ΕΔΩ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

Μπορούσε η εξέγερση για κάτι περισσότερο;

Ποτέ δεν μπορείς να προβλέψεις τη στιγμή που θα υπάρξει εξέγερση ως αποτέλεσμα κρίσεων που οδηγούν σε φτώχεια, καταπίεση, δικτατορίες. Μόνο αφελείς όμως μπορούν να θεωρούν ότι η εξέγερση δεν θα συμβεί.

Η ιστορία της Ευρώπης αλλά και του κόσμου δεν είναι παρά μια ιστορία αναρίθμητων εξεγέρσεων ως αποτέλεσμα κρίσεων που δεν σταμάτησαν ποτέ να συμβαίνουν. Η σημερινή παγκόσμια κρίση δεν είναι παρά επανάληψη αυτού του μοτίβου. Το ζήτημα λοιπόν ξανά δεν είναι αν θα υπάρξουν εξεγέρσεις.

Το ζήτημα είναι ποιές είναι οι προϋποθέσεις για να έχουν ουσιαστικό και μόνιμο αποτέλεσμα. Το ζήτημα είναι αν το αποτέλεσμα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, η πτώση δηλαδή της δικτατορίας και η εγκαθίδρυση κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, μπορούν να θεωρηθούν ως ένα μόνιμο, τελεσίδικο αποτέλεσμα. Και αν υπάρχει κάτι άλλο που θα έπρεπε να μπει ως στόχος για να είναι το αποτέλεσμα μόνιμο, τελεσίδικο.

Από τις 14 Φεβρουαρίου 1973, εννιά μήνες πριν την επέτειο που γιορτάζουμε, είχαν ξεσηκωθεί οι φοιτητές της Αθήνας και ζήτησαν την κατάργηση του Ν.1347, ο οποίος προέβλεπε την υποχρεωτική στράτευση όσων φοιτητών ανέπτυσσαν συνδικαλιστική δράση.  Συνελήφθηκαν 11 φοιτητές, καταδικάστηκαν 8 σε διάφορες ποινές, ενώ περίπου 100 άλλοι αναγκάστηκαν σε στρατιωτική θητεία. Η φοιτητική κινητοποίηση που ακολούθησε στις 14 Νοεμβρίου του 1973 ήταν η συνέχεια, που συμπύκνωσε τα αιτήματα της στο «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία».

Αυτή η κινητοποίηση δημιούργησε την πρώτη προϋπόθεση για να συνδεθεί με τις μάζες και να αποτελέσει σπινθήρα εξέγερσης, όταν έκλεξε Συντονιστική Επιτροπής με σκοπό να καθοδηγήσει τον αγώνα, οταν έφτιαξε επιτροπές σε όλες τις σχολές για να οργανώσουν την κατάληψη και την επικοινωνία με την ελληνική κοινωνία, όταν έφτιαξε ραδιοφωνικό σταθμό και εγκατέστησε πολύγραφους, για να πληροφορούν τους φοιτητές και τον υπόλοιπο κόσμο για τις αποφάσεις της Συντονιστικής Επιτροπής και των φοιτητικών συνελεύσεων.

Έγιναν αυτά έγκαιρα; Ήταν αυτά αρκετά;  Θα μπορούσε να είχε προηγηθεί δράση για συντονισμό με τα συνδικάτα και όλους τους χώρους της αριστεράς; Και μόνο η προσπάθεια να δοθούν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, θα έκανε όλους μας πιο έτοιμους σε ανάλογες συνθήκες που η κρίση ετοιμάζει σε ένα κοντινό μέλλον.

Το δικτατορικό καθεστώς πάντως αντίδρασε άμεσα στο σκηνικό που άρχισε να στήνεται. Έστειλε μυστικούς πράκτορες να ανακατευθούν με το πλήθος και στις 16 Νοεμβρίου μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις επιτέθηκαν στον χώρο έξω από το Πολυτεχνείο, με γκλομπς, δακρυγόνα και σφαίρες ντουμ-ντουμ.

Οι περισσότεροι διαλύθηκαν. Η φοιτητική όμως κινητοποίηση έστησε οδοφράγματα και συνέχισε την επικοινωνία της με τον ελληνικό λαό, κρατώντας ζωντανές τις δυνατότητες για μαζικές κινητοποιήσεις.  Η αστυνομική παρέμβαση από μόνη της αποδεικνύεται ανεπαρκής.  Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος αποφασίζει να χρησιμοποιήσει το στρατό.

«Κοντά στο σταθμό Λαρίσης συγκεντρώθηκαν τρεις μοίρες ΛΟΚ και μία μοίρα αλεξιπτωτιστών από τη Θεσσαλονίκη. Τρία άρματα μάχης κατέβηκαν από του Γουδή προς το Πολυτεχνείο.   Στις 3 τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου το άρμα που βρισκόταν απέναντι από την κεντρική πύλη έλαβε εντολή να εισβάλλει. Έπεσε πάνω στην πύλη και την έριξε, παρασέρνοντας στο διάβα του μία κοπέλα που ήταν σκαρφαλωμένη στον περίβολο κρατώντας την ελληνική σημαία. Οι μοίρες των ΛΟΚ, μαζί με ομάδες -μυστικών και μη- αστυνομικών, εισέβαλαν στο Πολυτεχνείο και κυνήγησαν τους φοιτητές. Αρκετοί σώθηκαν βρίσκοντας άσυλο στις γύρω πολυκατοικίες, πολλοί συνελήφθησαν κα μεταφέρθηκαν στη Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ».

Ο δικτάτορας Γεώργιος Παπαδόπουλος προχωρά σε ανακήρυξη στρατιωτικού νόμου. Δεν σώζεται όμως.  Η δυναμική της εξέγερσης, έστω και σε καταστολή, προκαλεί την ανατροπή του στις 25 Νοεμβρίου, από πραξικόπημα από την ίδια την στρατιωτική δικτατορία.  Η δικτατορία κλονισμένη και απομονωμένη από την υπόλοιπη κοινωνία, αρχίζει την πορεία αυτοκαταστροφής της. Που συμπληρώνεται λιγότερο από χρόνο μετά, στις 23 Ιουλίου του 1974, αφού είχε προηγηθεί το ελληνικό πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.

«Ο Γκιζίκης και ο αντιστράτηγος Ντάβος, διοικητής του Γ' Σώματος Στρατού, κάλεσαν τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να επιστρέψει στην Ελλάδα για να επαναφέρει τη δημοκρατική διακυβέρνηση».

Μπροστά στο φάσμα γενικευμένης αμφισβήτησης και κινητοποίησης που θα μπορούσε πια πολύ εύκολα να βγει εντελώς εκτός ελέγχου, οι μηχανισμοί του συστήματος παραχωρούν αυτό που εξισώνετε με την ελευθερία: το δικαίωμα σε εκλογές για ανάδειξη Βουλής. Ήταν αυτό αρκετό για να θεωρηθεί το κέρδος από την ανατροπή της δικτατορίας ως μια τελεσίδικη, παγιοποιημένη κατάκτηση;  Τέσσερεις  περίπου δεκαετίες μετά την κατάρρευση της δικτατορίας, με την εφαρμογή του πρώτου μνημονίου, το κέρδος της δημιουργίας πολιτεύματος με εκλεγμένη Βουλή, φαίνεται να χάνει ολοένα και περισσότερο τη σημασία του, κάτω από την κυριαρχία των δανειστών, των διεθνών και ντόπιων δηλαδή τραπεζών.

Και το κάλεσμα του χρυσαυγίτη βουλευτή Μπαρπαρούση προς τις ένοπλες δυνάμεις για να απομακρύνουν τον «προδότη» πρωθυπουργό, κάνουν την απειλή στρατιωτικού πραξικοπήματος να είναι ξανά υπαρκτή –θα ήταν κατά την άποψη μας η πιο μεγάλη αφέλεια να θεωρηθεί το γεγονός απομονωμένο από γενικότερες τάσεις και συζητήσεις που γίνονται σε σκοτεινούς διαδρόμους.

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η αρχή του τέλους της δικτατορίας. Νίκησε το άμεσο, δεν ξέκανε όμως με τους όρους που οδηγούν ξανά σε ολοένα και περισσότερη σμίκρυνση της δημοκρατίας.  Δεν ξέκανε με το πλαίσιο που θα στηρίξει ξανά μια νέα δικτατορία.

Υπήρχαν οι προϋποθέσεις τη δεκαετία του 1970 στην Ελλάδα για να μπορεί η εξέγερση που ξεκίνησε από τους φοιτητές της Ελλάδας, να έχει δυνατότητες; Δυνατότητες όχι απλά για να νικήσει αυτόν που ήταν ο άμεσος εχθρός, η δικτατορία, αλλά για να εγκαθιδρύσει συνθήκες όπου αυτός ο εχθρός δεν θα είχε δυνατότητες να επανεμφανιστεί; Αν ναι, ποιες είναι αυτές;
Η εθνική αλλά και διεθνής διάσταση του ζητήματος πρέπει να διερευνηθούν με τον πιο διεξοδικό τρόπο. Ως χρέος απέναντι στην εξέγερση της 17ης Νοεμβρίου του 1973, και ακόμα περισσότερο ως χρέος απέναντι στο μέλλον.

Σωτήρης Βλάχος
18 Νοεμβρίου 2018