ΜΑΡΞ - ΔΙΕΞΟΔΟΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ

Διακόσια χρόνια συμπληρώθηκαν φέτος από την γέννηση του Κάρολου Μαρξ και εξακολουθεί να γίνεται ο πιο επίκαιρος κάθε φορά που το κίνημα επίμονα ζητά διεξόδους.

Ο Μαρξ παρέδωσε σε μας τον πολιτικό τρόπο για αναζήτηση διεξόδου, ζήτημα με το οποίο καταπιαστήκαμε σε προηγούμενο κείμενο μας. Παρέδωσε όμως και την ανάλυση βάση της οποίας μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την οικονομική κρίση του καπιταλισμού. Είναι καίριας σημασίας το ζήτημα αυτό. Η προσπάθεια για οικονομική θεραπεία της παγκόσμιας κρίσης του καπιταλισμού, μπορεί να οδηγήσει σε «έναν επαναστατικό μετασχηματισμό ολόκληρης της κοινωνίας» ή στην «από κοινού καταστροφή των τάξεων που αγωνίζονταν». (Μαρξ, Κουμμουνιστικό Μανιφέστο)

Δυο φόρες μέχρι τώρα, μέσα από δύο Παγκόσμιους Πολέμους, επαληθεύτηκε το δεύτερο σκέλος της πρόβλεψης του. Μέσα σε διάστημα δυο περίπου αιώνων, ο καπιταλισμός έφτιαξε μέσα παραγωγής και πλούτο χιλιάδες φορές περισσότερο από όλη η προηγούμενη ανθρώπινη ιστορία. Για να γίνει αυτό δυνατό, «Η μεγάλη βιομηχανία δημιούργησε την παγκόσμια αγορά…» και «H παγκόσμια αγορά έδωσε μια τεράστια ανάπτυξη στο εμπόριο, στη ναυτιλία, στα μέσα συγκοινωνίας της ξηράς…» (Μαρξ, Κ.Μ.)

Η παγκόσμια αγορά έδωσε μια χωρίς προηγούμενο ανάπτυξη ενώνοντας τις εθνικές αγορές σε μια τεράστια. Πολύ λίγα θα υπήρχαν από τα σημερινά τεχνολογικά επιτεύγματα χωρίς αυτήν. Η παγκόσμια αγορά, «Προς μεγάλη λύπη των αντιδραστικών, αφαίρεσε το εθνικό έδαφος κάτω από τα πόδια της βιομηχανίας…», «Εκμηδενίστηκαν κι εξακολουθούν ακόμα καθημερινά να εκμηδενίζονται οι παμπάλαιες εθνικές βιομηχανίες…» και «Εκτοπίζονται από νέες βιομηχανίες που η εισαγωγή τους γίνεται ζωτικό ζήτημα για όλα τα πολιτισμένα έθνη..»(Μαρξ, Κ.Μ.)

Αν ο Μαρξ όμως χαρακτήριζε τον εκτοπισμό των εθνικών βιομηχανιών από τις νέες ως ζωτικό ζήτημα για όλα τα πολιτισμένα έθνη, πόσο πιο ζωτικό ζήτημα είναι η ύπαρξη σήμερα βιομηχανιών σε μια μόνο χώρα, που μπορούν να εφοδιάσουν με τα προϊόντα τους ολόκληρο το πλανήτη; Αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα. Τεράστιες βιομηχανίες «που δεν επεξεργάζονται πια ντόπιες πρώτες ύλες, αλλά πρώτες ύλες που βρίσκονται στις πιο απομακρυσμένες ζώνες και που τα προϊόντα τους δεν καταναλώνονται μονάχα στην ίδια τη χώρα, αλλά ταυτόχρονα σε όλα τα μέρη τον κόσμου…», «Στη θέση των παλιών αναγκών, που ικανοποιούνταν από τα εθνικά προϊόντα, μπαίνουν καινούργιες ανάγκες που για να ικανοποιηθούν απαιτούν προϊόντα των πιο απομακρυσμένων χωρών και κλιμάτων…» και «Στη θέση της παλιάς τοπικής και εθνικής αυτάρκειας και αποκλειστικότητας, μπαίνει μια ολόπλευρη συναλλαγή, μια ολόπλευρη αλληλεξάρτηση των εθνών»( Μαρξ, Κ.Μ.)

Μόνο που «η σύγχρονη αστική κοινωνία, που δημιούργησε τόσο ισχυρά μέσα παραγωγής και ανταλλαγής, μοιάζει με το μάγο εκείνο που δεν καταφέρνει πια να κυριαρχήσει πάνω στις καταχθόνιες δυνάμεις που ο ίδιος κάλεσε» (Μαρξ, Κ.Μ.).

Έτσι ξεσπά η κρίση. Αυτό που ο καπιταλισμός δημιούργησε, δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα στην αναρχία της παγκόσμιας καπιταλιστικής αγοράς. Δεν μπορεί να επιβιώσει μέσα στην αξεπέραστη αντίφαση μεταξύ των τεράστιων δυνατοτήτων για παραγωγή από την μια και της τεράστιας φτώχειας που ο καπιταλισμός δημιουργεί, φτώχειας που κάνει αδύνατη την απορρόφηση αυτής της παραγωγής, από την άλλη. Έτσι, σε κάθε παγκόσμια κρίση ο μάγος προσπαθεί «να κυριαρχήσει πάνω στις καταχθόνιες δυνάμεις που ο ίδιος κάλεσε» ακρωτηριάζοντας τες.

Με πρωταγωνιστή τις ΗΠΑ, όπως και στην κρίση του 1929, και πολιτική την επιστροφή στην «εθνική κυριαρχία» –η Αμερική πρώτα- και τους εμπορικούς περιορισμούς, ο «μάγος» Τράμπ προσπαθεί να ακρωτηριάσει τις καταχθόνιες δυνάμεις για να τις ελέγξει. Μόνο που  οι εμπορικοί πόλεμοι που ξεκίνησε, επιδεινώνουν την κρίση. Επιτείνουν άμεσα τους ανταγωνισμούς και ακόμα περισσότερο το ξεχαρβάλωμα του εμπορίου και της παραγωγής. Οι εμπορικοί πόλεμοι αποτελούν άρνηση αυτού που αποτέλεσε το πιο ισχυρό όπλο του καπιταλισμού, άρνηση της παγκόσμιας αγοράς.

ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΣΗ ΤΟΥ ΜΑΡΞ  ΚΑΙ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΣΤΟΥΣ

Τους κινδύνους που εγκυμονεί η σημερινή παγκόσμια κατρακύλα στον προστατευτισμό και τους εμπορικούς πολέμους, αντιλαμβάνονται αστικά επιτελεία και αστοί οικονομολόγοι. Η λίστα είναι τεράστια.

Με τίτλο «Οι κίνδυνοι του προστατευτισμού» η  Kristina Hooper, Διευθύνων Σύμβουλος της Παγκόσμιας Αγοράς, δημοσίευσε κείμενο στις 5 Μαρτίου του 2018,  στο οποίο ανάφερε: «Πρώτα και κύρια, ο προστατευτισμός μπορεί να οδηγήσει σε πληθωρισμό που πλήττει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών…»

Ο Stephen Poloz, Διοικητής της Τράπεζας του Καναδά, ανάφερε σε ομιλία του τον Μάρτιο του 2017, ότι «Ο προστατευτισμός δεν προωθεί την ανάπτυξη, και τα Κόστα του είναι μεγάλα (steep)». Ο Stephen Poloz σύνδεσε επίσης το σήμερα με τις πολιτικές που υιοθετήθηκαν μετά το κραχ του 1929 για αντιμετώπιση της κρίσης. «Η Μεγάλη Κρίση της δεκαετίας του 1930 σημαδεύτηκε από δριμύ ξέσπασμα πολιτικών εμπορικού προστατευτισμού…» και «Αυτοί οι εμπορικοί περιορισμοί συνέβαλαν σε απότομο περιορισμό του παγκόσμιου εμπορίου στις αρχές της δεκαετίας του 1930…»

Στους Financial Times γράφτηκε: «Ηγέτες αμερικάνικων επιχειρήσεων προειδοποιούν για τους κινδύνους του προστατευτισμού».

Ο Jamie Dimon, Γενικός Διευθυντής της JP Morgan Chase και Πρόεδρος του Business Roundtable (ΒΡΤ), δήλωσε: «Προστατευτικά μέτρα στο εμπόριο θα προκαλέσουν περισσότερο κακό…»

Ανάλογα και ο Joshua Bolten, Γενικός Διευθυντής του BRT: «Παίρνοντας μέτρα για περιορισμό του Διεθνούς εμπορίου, η διακυβέρνηση Τράμπ ρισκάρει να ξεκάνει την οικονομική πρόοδο…» Η BRT δεν είναι μια τυχαία επιχειρηματική ομάδα. Οι επιχειρήσεις /μέλη της «εργοδοτούν περισσότερους από 16 εκατομμύρια ανθρώπους κι αντιπροσωπεύουν περισσότερο από 7 τρις δολάρια σε χρονιαία εισοδήματα που ισοδυναμούν σχεδόν με το 30% της χρηματιστηριακής αξίας των ΗΠΑ».

Ο The Guardian δημοσίευσε στις 3 Μαΐου επιστολή προς τον Τραμπ, στην οποία «περισσότεροι από 1000 οικονομολόγοι προειδοποιούν… ότι οι αντιλήψεις του για το εμπόριο απηχούν τα λάθη της δεκαετίας του 1930», «Ο οικονομικός προστατευτισμός του Προέδρου επιστρέφει στα σφάλματα που προκάλεσαν την Μεγάλη Κρίση, λένε ειδικοί, συμπεριλαμβανομένων και 14 που βραβεύτηκαν με το Βραβείο Νόμπελ…» και «Οικονομικός προστατευτισμός και σκληρή ρητορική πάνω στο εμπόριο απειλεί να επαναλάβει τα λάθη… που βύθισαν τον κόσμο στην Μεγάλη Κρίση». 

Οι εμπορικοί πόλεμοι είναι μια ακραία παράλογη και αδιέξοδη πολιτική. Ότι προσθέτουν τα προς όφελος σου μέτρα, αφαιρούν τα μέτρα των άλλων εναντίων σου. Και οι διεθνείς σχέσεις αποκτούν εκρηκτικό χαρακτήρα πολύ γρήγορα. Παρόλα αυτά αυτή η πολιτική θα υιοθετείται από ολοένα και περισσότερους πολιτικούς χώρους, σαν αποτέλεσμα του ακραία υστερικού κλίματος που θα δημιουργεί η αποτυχία αντιμετώπισης της κρίσης. Στο χορό των εμπορικών μέτρων έχουν ήδη μπει η Κίνα, η Ιαπωνία, ο Καναδάς, η Ευρώπη –ο κατάλογος συνεχώς διευρύνεται.

Και δεν είναι μόνο με εμπορικά μέτρα που μπορούν να αντιδράσουν όσοι πλήττονται σήμερα από τις πολιτικές Τράμπ.

«Οι χώρες μπορούν να αντιδράσουν με άλλους τρόπους επίσης, με δεδομένο πόσο αλληλένδετοι είμαστε…»

«Ένα πανίσχυρο εργαλείο αντίδρασης –που φαίνεται να υποτιμάται- είναι ότι μπορούν να επιλέξουν να κάνουν περικοπές στις αγορές ομολόγων της Ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ, ή, ακόμα χειρότερα, να πουλήσουν κάποια από  αυτά που κρατούν…(Stephen Poloz)

Μόνο που η αγορά αυτών των ομολόγων των ΗΠΑ από άλλες χώρες είναι ο τρόπος με τον οποίο χρηματοδοτούνται τα τεράστια ελλείμματα στο εμπορικό ισοζύγιο που οι ΗΠΑ διατηρούν από τη δεκαετία του 1970.

Η κατάσταση είναι αδιέξοδη και φοβερά εκρηκτική. Δεν υπάρχει εθνική πολιτική που να μπορεί να την αντιμετωπίσει. Η παγκόσμια αγορά είναι από τις πιο μεγάλες κατακτήσεις του σύγχρονου πολιτισμού. Η κρίση του καπιταλισμού όμως θα σπρώχνει προς την καταστροφή της μέσα από τους εμπορικούς πολέμους. Το ζήτημα είναι να την κρατήσουμε, μέσα από την άρση των οικονομικών ανταγωνισμών των κρατών που ο καπιταλισμός επιβάλλει. Και να κάνουμε το τεράστιο άλμα προς τα μπρός.

Σωτήρης Βλάχος
29 Ιουλίου 2018