marxoudi_web1ekfrasi_logolhs_logo

 

Η φιλοσοφία των ιδιωτικοποιήσεων και οι ιδεολογικες-της καταβολες*

Γιατί γίνονται οι ιδιωτικοποιήσεις;  Η συνηθισμένη εκλογίκευση βασίζεται στη ρήση του Ανταμ Σμιθ ότι το κυνηγητο του προσωπικου συμφέροντος παράγει το γενικο συμφέρον.  Ότι υπάρχει ένα «αόρατο χέρι» που μεταφράζει το προσωπικο συμφέρον σε κοινωνικη πρόοδο.  Ότι το προσωπικο συμφέρον είναι το κίνητρο για κάθε οικονομικη δραστηριότητα ενώ ο ανταγωνισμος πρσφέρει τον αναγκαίο έλεγχο για να μην υπάρχουν σπατάλες ή υπερβολικες χρεώσεις.

Στη βάση αυτης της λογικης η παρεμβολη του κράτους στην οικονομία το μόνο που κάμνει είναι να σκοτώσει το κίνητρο για δουλεια και να αφαιρέσει τον φυσιολογικο έλεγχο του ανταγωνισμου.  Ενας κρατικος οργανισμος δεν έχει κίνητρο να βελτιώσει τις υπηρεσίες-του και αργα ή γρήγορα αποτελματώνεται, οι υπηρεσίες που προσφέρει παραμένουν απαρχαιωμένες και οι πελάτες-του πληρώνουν ακριβα για χαμηλη ποιότητα.

Αντίθετα, ένας ιδιωτικος οργανισμος που αγωνίζεται να κερδίσει πελάτες κάμνει ότι μπορει για να προσφέρει καλύτερη ποιότητα σε χαμηλότερες τιμες.  Αν δεν το κάμει, ο ανταγωνισμος θα οδηγήσει σε απώλεια πελατων και σε χρεωκοπία.

Ετσι, η κοινη σοφία της σημερινης κοινωνίας οδηγει στη μεγάλη εκστρατεία για ιδιωτικοποίηση κάθε κρατικου φορέα και την ανάθεση των υπηρεσιων που προσφέρει σε ιδιώτες.  Σε περιπτώσεις που οι κρατικοι οργανισμοι είναι πολύ μεγάλοι για να ιδιωτικοποιηθουν, ακολουθείται η μεθοδολογία του τεμαχισμου-τους σε μικρότερες μονάδες για να μπορέσουν να τους δώσουν στους ιδιώτες.

Πόσο όμως η πραγματικότητα αντανακλα αυτή την προσέγγιση;  Οι εμπειρίες απο τις αποκρατικοποιήσεις των τελευταίων δεκαετιων στις αναπτυγμένες χώρες του δυτικου καπιταλισμου κάθε άλλο παρα στηρίζουν αυτή την άποψη.  Η ιδιωτικοποίηση της Υδατοπρομήθειας στη Γαλλία είχε καταστροφικα αποτελέσματα, η ιδιωτικοποίηση των τραίνων στην Μεγάλη Βρετανία οδήγησε σε δραματικη μείωση της ποιότητας και της ασφάλειας των μεταφορων, η ιδιωτικοποίηση της κοινωνικης στέγασης είχε σαν αποτέλεσμα την τραγωδία της πυρκαγιας στο Γκρένφελ, η ιδιωτικοποίηση υπηρεσιων του Εθνικου Συστήματος Υγείας στη Βρετανία χρεωκόπησε με την χρεωκοπία της Carillion.

Τί πάει λάθος;  Φυσικα κάθε περίπτωση έχει τις δικες-της ιδιαιτερότητες αλλα υπάρχουν μερικα κοινα θέματα που αναιρουν τη λογικη του «αόρατου χεριου».  Ας δούμε μερικα:

Με όλες αυτές τις διαπιστώσεις γιατι να επιμένουν οι Κυβερνήσεις στην αποκρατικοποίηση των πάντων;  Η πραγματικότητα είναι πως τους μόνους που εξυπηρετουν οι περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις είναι μια μικρη ομάδα μεγαλοεπιχειρηματιων που μόνος-τους σκοπος είναι να ξεζουμίσουν όσο περισσότερα χρήματα μπορουν απο την κοινωνία χωρις να ενδιαφέρονται για τη βελτίωση των προϊόντων ή των υπηρεσιων-τους.  Οι πολιτικοι που προωθουν άκριτα τις ιδιωτικοποιήσεις είναι γι’ αυτους τους ανθρώπους που εργάζονται, είναι αυτους τους ανθρώπους που θέλουν να εκπροσωπουν, είναι αυτους τους ανθρώπους που θεωρουν ότι αποτελουν την κοινωνία.  Για τη συντριπτικη πλειοψηφία των πολιτων, ούτε που νοιάζονται.

Αλλα να πάμε πίσω στον Ανταμ Σμιθ.  Ακόμα και ο ίδιος δεν εννοούσε ποτε πως η απληστία και το κυνηγητο του προσωπικου συμφέροντος οδηγει απαραίτητα στο κοινο καλο.  Αυτό που έκαμε ήταν να εντοπίσει πως το προσωπικο συμφέρον οδηγει τους επιχειρηματίες να παράγουν αγαθα.  Ο ανταγωνισμος που έπαιζε το ρόλο του ελέγχου ήταν στην εποχη-του ανταγωνισμος εκατοντάδων ή χιλιάδων παραγωγων, σε αντιθεση με τη σημερινη πραγματικότητα των πολυεθνικων ολιγοπωλίων.  Μιλα ακόμα για την αντίθεση του προσωπικου συμφέροντος, όπως το καταλαβαίνουν οι βιομήχανοι και οι έμποροι, και του «κοινου καλου».  Είναι πολύ αργότερα που οι θιασώτες της απορρύθμισης αποθέωσαν την απληστία και την έκαμαν σημαία της οικονομικης-τους θεωρίας.

Θα ήταν ανόητο να προσπαθήσει κανεις να κρατικοποιήσει τομεις της οικονομίας όπου υπάρχουν αρκετοι ιδιώτες που μπορουν να λειτουργήσουν ικανοποιητικα στα πλαίσια του ανταγωνισμου και να προσφέρουν αγαθα και υπηρεσίες που να ικανοποιουν την κοινωνία.  Θα ήταν ακόμα σφάλμα να εναντιωθει κανεις στις ιδιωτικοποιήσεις γενικα και σε όλες τις περιπτώσεις.  Όμως, κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ψύχραιμα και αντικειμενικα:  θα οδηγήσει η ιδιωτικοποίηση σε βελτίωση της κατάστασης;  Θα πάρει η κοινωνία σαν σύνολο καλύτερες και φτηνότερες υπηρεσίες;  Αν αυτοι οι όροι δεν ισχύουν, η ιδιωτικοποίηση είναι αποτέλεσμα ενός ελαττωματικου ιδεολογήματος που το μόνο που θα καταφέρει είναι να μεταφέρει πλούτο απο τους πολλους στους λίγους.  Τα γεγονότα στην περίπτωση του λιμανιου της Λεμεσου που θα εξετάσουμε σήμερα δείχνουν ακριβως αυτή την αποτυχία εφαρμογης της λογικης ανάλυσης για ένα τόσο καίριο ζήτημα όπως είναι η ιδιοτικοποίηση ενός κερδοφόρου λιμανιου.

Θέλω να τελειώσω με μια τοποθέτηση:  κόντρα στην τρέχουσα φιλολογία για τεμπέληδες και χαραμοφάηδες στους ημικρατικους οργανισμους που το μόνο που τους νοιάζει είναι λουφάρουν και να πληρώνονται, οι ημικρατικοι οργανισμοι αποτελουν ακόμα χώρους όπου στη μεγάλη-τους πλειοψηφία οι εργαζόμενοι εργάζονται με συνέπεια και αγάπη στον οργανισμο και προσφέρουν υπηρεσίες για το καλο της κοινωνίας και όχι για το προσωπικο κέρδος.  Αν αυτή η προσφορα αρχίζει να χάνει πολλη απο την ανιδιοτέλειά-της, οφείλεται σε μεγάλο βαθμο στις διαβολες και τους προπηλακισμους απο τους θιασώτες της ιδιωτικοποίησης.  Οφείλεται στην αποστροφη της Κυβέρνησης και της κοινωνίας γενικότερα προς οτιδήποτε δεν έχει σαν κίνητρο το εγωϊστικο συμφέρον.

Θέμος Δημητρίου
26 Ιανουαρίου 2019

* Εισαγωγική ομιλία στην Ημερίδα "Οι Ιδιωτικοποιήσεις και το παράδειγμα του Λιμανιού Λεμεσού» που οργάνωσε η Κίνηση Πολιτών Ενάντια στις Ιδιωτικοποιήσεις και τις Πολιτικές Λιτότητας στις 26 Ιανουαρίου 2019 στη Δημοσιογραφική Εστία