Δασμοί Τραμπ

Η επίσημη έναρξη ενός νέου ψυχρού πολέμου

του Αντώνη Τούμπα

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ την περασμένη Τετάρτη, 02 Απριλίου 2025 ανακοίνωσε, με έναν ομολογουμένως ευφάνταστο τρόπο, την νέα δασμολογική πολιτική των ΗΠΑ. Οι Δασμοί αυτοί αφορούν προϊόντα που εισάγονται στις ΗΠΑ και έχουν ως στόχο να αμβλύνουν το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες κατέγραψαν ρεκόρ ελλείμματος στο εμπορικό τους ισοζύγιο το 2024 που ξεπέρασε το ένα τρισεκατομμύριο δολάρια, με το αντίστοιχο πλεόνασμα της Κίνας, που αποτελεί και τον κυριότερο στόχο των δασμών που επιβάλλουν οι ΗΠΑ, να ανέρχεται στο 1 τρίσεκατομμυριο δολάρια επίσης.

Οι αυξημένοι Δασμοί που θα επιβάλλονται στα προϊόντα που εισάγονται στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη προκαλέσει ανησυχίες ανά το παγκόσμιο, οι οποίες εκφράστηκαν με πτώση των μεγαλύτερων χρηματιστηρίων του πλανήτη περίπου 3% από την πρώτη μέρα της ανακοίνωσης (όχι της εφαρμογής) και περίπου 4% του ίδιου του Αμερικανικού χρηματιστηρίου.

Τι είναι αυτό που ώθησε, τον ομολογουμένως κατά τα άλλα παρορμητικό, Αμερικανό πρόεδρο σε αυτή την ενέργεια;

Το να πει κανείς πως πρόκειται για μια προσπάθεια να ενδυναμωθεί η εγχώρια παραγωγή των ΗΠΑ, κάτι που ερειστικά τονίζει ο Ντόναλντ Τραμπ λέγοντας “αν θέλετε να πουλάτε στην Αμερική, ελάτε να παράξετε στην Αμερική”, ή ακόμα και η γενικότερη διόρθωση του εμπορικού ισοζυγίου των ΗΠΑ, μπορεί να μοιάζει ορθό, είναι όμως επιφανειακή προσέγγιση και σίγουρα δεν μας βοηθά να κατανοήσουμε πλήρως το τι συμβαίνει στην παγκόσμια οικονομία σήμερα και ούτε μας δίνει πλεονέκτημα στην προσπάθεια μας να προβλέψουμε που οδηγούνται τα πράγματα και τι δυνατότητες αντίδρασης υπάρχουν.

Ένας παραλληλισμός που γίνεται από πάρα πολλούς οικονομολόγους εδώ και καιρό της σημερινής κατάστασης είναι με ότι επικρατούσε πριν την Συμφωνία στο Πλαζα το 1985. Μια συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ κυβερνήσεων και κεντρικών τραπεζών των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ιαπωνίας, της Γαλλίας, της Μεγ. Βρετανίας και της Δυτικής Γερμανίας, η οποία προνοούσε την τεχνιτή υποτίμηση του δολαρίου έναντι των υπολοίπων νομισμάτων. Κάτι που είχε ως στόχο να ενδυναμώσει την εξαγωγική ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών, ώστε να διορθωθεί το εμπορικό της ισοζύγιο κυρίως απέναντι στην Ιαπωνία. Το αποτέλεσμα αυτής της 'διόρθωσης' ήταν μεν να διατηρηθεί η ειρήνη στον κόσμο (η Αμερική προφανώς επέβαλε τη συμφωνία στους υπόλοιπους 'εταίρους' της), αλλά ήταν και η αιτία η Ιαπωνία να μπει σε μια μακράν περίοδο ύφεσης, την οποία προσπάθησε να αντιμετωπίσει εφαρμόζοντας, για πρώτη φορά στο Δυτικό κόσμο, ποσοτική χαλάρωση (εκτεταμένη εκτύπωση χρήματος) που οδήγησε στην κρίση του 1997-98 τη Νοτιοανατολική Ασία και απείλησε να επεκταθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Κρίση που αποτέλεσε οιωνό για την παγκόσμια κρίση του 2008 που ακολούθησε.

Σήμερα τη θέση της Ιαπωνίας του 1985, παίρνει η Κίνα, ως ο εταίρος των ΗΠΑ που έχει μεταξύ τους 'ξεφύγει' το εμπορικό ισοζύγιο.

Όμως μια νέα συμφωνία τύπου Πλαζα δεν είναι εφικτή και ο λόγος είναι απλός. Η Ιαπωνία του 1985 και η Κίνα του 2025 διαφέρουν σημαντικά και η διαφορά τους πηγάζει από το γεγονός πως η Κίνα έχοντας το προηγούμενο παράδειγμα του Πλαζα (και άλλα σημάδια που έδειχναν την αδίστακτη οικονομική πολιτική των ΗΠΑ), προχώρησε στην διαμόρφωση των συνθηκών για έξοδο από το δολαριοκεντρικό σύστημα πληρωμών, με κύρια ενέργεια την έκδοση του ηλεκτρονικού γουάν, αλλά και τη σύναψη παγκόσμιων συνασπισμών, με κυριότερο αυτόν των BRICS, μέσα από τους οποίους θα μπορούσε να σπρώξει τα φιλόδοξα της σχέδια.

Κάτι που πρέπει να εξετάσουμε είναι πως οι Ηνωμένες Πολιτείες, μια οικονομία που από τα τέλη της δεκαετίας του '60 έχει εμπορικό ισοζύγιο με έλλειμμα, καταφέρνουν να διατηρούν την παντοδυναμία τους και πως καλύπτουν αυτό το έλλειμμα.

Οι υπόλοιπες χώρες με έλλειμμα στο εμπορικό τους ισοζύγιο (π.χ. Ελλάδα, Γαλλία, Κύπρος), αναγκάζονται να δανείζονται, κυρίως δολάρια, ή να εφαρμόζουν πολιτικές λιτότητας για να το καλύψουν, όχι όμως οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Ένα 70% περίπου των κερδών των Ευρωπαίων και Κινέζων καπιταλιστών μέχρι πρότινος επαναπατρίζεται στις Ηνωμένες Πολιτείες με τη μορφή επενδύσεων στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης ή σε ακίνητα εντός των ΗΠΑ. Έτσι χρηματοδοτούσαν το έλλειμμα της Αμερικανικής οικονομίας όλοι αυτοί που εκμεταλλεύονταν το έλλειμμα αυτό εξάγοντας προϊόντα στην μεγάλη αγορά των ΗΠΑ.

Από το 2008 και μετά τα πάντα είναι πολύ πιο ρευστά, πολύ πιο εύθραυστα. Οι κυβερνήσεις για να στηρίξουν της οικονομίες των χωρών τους μετά το χρηματοπιστωτικό κραχ του 2008, αλλά και αργότερα μέχρι και μετά την πανδημία, τύπωσαν και τυπώνουν πακτωλούς χρημάτων που συσσωρεύονται στα χέρια μίας δράκας μεγαλοεπιχειρηματιών. Ο πληθωρισμός έγινε μεγάλης διάρκειας και είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί με την εκτύπωση χρήματος να συνεχίζεται, η αγοραστική δύναμη των λαών της δύσης έχει εξασθενήσει και όλα μοιάζουν να οδηγούνται σε τέλμα.

Τι κάνει δηλαδή τώρα ο Τραμπ;

Όταν το Φεβρουάριο του 2022 η Αμερικανική κυβέρνηση δέσμευε 300 δις ρώσικα κεφάλαια μέσω των κυρώσεων που επέβαλε στην Ρωσία, ως αντίποινο για την εισβολή στην Ουκρανία και έθετε τη Ρωσία εκτός του δολαριοκεντρικού συστήματος συναλλαγών, γινόταν η αρχή για όλους τους υπόλοιπους παίκτες να σκεφτούν σοβαρά την εναλλακτική που δυνητικά προσέφερε η Κίνα με το γουαν, ήδη ηλεκτρονικό σε δοκιμαστική φάση, ως παγκόσμιο συναλλακτικό νόμισμα. Εξάλλου αυτό αποτελεί ήδη προτεραιότητα του συνασπισμού των BRICS, η απαλλαγή τους από την εξάρτηση από το δολάριο.

Αυτήν τη πραγματικότητα φαίνεται να αναγνωρίζει επίσημα ο Ντόναλντ Τραμπ και στις 2 Απριλίου 2025 φαίνεται να δίνει επίσημα την έναρξη ενός νέου εμπορικού, ψυχρού πολέμου που δεν πρόκειται να αφήσει κανέναν ανεπηρέαστο. Θα πλήξει της οικονομίες όλων των εμπλεκομένων χωρών και πρωτίστως της Αμερικανικής, μέσω πληθωρισμού, θα εντείνει της περιφερικές συρράξεις σε μια προσπάθεια διεκδίκησης πόρων και συμμάχων από τα δύο στρατόπεδα, ενώ η γενικότερη στρατικοποίηση του ζητήματος θα κρέμεται πάνω από την υφήλιο υπό την απειλή ενός τρίτου παγκόσμιου πολέμου.

Το μόνο που φαντάζει σίγουρο σε αυτό το πλαίσιο είναι πως δεν υπάρχει λύση σωτηρίας εντός του συστήματος και πως ο καπιταλισμός κάθε άλλο παρά το μόνο βιώσιμο σύστημα είναι, αφού για ακόμα μια φορά σπρώχνει τον πλανήτη στα όρια της διάλυσης, με την περιβαλλοντική κρίση να μετρά αντίστροφα, την Ευρώπη να επανεξοπλίζεται και περιοχές όπως η Γάζα, η Ουκρανία, η Συρία και αλλού να αιμορραγούν ασταμάτητα.

Δεν υπάρχουν μέσες λύσεις. Ότι επιχειρήθηκε στο παρελθόν, σε περιόδους ευμάρειας και ανάπτυξης του καπιταλισμού, είναι αδύνατον να εφαρμοστεί σήμερα κάτω από τις πιέσεις που προκαλεί η συντήρηση ενός συστήματος που βρίσκεται σε αποσύνθεση και κρίση από το 2008. Είναι απαραίτητο να γίνει αλλαγή πλεύσης, να κοινωνικοποιηθούν όλα αυτά που αποτελούν μήλο της έριδος για τους ιμπεριαλιστές, το διαδίκτυο, η τεχνητή νοημοσύνη και οι φυσικοί πόροι. Πρέπει να επιβληθεί σε όσους πράττουν αντίθετα με γνώμονα το κέρδος, η προστασία και ευημερία ολόκληρου του πλανήτη. Να τερματιστεί οποιαδήποτε μορφή πολέμου με την αλληλεγγύη μεταξύ καταπιεσμένων πολιτών, εργατών, μικρομεσαίων σε κάθε άκρη της γης να επιβάλλει πως πρώτα και πάνω από όλα είναι ο άνθρωπος και όχι τα συμφέροντα πολύ λίγων.

Αντώνης Τούμπας

6 Απριλίου 2025