητα: Το πρώτο που πρέπει να υπογραμμίσουμε είναι ότι η πιο σημαντική ιστορική διαδικασία στην ε/κυπριακή κοινότητα είναι η μετεξέλιξη της κοινότητας από τον εθνοτικό ενωτικό εθνικισμό στο νεοελληνοκυπριακό εθνικισμό που είναι κρατικοκεντρικός. Ο νεοελληνοκυπριακός εθνικισμός βασίζεται στην υπεράσπιση της Κυπριακής Δημοκρατίας, ακόμα και σε βάρος της προοπτικής της ομοσπονδιακής επανένωσης. Αυτό το φαινόμενο ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του '60, μετά από την ίδρυση του κυπριακού Κράτους, όμως έχει γίνει κυρίαρχη ιδεολογία μετά από την εισβολή. Από εκεί και πέρα, Ε/κύπριοι που κάποτε ντρέπονταν να σέβονται το κυπριακό Κράτος, που τη σημαία της κυπριακής Πολιτείας την έβλεπαν, όπως έλεγε ο φίλος μου ο Ζήνωνας, σαν «βράκα του Μεχμέτι» και την κοροΐδευαν, έφτασαν σε σημείο να είναι περήφανοι και για το κράτος και για τα σύμβολα. Τόσο περήφανοι, με τόσο απόλυτη ταύτιση, που δεν μπορούν να φανταστούν μοίρασμα εξουσίας με τους Τ/κύπριους. Αυτό δεν έχει να κάνει με το αν είσαι δεξιός ή αριστερός ή πού ανήκεις κατ' ανάγκη. Αυτή είναι η κυρίαρχη ιδεολογία, που βασίζεται στην υπεράσπιση του Κυπριακού Κράτους. Η περηφάνια για αυτό το κράτος και η απόλυτη ταύτιση οδήγησε σε μια κατάσταση που ουσιαστικά κλείδωσε την προοπτική της επανένωσης.

Με άλλα λόγια, αν σήμερα βάλεις μπροστά σε έναν Ελληνοκύπριο - μπορούμε να κάνουμε και δημοψήφισμα αν θέλετε - το ερώτημα "να μοιραστούμε την εξουσία με Τ/κύπριους για μια Ομοσπονδιακή Κύπρο ή να μείνει η κρατική εξουσία στα χέρια μας", τί λέτε; Εγώ φοβάμαι ότι η τεράστια πλειοψηφία θα πει "υπεράσπιση του κράτους και ας χάσουμε και τη μισή Κύπρο". Αυτό το ρεύμα είναι η μεγαλύτερη απειλή η οποία μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη διχοτόμηση.

Η τ/κυπριακή κοινότητα έχει μια ρευστή ταυτότητα. Στα θεμέλια της βρίσκεται τόσο ο κυπροκεντρισμός όσο και ο τ/κυπριακός κεντρισμός. Το κόμμα της Εθνικής Ενότητας είναι εκτός αυτής της ταυτότητας. Συμπεριφέρεται σαν η οργάνωση διασποράς της Τουρκίας στην Κύπρο. Δεν έχει καμιά τ/κυπριακή ευαισθησία, ούτε το κόμμα της Εθνικής Ενότητας, ούτε ο Τατάρ. Ταυτίζονται πλήρως με την Τουρκία.

Την ευαισθησία περί τ/κυπριακής υπόστασης την έχει η αντιπολίτευση που ξεκινάει από δεξιούς σαν τον Σερτάρ Ντενκτάς και φτάνει μέχρι τον κυπροκεντρικό Αλπάι Τουρτουράν. Βεβαίως, Σερτάρ Ντενκτάς και Αλπάι Τουρτουράν δεν είναι το ίδιο πράγμα. Τί σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι αυτή η τουρκοκυπριακή ρευστή ταυτότητα μπορεί να κάνει ανοίγματα ή να οδηγηθεί στην εσωστρέφεια. Το τουρκοκυπριακό υποκείμενο δεν είναι αυτόνομο. Κτίζεται και μεταμορφώνεται πάνω σε αντιδράσεις, είτε κατά της Τουρκίας είτε κατά των Ε/κυπρίων. Αυτό είναι το πεδίο της ρευστότητας. Εδώ έρχεται ο ρόλος και η σημασία της μεγάλης κυπριακής κοινότητας, των Ε/κυπρίων.

Η πορεία που θα χαράξει η ε/κυπριακή κοινότητα θα μας δείξει και τί θα απογίνει η αντιπολίτευση στα κατεχόμενα που αντιστέκεται. Η αντίσταση από μόνη της έχει μεγάλη σημασία, ανεξάρτητα αν είναι καθαρά ομοσπονδιακή ή δεν είναι. Η αντίσταση κατά της Τουρκίας έχει μεγάλη σημασία γιατί θέλει να παραμείνει κυπριακή ή τ/κυπριακή και αντιστέκεται, όμως δεν μπορεί να καθορίζει την πορεία της ιστορίας. Για να κτιστεί κάτι για το μέλλον πρέπει να δούμε τις επιλογές της ε/κυπριακής κοινότητας στα επόμενα χρόνια.

Αν αυτές οι επιλογές πάνε συστηματικά κατά της άρνησης της ομοσπονδιακής λύσης και πολιτικής ισότητας τότε δεν νομίζω ότι αυτή η αντιπολίτευση θα είναι η ίδια στα κατεχόμενα. Οι Τ/κύπριοι δεν αγωνίζονται μόνο να είναι ίσα αδέλφια απέναντι στην Τουρκία αλλά και να είναι ίση κοινότητα με τους Ε/κύπριους.

Άρα λοιπόν τα αποτελέσματα των τοπικών εκλογών των κατεχομένων έχουν μεγάλη σημασία. Μας δείχνουν πρωτίστως ότι, για πολλούς και διάφορους λόγους, η υπεράσπιση της πολιτισμικής τ/κυπριακής κοσμικής ταυτότητας κατά της Τουρκίας ακόμα βρίσκει πρόσφορο έδαφος. Αυτό από μόνο του δεν σημαίνει άνοιγμα προς μια ομοσπονδιακή επανένωση της Κύπρου. Μέσα σε αυτή τη ρευστή σφαίρα υπάρχουν και Τ/κύπριοι εθνικιστές μαζί με φεντεραλιστές. Αυτή η ρευστή σφαίρα μπορεί να ενδυναμωθεί με την προοπτική της επανένωσης που θα πηγάζει δυναμικά από την ε/κυπριακή κοινότητα. Αλλιώς κινδυνεύει να χαθεί.

Άρα, ήρθαμε ξανά στο ίδιο σημείο, ιστορικά μιλώντας: στη διαλεκτική σχέση μεταξύ των δυο κοινοτήτων. Ιδιαίτερα η μικρότερη κοινότητα πάντα καθορίζεται από τις επιλογές της μεγαλύτερης κοινότητας. Δηλαδή, το τί θα κάνει η αντιπολίτευση στα κατεχόμενα θα καθοριστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό από την πορεία της ε/κυπριακής κοινότητας.

Αυτοί που υπηρετούν από χρόνια το status quo γιατί τους αρέσει να μονοπωλούν την κρατική υπόσταση της Κύπρου - η ελίτ της ε/κυπριακής κοινότητας και όχι μόνο - που έλεγαν και που ήθελαν και θέλουν να μας πείσουν ότι δεν υπάρχουν πια Τ/κύπριοι , ότι οι Τ/κύπριοι είναι μειονότητα, ότι η Τουρκία καθορίζει τα πάντα, αυτοί λοιπόν πήραν ακόμα μια φορά μια απάντηση ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Όμως τα πράγματα είναι και πώς θέλεις να τα δεις καμιά φορά. Υπάρχει μια φοβερή «επιστημονική» ορολογία της λαϊκής κυπριακής σοφίας, που λέει «αν η γάτα θέλει να φάει το παιδί της θα το δει σαν ποντικό».

Ελπίζω οι Ε/κύπριοι να δουν την πραγματικότητα. Ευχαριστώ.