Το εκλογικο σύστημα, η απλη αναλογικη και το εκλογικο μέτρο

Η πρόταση του Δημοκρατικου Συναγερμου για αύξηση του εκλογικου μέτρου σε 5% αναβίωσε τη συζήτηση για ένα «δίκαιο» εκλογικο σύστημα.  Η παραδοσιακη θέση της αριστερας για το θέμα ήταν η υποστήριξη της απλης αναλογικης, ένος συστήματος που εξασφαλίζει την αναλογικη αντανάκλαση των εκλογικων ποσοστων ενος κόμματος στη βουλη.  Αυτη η θέση της αριστερας ήταν βασισμένη στο γεγονος ότι τα κόμματά-της αποτελούσαν τη μειοψηφία του εκλογικου σώματος και οποιοδήποτε άλλο εκλογικο σύστημα έτεινε είτε να αποκλείει την αντιπροσώπευσή-της είτε να τη μειώνει σημαντικα σε αριθμους βουλευτικων εδρων.

Ωστόσο, αυτο δεν λειτουργει πάντα σε βάρος της αριστερας.  Αντίθετα, σε εποχες που η αριστερα αυξάνει σημαντικα τη δύναμή-της, ένα μη αναλογικο σύστημα μπορει να της δώσει την εξουσία – με τον ίδιο τρόπο που αυτο ευνοούσε τη δεξια σε άλλες εποχες.  Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι η δεξια που θυμάται την «δίκαιη» φύση της απλης αναλογικης.  Οσο η ψήφος για την αριστερα βρίσκεται κάτω απο το 50%, η απλη αναλογικη την αποκλείει απο την εξουσία ή της δίνει τη δυνατότητα να κυβερνήσει μόνο με τη συνεργασία κάποιου δεξιου κόμματος που μπορει έτσι να επιβάλει τις δικες-τους θέσεις σε κρίσιμα θέματα, νοθεύοντας έτσι οποιαδήποτε αριστερη πολιτικη θέλει να ακολουθήσει η «αριστερη» κυβέρνηση.

Το πρόβλημα είναι λιγότερο έντονο στην περίπτωση ενος Προεδρικου πολιτικου συστήματος αλλα εξακολουθει να είναι υπαρκτο.  Μια κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη να πετυχαίνει πλειοψηφίες στη βουλη για την έγκριση νομοσχεδίων, προϋπολογισμων κλπ. διαφορετικα δεν μπορει να κυβερνήσει.  Η έλλειψη κυβερνητικης πλειοψηφίας στη βουλη σημαίνει και πάλι νέρωμα της πολιτικης που μπορει να ακολουθήσει μια κυβέρνηση.  Αυτο για πολλους δεν είναι πρόβλημα γιατι οδηγει σε πολιτικες συναίνεσης, κάτι που θεωρουν θετικο.  Σε περιόδους ωστόσο που υπάρχουν βαθειοι διχασμοι σε κρίσιμα θέματα, δημιουργούνται συνθήκες δυσλειτουργίας και σε ακραίες περιπτώσεις, ακυβερνησίας.  Αυτο το είδαμε να συμβαίνει στην περίπτωση της κυβέρνησης Χριστόφια, ιδιαίτερα μετα την έκρηξη στο Μαρι.

Το πόσο «δίκαιο» είναι το εκλογικο σύστημα της απλης αναλογικης το είδαμε επίσης στην περίπτωση της εκλογης προέδρου της βουλης.  Το γεγονος ότι κανένα απο τα δυο  μεγάλα κόμματα δεν είχε πρόεδρο της βουλης τις τελευταίες δεκαετίες δείχνει πώς το εκλογικο σύστημα δίνει στα μικρα κόμματα υπέρμετρη δύναμη, σε βαθμο που να εκβιάζουν την υποστήριξη των μεγάλων κομμάτων για την άνοδο σε αυτο το πόστο.

Στην πραγματικότητα, ένα εκλογικο σύστημα δεν είναι ούτε «δίκαιο» ούτε «άδικο».  Είναι ένα σύστημα κανόνων για τη λειτουργία του κοινοβουλευτικου συστήματος που έχει συγκεκριμένες επιπτώσεις που βολεύουν ή δεν βολεύουν κάποιους σε μια δεδομένη στιγμη.  Για την αριστερα θα ήταν σφάλμα να αναγάγει το εκλογικο σύστημα σε θέμα αρχης ή να αγωνιστει γι’ αυτο σαν θέμα προτεραιότητας.  Αυτο που πρέπει να κάμει είναι να εκτιμήσει τις επιπτώσεις ενος εκλογικου συστήματος και να πράξει ανάλογα.

Τη συγκεκριμένη πρόταση του Συναγερμου πρέπει να την κρίνουμε μέσα απο αυτο το φακο.  Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η πρόταση βολεύει τόσο τον ίδιο τον Συναγερμο όσο και το Ακελ.  Με την αύξηση του ορίου εισόδου στη Βουλη στο 5% ή στο 3.6% αποκλείονται ενοχλητικες παρουσίες μικρων κομμάτων που έκαμναν τη ζωη δύσκολη για τα δυο κόμματα.  Τέτοιες ενοχλητικες παρουσίες ήταν για τον Δημοκρατικο Συναγερμο το Ευρωκο και ίσως η απειλη μιας νέας διάσπασης με επίκεντρο και πάλι το Κυπριακο.  Για το Ακελ ήταν παλιότερα η διάσπαση του Αδησοκ και, προοπτικα, μια νέα πιθανη διάσπαση απο τα αριστερα αν η ηγεσία του κόμματος δεν μπορέσει να σεισπειρώσει τους υποστηρικτες-του σε μια πολιτικη που να τους εμπνέει.  Και για τα δυο κόμματα, η παρουσία του Γιώργου Περδίκη μπορει να μην ήταν ιδιαίτερα ενοχλητικη, αλλα σίγουρα η αφαιρεση της υπέρμετρης επιρροης του κόμματός-του δεν θα τους χαλάσει.

Το Δηκο και η Εδεκ φαίνεται να κερδίζουν απο μια αύξηση του εκλογικου μέτρου.  Ωστόσο, η χρεωκοπία της πολιτικης-τους είναι τέτοια που δεν τους επιτρέπει τη βεβαιότητα ότι μπορουν να διατηρήσουν αρκετα ποσοστα για να νοιώσουν ασφαλεις, ιδιαίτερα αν το μέτρο αυξηθει στο 5%.  Ετσι, προτιμουν να κρατήσουν «θέση αρχης» υπερ της απλης αναλογικης.

Η μη-Ακελικη αριστερα τείνει να βλέπει το ζήτημα μέσα απο την πρόσθετη δυσκολία που φέρνει η αύξηση του εκλογικου μέτρου για τη δημιουργία ενος νέου αριστερου κόμματος.  Ωστόσο αυτο δεν είναι κατανάγκην αρνητικο.  Ενα πολυ χαμηλο εκλογικο μέτρο δημιουργει ψευδαισθήσεις ότι ένα νέο κόμμα μπορει να δημιουργηθει εύκολα – κάτι που τείνει να οδηγει σε πολυδιάσπαση της Αριστερας.

Τέλος, η μόνη δύναμη που είναι σε θέση αυτη τη στιγμη να αξιοποιήσει το χαμηλο εκλογικο μέτρο είναι το Ελαμ.  Πρέπει να θυμόμαστε ότι το όριο του 5% μπήκε για πρώτη φορα στη μεταπολεμικη Γερμανία σε μια προσπάθεια να δυσκολέψει τους ναζιστες να ξανακερδίσουν την εξουσία στη χώρα.  Το Ελαμ είναι η μόνη πολιτικη δύναμη που απειλει σοβαρα να μπει στη Βουλη με μια πολιτικη φωνη που διαφέρει πολυ απο αυτο που ξέρουμε μέχρι σήμερα.  Η αύξηση του εκλογικου μέτρου δεν είναι ασφαλως ικανη απο μόνη-της να ανακόψει την ανάπτυξη του φασισμου, αλλα μπορει να δώσει το χρόνο για ουσιαστικες πολιτικες που να το κάμουν.

Ναι ή όχι λοιπον στην αύξηση του εκλογικου ορίου;  Το θέμα δεν πρέπει να το δούμε σαν θέμα αρχης αλλα σαν θέμα πρακτικης προσέγγισης.  Στις συγκεκριμένες σημερινες συνθήκες στην Κύπρο η αύξηση του εκλογικου ορίου θα έχει μάλλον θετικες επιπτώσεις στην πολιτικη ζωη.  Απο τη μια θα μειώσει τις πιθανότητες εισδοχης του Ελαμ στη Βουλη ενω δεν φαίνεται στον ορίζοντα οποιοσδήποτε αριστερος σχηματισμος που θα μπορούσε να αξιοποιήσει ένα χαμηλο εκλογικο όριο.  Η μάχη στο χώρο της αριστερας πρέπει να επικεντρωθει στην ανάγκη για πλατεια ενότητα του χώρου και ενος προγράμματος που θα μπορέσει να σεισπειρώσει τις μάζες ενάντια στις πολιτικες των μνημονίων και της λιτότητας.  Οσο μειώνονται οι ψευδαισθήσεις για τη δυνατότητα δημιουργίας νέων αριστερων κομμάτων θα γίνεται ευκολότερη αυτη η πορεία.  Ελπίζουμε ότι και το Ακελ αντιλαμβάνεται την ανάγκη μιας ευρείας συναίνεσης και δεν θα χρησιμοποιήσει το πλεονέκτημα που του δίνεται με την αύξηση του ορίου για να αποκλείσει την υπόλοιπη αριστερα απο τη συμμετοχη στη διαμόρφωση πολιτικης.

Θέμος Δημητρίου