Η πλάνη της σύγκρουσης των δύο πολιτισμών

«Η κουλτούρα ζει από τους χυμούς της οικονομίας,
όμως χρειάζεται κάτι περισσότερο από το αυστηρά αναγκαίο
για να μπορέσει να γεννηθεί, ν’ αναπτυχθεί και να λαμπικαριστεί»*

Άλλοτε πάει να δοθεί και άλλοτε δίνεται η εικόνα πως αυτά που συμβαίνουν σήμερα στον ευρύτερο κυρίως χώρο της Μέσης Ανατολής και μεταφέρονται και στον κόσμο της δύσης με τη μέθοδο της ατομικής τρομοκρατίας είναι αποτέλεσμα σύγκρουσης δύο πολιτισμών. Η παραπλανητική αυτή εικόνα τείνει να πάρει διαστάσεις επικράτησης και αποπροσανατολισμού από την μόνη πηγή των δεινών της ανθρώπινης κοινωνίας των οποίων οι διαστάσεις μεγαλώνουν ολοένα και περισσότερο αν και σε διαφορετικό βαθμό από περιοχή σε περιοχή.

Οι πληθυσμοί που κατοικούν στον χώρο της Μέσης Ανατολής βρίσκονται σε συνεχή αγώνα οικο­νομικής και κοινωνικής απελευθέρωσης. Αγωνίζονται να ανοίξουν δρόμους για ένα καλύτερο μέλλον. Η εκμετάλλευση του μόχθου των εκατομμυρίων αγροτών και εργατών σε αυτές τις χώρες είναι κατά πολύ πιο εμφανής και σκληρή σε σχέση με την εκμετάλλευση των εργατών και αγροτών στον ανεπτυγμένο καπιτα­λισμό. Έχουν όμως τον ίδιο εκμεταλλευτή: το τεράστια μεγάλο κεφάλαιο που κυριαρχεί και θέτει στην υπηρεσία του το σε διάφορες βαθμίδες μικρότερο κεφάλαιο σε όλο τον πλανήτη. Το χρηματιστηριακό/τραπεζιτικό κεφάλαιο έχει στις μέρες μας κυριαρχήσει παντού. Η πολιτική, η βιομηχανία, η παιδεία, η υγεία, έχουν όλα τεθεί στην υπηρεσία του.

Ο σημερινός δυτικός/αστικός πολιτισμός έχει τις ρίζες του στη δομή και στην ανάπτυξη του καπιταλισμού. Τρέφεται από την ιδέα της ατομικής ιδιοκτησίας, του ατομικού οφέλους, της ατομικής καταξίωσης, με λίγα λόγια από την περιστροφή του γύρω από το άτομο. Όλα αυτά τα εμπεδώνει στη συνείδηση του ανθρώπου ως αξίες, και έτσι τον στραβώνει και τον εμποδίζει από το να αντιληφθεί – ή όταν το αντιλαμβάνεται το εκλαμβάνει ως ένα φυσιολογικά αναγκαίο κακό – ότι στην ουσία κλέβει από τον συνάνθρωπό του, ότι κτίζει την ευτυχία του πάνω στη δυστυχία κάποιων άλλων. Αυτός ο πολιτισμός πάτησε πάνω στον χριστιανικό πολιτισμό που υπότασσε τους αγρότες και μετέπειτα και τους εργάτες τάζοντάς τους τον επουράνιο παράδεισο. Τον αξιοποίησε για όσον καιρό του χρειαζόταν και στην πορεία τον ξεθώριασε μα δεν τον αφάνισε. Ακόμα και έτσι, ξεθωριασμένος όπως είναι, συμβάλλει με ποικίλους τρόπους στη συντήρηση ακόμα και σήμερα του δυτικού/αστικού πολιτισμού.

Σε χώρες της Αφρικής, της Ασίας και λιγότερο της Ευρώπης, ο ισλαμικός πολιτισμός παρέμεινε έντονα ζωντανός μέχρι και σήμερα εξαιτίας της φτώχιας που επικρατεί σε αυτούς τους λαούς. Αυτό οφείλεται στη μετατροπή τους σε υποδουλωμένο τροφοδότη της ανάπτυξης του καπιταλισμού και συνεπώς του δυτικού/αστικού πολιτισμού. Αυτή είναι και η βάση πάνω στην οποία έγινε κατορθωτή η μεταπολεμική αναστήλωση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού και η γιγάντωση του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού που μεταφράζεται σε τεράστια ανάπτυξη και συσσώρευση κεφαλαίου.

Μερίδιο αυτής της συσσώρευσης πέρασε και στα χέρια θρησκευτικών ηγετών, βασιλιάδων και εμίρηδων οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν από τον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό ως μηχανισμός καθυπόταξης των λαών της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Όλη αυτή η σάρα και η μάρα μαζί με τις αυλές της αποτελεί την κάστα που εκπροσωπεί και υπερασπίζει κάθε αντιδραστικό στοιχείο, κάθε αντιδραστική πολιτική. Όλοι τους είναι υποστηρικτές του ισλάμ και φροντίζουν για τη διατήρηση της ισλαμικής κουλτούρας. Την ποτίζουν και μάχονται να την κρατήσουν ζωντανή και παρούσα σε κάθε στιγμή της ζωής των ανθρώπων που την ασπάζονται. Ο ισλαμισμός αποτελεί ένα δυνατό μέσον ελέγχου των εργαζόμενων μαζών όπως κάποτε ήταν και εν μέρει εξακολουθεί να είναι και ο χριστιανισμός.

Ο ισλαμικός πολιτισμός τέθηκε στην υπηρεσία του μεγάλου κεφαλαίου που κατέχεται από ισλαμιστές ζάμπλουτους επιχειρηματίες. Οι ισλαμιστές κεφαλαιοκράτες αναζητούν νέους τρόπους επέκτασης της οικονομικής τους δραστηριότητας πέρα από την οικονομία του πετρελαίου. Το ενδιαφέρον τους στράφηκε στη βιομηχανία του Χαλάλ, δηλαδή βιομηχανικά προϊόντα που παρασκευάζονται με βάση τις επιταγές της μουσουλμανικής θρησκείας. Αυτή η βιομηχανία αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και έχει στόχο να κατακτήσει την πολυπληθέστατη αγορά των 1,7 δισεκατομμυρίων μουσουλμάνων του πλανήτη. Σύμφωνα με τον ιδρυτή της εταιρείας “HalalEat” Αμπούλ Ρομπ η βιομηχανία του Χαλάλ θα καλύπτει από το φαγητό μέχρι τα ταξίδια και τα χρηματοοικονομικά και αφορά κάθε μουσουλμάνο, σε όποιο μέρος του κόσμου κι αν ζει.

Πίσω λοιπόν από την φαινομενική σύγκρουση των πολιτισμών βρίσκεται ο εμπορικός πόλεμος που διεξάγεται μεταξύ των μεγάλων επιχειρήσεων, του μεγάλου κεφαλαίου. Σήμερα όμως η αγορά είναι παγκόσμια και λειτουργεί με τους ίδιους επιχειρηματικούς κανόνες οι οποίοι κατέχουν κυρίαρχη θέση και στον δυτικό/αστικό και στον ισλαμικό πολιτισμό.

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο δυτικός/αστικός πολιτισμός θα περνά σαν οδοστρωτήρας και θα περιθωριοποιεί κάθε άλλο πολιτισμό. Η ιστορία δεν γυρίζει ποτέ πίσω και ο ισλαμικός πολιτισμός δεν μπορεί να επιστρέψει στην εποχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Είναι αναγκασμένος να πορευτεί σύμφωνα με τις καπιταλιστικές δομές της οικονομίας. Αυτή είναι και η μεγάλη του αδυναμία, η μεγάλη του εξάρτηση από την οποία δεν μπορεί να απαλλαγεί. Πολύ απλά, σε συνθήκες καπιταλισμού θα εξασθενήσει και θα περάσει στο περιθώριο όπως συνέβη και με τον χριστιανισμό. Η όποια θρησκεία είναι καταδικασμένη να υποταχτεί στις ανάγκες του καπιταλισμού και κατά συνέπεια ο πολιτισμός της θα υποστεί αλλοιώσεις προς την κατεύθυνση του δυτικού/αστικού πολιτισμού ο οποίος γεννήθηκε και εξελίχτηκε ακολουθώντας την πορεία ανάπτυξης του καπιταλισμού.

Μιχάλης Δημοσθένους
20 Οκτωβρίου 2016

* Τρότσκι, Λ. (1924), ελληνική έκδοση 1984, Λογοτεχνία και Επανάσταση, Εκδόσεις Αλλαγή, σελ. 2