Πρώτη ανάγνωση των εκλογων: πυροβολήστε τον αγγελιαφόρο!

Είναι εύκολο να βρει κανεις αντικειμενικες συνθήκες που βοήθησαν την εκλογη του Νίκου Αναστασιάδη για δεύτερη πενταετία στην Προεδρία.  Ας δούμε μερικες:

1. Η Κύπρος ήταν μια απο τις χώρες που κτυπήθηκαν πιο σκληρα απο την παγκόσμια οικονομικη κρίση.  Η κατάρρευση της οικονομίας-της άρχισε απο την περίοδο της προεδρίας Χριστόφια και κορυφώθηκε με το «κούρεμα», την πρώτη πολιτικη πράξη του Νίκου Αναστασιάδη μετα την εκλογη-του το 2013.  Απο τότε η Κυβέρνηση Αναστασιάδη μπόρεσε να πουλήσει τα πιο σκληρα μέτρα λιτότητας που μπορει να φανταστει κανεις σαν αποτέλεσμα της κακοδιαχείρισης Χριστόφια.
2. Ενώ η Κυβέρνηση Χριστόφια συνέπεσε χρονικα με την παγκόσμια κρίση του 2008, η Κυβέρνηση Αναστασιάδη συνέπεσε με την έστω και αναιμικη παγκόσμια ανάκαμψη.  Ετσι, ενώ τα τελευταία χρόνια της Κυβέρνησης Χριστόφια είχαμε μείωση της ανάπτυξης, τα τελευταία χρόνια της Κυβέρνησης Αναστασιάδη είχαμε αύξηση.  Αυτό το συσχετισμο Χριστόφια/συρρίκνωσης Αναστασιάδη/ανάπτυξης μπόρεσε η Κυβέρνηση να τον παρουσιάσει σαν σχέση αιτίας: ο «αχάπαρος» Χριστόφιας έφερε την κρίση, ο «αποφασιστικος» Αναστασιάδης την ανάκαμψη.
3. Στο Κυπριακο ο Αναστασιάδης πέτυχε (με την αποφασιστικη στήριξη του Ακελ) συγκλίσεις που η ελληνοκυπριακη πλευρα δεν είχε καν δικαίωμα να ονειρευτει.  Την κατάθεση (σχεδον ικανοποιητικου) χάρτη, την σχεδον αποδοχη της κατάργησης των εγγυήσεων και την αποχώρηση των τουρκικων στρατευμάτων, την ικανοποιητικη διευθέτηση του περιουσιακου και ικανοποιητικες πρόνοιες για την εσωτερικη διακυβέρνηση.  Η εγκατάλειψη των συνομιλιων απο τον Αναστασιάδη συνέπεσε με την κορύφωση της αυταρχικης συμπεριφορας του Ερντογαν μετα την απόπειρα πραξικοπήματος του 16, τη σκλήρυνση της στάσης-του απέναντι στους Κούρδους και πρόσφατα την επίθεση στη Συρία και τα γεγονότα σχετικα με την Αφρίκα.  Αυτό το κλίμα δημιούργησε τις συνθήκες όπου μπόρεσε ο Αναστασιάδης απο τη μια να κερδίσει τους εθνικιστες και να ξεπεράσει την αρχικη δυσαρέσκεια όσων απο το κόμμα-του ήθελαν τη λύση.

Υπάρχουν και άλλα «αντικειμενικα» ζητήματα που θα μπορούσαν να προστεθουν στη λίστα.  Ωστόσο το θέμα αυτου του κειμένου δεν είναι μια ολοκληρωμένη ανάλυση του εκλογικου αποτελέσματος.  Ούτε και είναι η διερεύνηση των συγκεκριμένων ολισθημάτων της προεκλογικης εκστρατείας του Σταύρου Μαλα ή η αθέμιτη συμπεριφορα των άλλων επιτελείων.  Εχω την εντύπωση πως η υποψηφιότητα Μαλα είχε μια εξαιρετικη πορεία μέσα σε αντίξοες συνθήκες αλλα δεν μπόρεσε να φτάσει στη νίκη για ένα βασικο λόγο:  δεν είχε ένα ολοκληρωμένο αφήγημα που να πείσει την κυπριακη κοινωνία ότι θα έφερνε καλύτερες μέρες.  Όλα τα άλλα στραβοπατήματα και ελλείψεις απορρέουν απο αυτή την κρίσιμη απουσία.

Αρθρο που συνάντησα στο διαδίκτυο με τον τίτλο «Ελέφαντες στο Δωμάτιο» [1] αναφέρεται στα αδύνατα σημεία των τριων επιτελείων των προεδρικων εκλογων που το καθένα προτιμούσε να μην βλέπει.  Στο επιτελείο του Νικόλα Παπαδόπουλου εντοπίζει σαν «ελέφαντα στο δωμάτιο» τον ίδιο τον Νικόλα Παπαδόπουλο και στο επιτελείο του Νίκου Αναστασιάδη τον ίδιο τον Νίκο Αναστασιάδη.  Αντίθετα, για τον Σταύρο Μαλα έχει (σχεδον) μόνο καλα λόγια.  Εντοπίζει τον «ελέφαντα στο δωμάτιο» στο Ακελ και σαν δεύτερο «ελέφαντα» τη φιλοσοφία του Ακελ.  Εντοπίζει ακόμα πως το ίδιο το επιτελείο του Σταύρου Μαλα έκαμε ότι μπορούσε για να εξορκίσει αυτους τους «ελέφαντες»:  στην Κυβέρνηση Μαλα δεν θα συμμετέχουν πρωτοκλασάτα μέλη του Ακελ, ο Μαλας δεν εξαρτάται απο το Ακελ, άλλο Ακελ-Αριστερα και άλλο Νέες Δυνάμεις.  Στην ίδια κατηγορία θα πρόσθετα την αποτυχημένη προσπάθεια επιλογης Μάικ Σπανου, τη συχνη αναφορα στο παράδειγμα Βασιλείου, την ανακοίνωση της πρόθεσης του Σταύρου Μαλα να ανακοινώσει τον Υπουργο Οικονομικων.

Γιατι όμως η υποστήριξη του Μαλα απο το Ακελ αντιμετωπίστηκε σαν «βαρίδι»;  Απο μια νεοφιλελεύθερη προσέγγιση, όπως πιο πάνω, η σχέση με το Ακελ είναι πράγματι προβληματικη.  Οσο κι αν το Ακελ είναι διατεθειμένο να υποχωρήσει μπροστα στις «ανάγκες της οικονομίας», δεν θα μπορέσει ποτε να φτάσει στα ακραία μέτρα που θα ήθελαν οι νεοφιλελεύθεροι επιχειρηματίες.  Όμως απο μόνη-της η προσπάθεια αποστασιοποίησης απο το Ακελ περιέχει αντικειμενικα το στοιχείο της περιφρόνησης προς τη συντριπτικη πλειοψηφία των υποστηρικτων του Σταύρου Μαλα, τα μέλη του Ακελ.  Η προσωπικη ειλικρίνεια του Σταύρου Μαλα αντισταθμιζόταν απο την εγγενη υποκρισία αυτης της στάσης.

Μπορούσε να υπάρξει μια υποψηφιότητα Μαλα με πιθανότητες νίκης χωρις την αποστασιοποίηση απο το Ακελ;  Νομίζω πως ναι, αλλα αυτό δεν μπορούσε να το κάμει μονος-του ο Μαλας.  Ελειπε απο το Ακελ ένα πειστικο εναλλακτικο αφήγημα για την οικονομία, κάτι που ανάγκαζε το κόμμα να φλερτάρει με παραδοσιακες, σχεδον νεοφιλελεύθερες πολιτικες.  Τόσο το επιτελείο του Σταύρου Μαλα όσο και το ίδιο το Ακελ φαίνονταν πολλες φορες να δέχονται και οι ίδιοι το αφήγημα της καταστροφικης προεδρίας Χριστόφια και της ευθύνης-της για την οικονομικη κρίση – αν όχι εξ’ ολοκλήρου, τουλάχιστον μερικως.

Η αλήθεια είναι ότι ο Χριστόφιας δεν έκαμε και τίποτε για να αποφύγει την κρίση.  Ωστόσο, δεν μπορούσε να κάμει και τίποτε.  Τα δημοσιονομικα ελλείμματα μετρούνται με εκατομμύρια, η κατάρρευση των τραπεζων με δισεκατομύρια.  Οι οικονομικες πολιτικες καθοδηγούνταν απο την Ευρωπαϊκη Ενωση – και ξέρουμε πόσο πετυχημένες ήταν σε όποια χώρα κι αν εφαρμόστηκαν.  Η οικονομία της Κύπρου ακολούθησε ακριβως την ίδια πορεία που ακολούθησαν και άλλες Ευρωπαϊκες χώρες που βρέθηκαν σε κρίση.  Ο Αναστασιάδης (μαζι με την ΕΕ) «έλυσε» το πρόβλημα των τραπεζων κυριολεκτικα ληστεύοντας τα λεφτα των καταθετων για να πληρώσει τα δάνεια των τραπεζων.  Ακόμα και τότε, η πορεία της οικονομίας συνέχισε να ακολουθει την πορεία των Ευρωπαϊκων οικονομιων σε κρίση.  Το μόνο διαφορετικο που «πέτυχε» ο Αναστασιάδης ήταν η πολύ μεγαλύτερη μείωση των μισθων σε σχέση με την πορεία της οικονομίας.

Το Ακελ, και κατά συνέπεια το επιτελείο Μαλα, δεν είχε τη δυνατότητα να αξιοποιήσει αυτές τις αλήθειες γιατι δεν είχε διαφορετικη προσέγγιση για την οικονομία απο τον Αναστασιάδη και τον Παπαδόπουλο.  Η οικονομικη-τους πρόταση ήταν λιγο πολυ νεοφιλελεύθερη λάιτ, η τρέχουσα πολιτικη της συντηρητικης σοσιαλδημοκρατίας της Ευρώπης που οδηγήθηκε σε αδιέξοδα.  Μπορει ο Σύριζα να οδηγήθηκε στην υποταγη αλλα παρόμοια φαινόμενα αρχίζουν να γίνονται επικρατούσα τάση στην Ευρώπη: Κόρπυν στη Βρετανία, Μελανσιον στη Γαλλία – αλλα και Μπέρνι Σάντερς στις ΗΠΑ.  Ακόμα και ο Μάρτιν Σούλτς στην Γερμανία αναγκάζεται να απαιτει τέρμα στη λιτότητα για να μπορέσει να μπει σε συγκυβέρνηση με τη Μέρκελ.

Δεν χρειαζόταν καμμια επαναστατικη οικονομικη πολιτικη για να διαχωρίσει τον Σταύρο Μαλα απο την οικονομικη πολιτικη του Νίκου Αναστασιάδη.  Σε όλο τον κόσμο οι νεοφιλελεύθερες πολιτικες υποχωρουν με γοργους ρυθμους και ξανάρχεται στο προσκήνιο μια νέα φουρνια Κεϋνσιανων οικονομικων θεωρητικων.  Αυτή η προσέγγιση μπορει να μην λύει τις αντιφάσεις του καπιταλισμου μακροπρόθεσμα, προτείνει όμως πολιτικες ανακατανομης και προστασίας των ευάλωτων στρωμάτων που μπορουν να βρουν απήχηση στις χιλιάδες των ανθρώπων που υποφέρουν χωρις καμμια προοπτικη για ελπίδα.  Οι ανησυχίες ότι η Ευρώπη δεν θα επιτρέψει τέτοιες πολιτικες οδηγουν σε αδιέξοδα.  Η σημερινη Ευρώπη της ανισότητας δεν μπορει να συνεχίσει ως έχει – και η προσπάθεια για την αλλαγη-της θάπρεπε να είναι αναπόσπαστο μέρος ενός εκλογικου προγράμματος της αριστερας.  Ακόμα και μερικη υλοποίηση ενός τέτοιου προγράμματος θα ήταν βάλσαμο για τις χιλιάδες που υποφέρουν.

Αλλα και στο δυνατο σημείο του Ακελ, το Κυπριακο, δεν είδαμε ένα ολοκληρωμένο αφήγημα.  Ότι πέτυχε ο Αναστασιάδης στις συνομιλίες για το Κυπριακο, το πέτυχε μόνο με τη στήριξη του Ακελ.  Όταν ωστόσο εγκατέλειψε τις συνομιλίες, το Ακελ απέτυχε να διαμορφώσει μια ολοκληρωμένη πολιτικη για τη λύση του Κυπριακου.  Περιορίστηκε σε προσεκτικη κριτικη του Αναστασιάδη και της συμπεριφορας-του, με κύριο επιχείρημα ότι δεν μπόρεσε να επιρρίψει ευθύνες στην Τουρκία.  Το ότι έσπρωξε τους τουρκοκύπριους ακόμα πιο μακρυα απο τους ελληνοκύπριους και σε ακόμα πιο βαθυ εναγκαλισμο απο την Τουρκία, το ότι μείωσε σημαντικα τις πιθανότητες για την επιστροφη της Μόρφου, αν όχι και της Αμμοχώστου, το ότι με τη στάση-του ουσιαστικα αναίρεσε και τις όποιες συγκλίσεις πέτυχε, δεν έγινε ποτε κεντρικο μέρος της επιχειρηματολογίας του επιτελείου του Σταύρου Μαλα.  Η δυνατότητα της λύσης που χάθηκε μπορούσε να μετατραπει σε ιαχη αγώνα – και έμεινε σαν δευτερεύουσα πιθανότητα μπροστα στην «αδιαλλαξία της Τουρκίας».  Αυτά την ίδια στιγμη που ο Σταύρος Μαλας μιλώντας στη νεκρη ζώνη της οδου Λήδρας το Σάββατο πριν τον πρώτο γύρο των εκλογων έδειξε τον μεγαλύτερο σεβασμο προς την τουρκοκυπριακη κοινότητα που έδειξε ποτε ελληνοκύπριος πολιτικος [2].

Αντίθετα με το επιτελείο Μαλα, ο Αναστασιάδης ούτε καν προσπάθησε να αποστασιοποιηθει απο τον Συναγερμο, ουτε καν απο τον Αρχιεπίσκοπο ή ακόμα απο το Ελαμ.  Η αυθεντικότητα μιας ασυγκάλυπτης νεοφιλελεύθερης πολιτικης, αυταρχισμου, αλαζονείας, εθνικισμου και λαϊκισμου αντιστάθμιζε σε μεγάλο βαθμο τα ψέματα και τις απάτες που καθημερινα σερβίρονταν απο τον Αναστασιάδη.  Οσο κι αν το επιτελείο Μαλα προσπαθούσε να τον αποκαλύψει, αποδεικνυόταν αδύνατο να πετύχει οτιδήποτε: ο κόσμος ήξερε πως ο Αναστασιάδης τον κοροΐδευε και το θεωρούσε φυσιολογικο.

Αντίθετα με το επιτελείο Μαλα, ο Αναστασιάδης είχε ένα απλο και πειστικο αφήγημα για την οικονομία:  ο Χριστόφιας κατάστρεψε την οικονομία, γι’ αυτό κι εγω αναγκάστηκα να μειώσω το βιοτικο-σας επίπεδο για να ξαναφέρω τη σταθερότητα.  Είχε και ένα απλο, (όχι και τόσο) πειστικο αφήγημα για το Κυπριακο:  έκαμα τα πάντα για να λύσω το Κυπριακο αλλα δεν ήμουν διατεθειμένος να υποταχτω πλήρως.  Αυτά τα αφηγήματα τα τεκμηρίωνε πλήρως με αλήθειες, μισες αλήθεις και, κύρια, με ασύστολα ψέμματα.

Δεν μπορέσαμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση γιατι δεν είχαμε τα δικα-μας, ολοκληρωμένα αφηγήματα.  Η εικόνα ότι θα κάναμε αυτό που κάνει ο Αναστασιάδης αλλα καλύτερα, δεν μπορούσε να ήταν αρκετο.

Θέμος Δημητρίου
6 Φεβρουαρίου 2018