Με αφορμή τα γεγονότα στο Αφγανιστάν

Για να κατανοήσουμε αυτά που συμβαίνουν σήμερα στο Αφγανιστάν θα πρέπει να πάμε πίσω στα γεγονότα που ξεκίνησαν από την Τυνησία και ονομάστηκαν Αραβική Άνοιξη.

Το 2011 είχε ξεκινήσει ένα κίνημα αντίδρασης της νεολαίας και των εργαζομένων που ζητούσαν περισσότερο μερίδιο από τον πλούτο της χώρας τους για να έχουν μιαν καλύτερη ζωή. Ζητούσαν και περισσότερη δημοκρατία, αυτό δηλαδή που οι Αμερικανοί έλεγαν ότι πάνε στο Ιράκ και στο Αφγανιστάν για να εγκαθιδρύσουν μιαν αστική δημοκρατία, ένα δημοκρατικό καθεστώς. Αυτό είναι που ζητούσαν οι μάζες με τον ξεσηκωμό τους σε μια σειρά από χώρες της Μέσης Ανατολής. Αλλά οι κυβερνήσεις της πολιτισμένης Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής επέμβηκαν και κατέστειλαν όλες αυτές τις εξεγέρσεις. Με την καταστολή όμως κατάφεραν ένα δυνατό κτύπημα στην κίνηση των μαζών και άνοιξαν τον δρόμο στις Οργανώσεις που πολιτικά εκπροσωπούν ό,τι πιο αντιδραστικό υπάρχει σε αυτές τις κοινωνίες, τα πιο καθυστερημένα δηλαδή στρώματα που ήταν ήδη οργανωμένα σε οργανώσεις όπως η Μπόκο Χαράμ, η Αλ Κάιντα και άλλες, που αργότερα όλες μαζί ονομάστηκαν ΙΣΙΣ και ανακήρυξαν το Ισλαμικό Κράτος στην Συρία και στο Ιράκ.

Ένα άλλο ζήτημα που πρέπει να καταγραφεί είναι ότι η ήττα των Αμερικανών στο Αφγανιστάν επισφράγισε την γενικότερη ήττα εις την περιοχή, την ήττα στο Ιράκ, στην Συρία, στην Λιβύη, στην Υεμένη, και μην παραξενεύεστε που γίνεται αναφορά σε ήττα στην Υεμένη. Οι Αμερικανοί τής είχαν κάμει κλοιό και, εκτός όλων των άλλων, την βομβάρδιζαν και από τα πλοία. Τι κατάφεραν; Τίποτε από αυτά που επεδίωκαν. Είναι μια ήττα και των Αμερικανικών δυνάμεων και των Σαουδαραβικών δυνάμεων που συμμαχούσαν για να καταστείλουν τους Χούτι, μάλιστα Αμερικανοί και Σαουδάραβες συνεργάστηκαν και με το παρακλάδι του ΙΣΙΣ που δρα στην Υεμένη. Η ήττα λοιπόν δεν είναι σήμερα που συνέβη, απλά σήμερα έγινε η γνωστοποίησή της. Η πολιτική των Αμερικανών έχει αποτύχει και έχει φέρει καταστροφικές συνέπειες και στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Μέσα από τις εικόνες και τα βίντεο που κυκλοφόρησαν στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας φαίνονται τα αμερικάνικα και συμμαχικά στρατεύματα να φεύγουν άρον-άρον, να τρέχουν σαν κυνηγημένοι για να προλάβουν να εγκαταλείψουν το Αφγανιστάν πριν λήξει η συμφωνημένη με τους Ταλιμπάν προθεσμία. Το όλο σκηνικό της αποχώρησης δηλώνει πως η ήττα είναι για τους Αμερικανούς ατιμωτική. Ξόδεψαν πέραν των τριών τρις δολαρίων για να διεξάγουν τούτο τον εικοσάχρονο πόλεμο. Τι κατάφεραν από τους στόχους τους; Τίποτε. Είκοσι χρόνια σκοτωμών και καταστροφών για το τίποτε! Την  ήττα τους φαίνεται να την είχαν αναγνωρίσει επί διακυβέρνησης Ντόναλντ Τραμπ, γι’ αυτό και κάθισαν σε συνομιλίες με τους Ταλιμπάν. Όπως όλα δείχνουν είχαν αποφασίσει πως δεν μπορούσαν να τα βγάλουν πέρα· αυτό που έμενε ήταν να οργανώσουν την φυγή τους. Κι έτσι, το εικοσάχρονο παιχνίδι της σταυροφορικής τους περιπέτειας τερματίστηκε άδοξα.

Μια άλλη παράμετρος είναι οι πάρα πολλές ομοιότητες που αυτός ο πόλεμος έχει με κείνον που διεξήχθην την 10ετία του 1960 στο Βιετνάμ. Μόνο που εκείνος διεξήχθην μέσα σε συνθήκες ανόδου του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, γι’ αυτό και οι συνέπειές του ήταν διαχειρίσιμες. Η σημερινή αποχώρηση/ήττα, ιδωμένη μέσα στο πλαίσιο των σημερινών συνθηκών, δείχνει την πτώση της Αμερικής ως παγκόσμιας ηγέτιδας δύναμης. Τώρα, σε ποιο σημείο βρίσκεται αυτή η πτώση δεν μπορούμε να ξέρουμε, μιας και δεν έχουμε τα απαραίτητα στοιχεία. Υπάρχουν όμως αρκετά που μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός ως παγκόσμια δύναμη βρίσκεται σε πτώση. Τι σημαίνει όλο αυτό; Σημαίνει ότι ανοίγει ο δρόμος για την Κίνα που είναι η δύναμη που πολύ σοβαρά αμφισβητεί τον παγκόσμιο ηγετικό ρόλο των ΗΠΑ. Στην ουσία, οι Αμερικανοί στην κατάσταση που βρέθηκαν της παρέδωσαν την σκυτάλη, λέγοντάς της, τώρα βγάλτα πέρα εσύ. Εν μέρει το είπαν και στην Ρωσία, αλλά πρώτα και κύρια το είπαν στην Κίνα.

Το τι θα γίνει μέσα στο Αφγανιστάν, το πότε και πώς θα σταθεροποιηθεί η κατάσταση, θα διαφανεί στην πορεία. Για την ώρα δεν μπορούμε να προβούμε σε εκτίμηση της κατάστασης. Μας λείπουν τα στοιχεία που απαιτούνται για μιαν τέτοιαν εκτίμηση. Από τα όσα δημοσιεύονται στον Τύπο δεν μπορούμε να εξάγουμε ασφαλή συμπεράσματα, επειδή ξέρουμε ή θα πρέπει να ξέρουμε ότι αυτά είναι διαστρεβλωμένα και στοχεύουν στην δημιουργία μιας βολικής κοινής γνώμης. Οφείλουμε να μην ξεχνάμε το πώς διαμόρφωναν την κοινή γνώμη όταν ετοιμάζονταν να εισβάλουν στο Ιράκ. Τότες, είχαν παρουσιάσει το καθεστώς του Σαντάμ Χουσεΐν ως απειλή, με την κατηγορία της κατασκευής χημικών όπλων, για να αποκαλυφθεί χρόνια μετά από μέλος των μυστικών υπηρεσιών (CIA) των ΗΠΑ ότι η κατηγορία ήταν κατασκευασμένη. Θα πρέπει λοιπόν να είμαστε προσεκτικοί στο τι βλέπουμε και ακούμε στις τηλεοράσεις και στο τι διαβάζουμε στον Τύπο. Ακόμα και σοβαρές ιστοσελίδες έχουν το στοιχείο της δημιουργίας κοινής γνώμης υπέρ της πολιτικής της κυβέρνησης της Αμερικής. Όλα αυτά βάζουν ερωτηματικό στο κατά πόσο είναι αλήθεια αυτά που κυκλοφορούν, ερωτηματικό στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται κάποια πράγματα, ερωτηματικό για την επιδίωξή τους.

Ας επανέλθουμε όμως πίσω στο Αφγανιστάν. Το τι θα γίνει εντός της χώρας θα διαφανεί στην πορεία. Είναι δε άμεσα συνδεδεμένο με το πώς θα εξελιχθεί η ήδη υπάρχουσα σχέση της Κίνας με τους Ταλιμπάν. Τους Ταλιμπάν και όχι τις φατρίες που υπάρχουν και που θα εισέλθουν σε ανταγωνισμό.

Όσον αφορά την διακυβέρνηση του Πούτιν στη Ρωσία έδειξε ότι αυτοί βρίσκονται σε εγρήγορση. Όχι μόνο για το τι συμβαίνει σήμερα μέσα στο Αφγανιστάν, αλλά και πιο πριν στα ζητήματα της Ουκρανίας και της Συρίας. Στην Ουκρανία να θυμηθούμε τα γεγονότα τότες που οδήγησαν στην αστραπιαία κίνηση της κατάληψης της Κριμαίας από τα ρωσικά στρατεύματα, την άμεση ηλεκτροδότησή της και την σε σύντομο χρονικό διάστημα κατασκευή αυτοκινητόδρομου και σιδηρόδρομου πάνω από τη θάλασσα. Επίσης την υποστήριξη που έδωσε στους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία των επαρχιών του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ. Την ίδιαν ετοιμότητα έδειξαν και πρόσφατα, τον περασμένο Απρίλη αν δεν κάμνω λάθος, όταν μετακίνησαν μεγάλον αριθμό στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία και στην Κριμαία. Θέλησαν να προειδοποιήσουν τους Αμερικανούς και τους συμμάχους τους Ευρωπαίους και Άγγλους και να προλάβουν τυχόν επιθετική τους κίνηση είτε στην Κριμαία είτε στις επαρχίες της Ανατολικής Ουκρανίας. Φαίνεται πως ο στρατός της Ρωσίας είδε στις στρατιωτικές ασκήσεις της Νατοϊκής Συμμαχίας στο έδαφος της Ουκρανίας και στην Μαύρη Θάλασσα τον κίνδυνο να πραγματοποιούνταν αυτές οι ασκήσεις με πρόθεση την ξαφνική επίθεση. Είχαμε και το πιο πρόσφατο επεισόδιο με το πλοίο του βρετανικού ναυτικού που επιχείρησε να εισέλθει εντός της ζώνης των δώδεκα ναυτικών μιλίων για να αμφισβητήσει τον έλεγχο της Κριμαίας. Η απάντηση του ρωσικού ναυτικού και της αεροπορίας ήταν άμεση με ρίψη προειδοποιητικών βολών. Ήταν τέτοια η αντίδραση που ξέφευγε από συνηθισμένα επεισόδια του είδους αυτού. Όλ’ αυτά καταδεικνύουν τον αποφασιστικό τρόπο αντίδρασης της κυβέρνησης της Ρωσίας. Τον ίδιο τρόπο ετοιμότητας έδειξε και στην περίπτωση του Αφγανιστάν. Αύξησε αμέσως τις δυνάμεις στη στρατιωτική της βάση στο Τατζικιστάν και ξεκίνησε ασκήσεις από κοινού με το Ουζμπεκιστάν και το Τατζικιστάν κοντά στα σύνορα με το Αφγανιστάν. Αυτό που ανησυχεί την κυβέρνηση της Ρωσίας είναι η πιθανότητα οργανώσεις των ισλαμιστών να επιχειρήσουν να μεταφέρουν την δράση τους στις χώρες του Νότιου Καυκάσου. Θέλουν έγκαιρα να προλάβουν ενέργειες που θα μπορούσαν να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση σε αυτές τις χώρες.

Δυο κουβέντες πρέπει να ειπωθούν και για το Πακιστάν. Η κυβέρνηση έχει χαλάσει τις σχέσεις της με τις ΗΠΑ σε μεγάλο βαθμό. Την ίδια ώρα όμως που χαλούσε η σχέση τους με τους Αμερικάνους, αναπτυσσόταν η σχέση τους με την κυβέρνηση της Κίνας. Η Κίνα έχει κάμει τεράστιες επενδύσεις σε υποδομές (σιδηρόδρομο, αυτοκινητόδρομο και αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου) μέσα στο Πακιστάν. Αυτά τα έργα ξεκινούν από την Κίνα και καταλήγουν στο λιμάνι του Γκουαντάρ, που κατασκευάστηκε από την Κίνα και βρίσκεται Νοτιοδυτικά του Πακιστάν, κοντά στα σύνορα με το Ιράν. Επίσης, αγοράζουν κινέζικο στρατιωτικό εξοπλισμό και συνεργάζονται για την από κοινού παραγωγή μαχητικών αεροσκαφών στο ίδιο το Πακιστάν. Όμως, είναι μια χώρα που θα δεχθεί άμεσα τις επιδράσεις, που θα αντανακλούν την εξέλιξη της κατάστασης εντός του Αφγανιστάν. Ας σημειωθεί πως το έδαφος του Πακιστάν  χρησιμοποιήθηκε από τους Ταλιμπάν και άλλες ομάδες για επιδρομές μέσα στο Αφγανιστάν. Επίσης, καλό είναι να θυμηθούμε ότι οι κυβερνήσεις του Πακιστάν και της Τουρκίας, όχι μόνο στεκόντουσαν και στέκονται φιλικά έναντι των Ταλιμπάν και γενικότερα του ΙΣΙΣ, αλλά τους παρείχαν και βοήθεια και διευκολύνσεις.

Συμπερασματικά, το όλο θέμα δεν μπορεί να περιοριστεί στο Αφγανιστάν, δεν είναι τοπικό ή περιφερειακό, είναι θέμα παγκόσμιων διαστάσεων. Οι κυβερνώντες στην Αμερική δεν ξύπνησαν ένα πρωί και είπαν τα μαζεύουμε και φεύγουμε. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης το 1990, τα πράγματα εξελίχτηκαν στην βάση του ότι έπαψε να υπάρχει ο λόγος που συνασπίστηκαν οι χώρες της Δύσης. Από τότε πέρασαν τριάντα τόσα χρόνια και ακόμα διατηρούν τον στρατιωτικό συνασπισμό του ΝΑΤΟ και δημιουργώντας κλοιό κινούνται επιθετικά ενάντια στη Ρωσία. Στο πίσω μέρος του μυαλού τους έχουν την Κίνα. Όλα όσα συνέβησαν από τότε μέχρι σήμερα είναι απόρροια της απελευθέρωσης των καπιταλιστικών ανταγωνισμών, μικρών ή μεγάλων, των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών μικρών ή μεγάλων. Είναι μέσα σε τούτα τα πλαίσια που πρέπει να ιδωθεί το όλο θέμα.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια πρέπει να εξεταστούν και η πολιτική και οι στόχοι του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος επιδιώκει να μετατρέψει την Τουρκία σε περιφερειακή δύναμη. Είπε στους Αμερικάνους ότι είτε το θέλουν είτε όχι θα παραλάβει το πυραυλικό σύστημα των S400 από την Ρωσία. Τους παρέλαβε, τους έθεσε και σε λειτουργία, και τώρα συζητούν για αγορά δεύτερης συστοιχίας. Επίσης, η ανάμιξη της κυβέρνησης του Ερντογάν στην σύγκρουση της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι τυχαία. Ο τούρκικος στρατός είχε την δική του συμβολή στις πρόσφατες πολεμικές συγκρούσεις στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Ίσως και να μην γινόντουσαν αν δεν υπήρχε η βοήθεια από τον τούρκικο στρατό. Ένα μέρος της εδαφικής επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν είναι αποκομμένο από τον βασικό του κορμό. Αυτό το μέρος συνορεύει με την Τουρκία. Φαίνεται πως επιδίωξή τους είναι μέσα από την σύγκρουση να καταλάβουν το νότιο μέρος της Αρμενίας κι έτσι να υπάρξει εδαφική ενότητα. Στόχος του Ερντογάν είναι να συνδεθεί η Τουρκία εδαφικά με το Αζερμπαϊτζάν και μέσα από την Κασπία Θάλασσα με το Ουζμπεκιστάν, των οποίων ο πληθυσμός είναι τουρκογενής, και από εκεί με το Αφγανιστάν και το Πακιστάν.

Όσο για την σχέση της με το γειτονικό Ιράν, αυτό που λεγόταν ότι υπάρχει μεταξύ τους ιστορική αντιπαράθεση και γι’ αυτό δεν μπορούν να συνεργαστούν, δεν ισχύει. Συνεργασία υπήρξε, και υπάρχει, και θα συνεχίσει να υπάρχει παρά τους όποιους τριγμούς μπορεί να υπάρξουν. Τούτη μάλιστα η σχέση θα ενδυναμωθεί μέσα από τους σχεδιασμούς της Κίνας για αναβίωση του δρόμου του μεταξιού, που θα συνδέει την Κίνα με το Ιράν και την Τουρκία. Τέτοια σύνδεση σημαίνει πως η διακίνηση εμπορευμάτων που γίνεται μεταξύ Κίνας και Τουρκίας με το πλοίο και παίρνει είκοσι μίαν ημέρες για να φτάσουν στον προορισμό τους, με την σιδηροδρομική σύνδεση θα φθάνουν σε δέκα μόνο μέρες.

Το ίδιο συμβαίνει και με την σχέση της με την Ρωσία. Η συνεργασία τους πέρασε μέσα από έντονους τριγμούς και παρόλα αυτά συνεχίζει να υπάρχει. Και θα συνεχίσει να υπάρχει, άγνωστο για πόσο ακόμα, παρά τις δοκιμασίες που χωρίς αμφιβολία περνά. Και θα δοκιμαστεί, ίσως σκληρότερα, και στην διαμάχη μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν. Άλλωστε, μέσα στα πλαίσια του καπιταλισμού, οι σχέσεις των χωρών δεν μπορούν να βαδίζουν σε δρόμο στρωμένο με ροδοπέταλα. Αντιθέτως, βαδίζουν όπως ένα πλοίο σε φουρτουνιασμένους ωκεανούς και περνούν από τις συμπληγάδες των αλληλοσυγκρουόμενων καπιταλιστικών συμφερόντων.

Η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει βάλει μακρόχρονους στόχους στην εξωτερική της πολιτική. Κτίζουν πολιτικές και ελίσσονται ανάλογα με το πώς εξελίσσονται τα γεγονότα, που μερικές φορές είναι και δικά τους δημιουργήματα, στα οποία παρεμβαίνουν και προσπαθούν να τα διαμορφώσουν προς όφελός τους. Ένα όμως πράγμα είναι σίγουρο: δεν μπορεί να υπάρξει εγκατάλειψη της εξωτερικής πολιτικής που ακολουθείται, τουλάχιστον για όσον καιρό ζει και κυβερνά ο Ερντογάν. Στην καρδιά αυτής της πολιτικής βρίσκεται η αποκατάσταση των σχέσεων της Τουρκίας με τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς των χωρών του Καυκάσου και της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Στην πράξη αυτό σημαίνει την αντιπαράθεσή της με τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις ΗΠΑ. Στην άσκηση αυτής της πολιτικής υπήρξαν και θα υπάρξουν μόνο φαινομενικές διαφοροποιήσεις, που δεν θα αλλάζουν τον βασικό της προσανατολισμό. Τυχόν εγκατάλειψή της θα είναι σοβαρότατη ήττα, και τότε θα σημάνει την πτώση της κυβέρνησης.

Επιστρέφοντας πίσω στην Κίνα, και για το πώς θα χειριστεί τα ζητήματα που προκύπτουν στο Αφγανιστάν, το μόνο σίγουρο είναι ότι η χρήση των όπλων δεν είναι επιλογή της. Η πολιτική της είναι διαφορετική από αυτήν της καπιταλιστικής Δύσης που στήριξε την ανάπτυξή της στην άγρια εκμετάλλευση των λαών της Αφρικής και της Ασίας, γενικά των χωρών που ονομάστηκαν Τρίτος Κόσμος. Κατά μίαν έννοια, οι λαοί αυτών των χωρών εκδικούνται τους δυνάστες τους, η φτώχεια εκδικείται τον πλούτο. Αντίθετα, η πολιτική της Κίνας είναι πολιτική οικονομικής επέκτασης με το σκεφτικό, σας βοηθούμε να αναπτυχθείτε και μαζί σας να αναπτυχθούμε κι εμείς.

Πέρα από την ουσιώδη αυτή διαφορά, που βάζει ολοένα και περισσότερο την σφραγίδα της στην πορεία των εξελίξεων, διαφαίνεται και ο τρόπος με τον οποίον η κυβέρνηση της Κίνας φαντάζεται τον ηγεμονικό της ρόλο. Ρόλος που μπορεί να διαβαστεί μέσα από την οικονομική της πολιτική. Την ίδιαν ώρα που αξιοποιεί την εξαγωγική της ικανότητα και δημιουργεί ποτάμια ροής χρήματος στα ταμεία της, διοχετεύει τεράστια ποσά στις χώρες της Ασίας και της Αφρικής σε έργα υποδομής. Με αυτό τον τρόπο οργανώνει την ανακατανομή του πλούτου. Ο καπιταλισμός της Δύσης απομύζησε τους λαούς και τους κράτησε στην φτώχεια και στην δυστυχία, ο καπιταλισμός της Κίνας διοχετεύει μέρος αυτού του πλούτου, με ό,τι αυτό σημαίνει, για την ανάπτυξη των λαών που καταληστεύθηκαν και καταδικάστηκαν σε φτώχεια από την πολιτισμένη Δύση.

M. Koλλήσης

12 Σεπτεμβρίου, 2021