Κωλοτούμπα Μπάιντεν

Πριν κλείσει καλά - καλά δίμηνο  εγκατέλειψε ήδη επενδύσεις που είχε εξαγγείλει

Μεγάλες ελπίδες είχε δώσει ο νέος Πρόεδρος των ΗΠΑ με την εξαγγελία του πιο εκτεταμένου προγράμματος μαζικών επενδύσεων τα τελευταία σχεδόν ενενήντα χρόνια. Φάνηκε ότι μπορούσαν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για να τερματιστεί, μετά από τέσσερεις δεκαετίες, η καταραμένη νεοφιλελεύθερη περίοδος. Μια περίοδος, κατά την οποία δεν επέτρεπαν στο κράτος να επενδύσει την ίδια στιγμή που οι κάτοχοι πλούτου επένδυαν στον διεθνή τζόγο, που είχε πολύ μεγαλύτερα κέρδη από ότι η πραγματική παραγωγή, ενώ ταυτόχρονα οι κοινωνίες φτωχοποιούνταν και ζωές καταστρέφονταν.

Όμως πριν καλά - καλά περάσει ένα δίμηνο, οι προσδοκίες που δημιουργήθηκαν εξανεμίζονται. Περισσότερα από 1 τρις δολάρια έχει ήδη περικόψει ο Μπάιντεν από το αρχικό του πλάνο, χωρίς να φαίνεται να υπάρχει οποιαδήποτε δυνατότητα, ακόμα και μετά από αυτές τις περικοπές, να γίνει το σχέδιο του αποδεκτό από τους Ρεπουμπλικάνους αλλά και ούτε καν από τους συντηρητικούς Δημοκρατικούς.

Τα πράγματα είναι ακόμα πιο δύσκολα όσον αφορά την πρόθεσή του να αυξήσει τους φόρους στο μεγάλο κεφάλαιο. Εκεί η αντίσταση είναι ακόμα πιο μεγάλη. Και το ερώτημα που αναδύεται είναι αν μπορεί να καμφθεί, αν οποιαδήποτε κυβέρνηση μπορεί να ακολουθήσει φιλολαϊκή πολιτική, όσο την οικονομία ελέγχει το μεγάλο κεφάλαιο.

Ο Μπάιντεν προσπάθησε να πετάξει στον κάλαθο των άχρηστων τις νεοφιλελεύθερες συνταγές, που τόσο φανερά έφεραν καταστροφές και στην λειτουργία του συστήματος που ο ίδιος ορκίστηκε να υπηρετήσει ως Πρόεδρος. Ακόμα και να τα κατάφερνε όμως, ακόμα και να έβαζε το πρόγραμμά του ατόφιο σε εφαρμογή, είναι μεγάλες οι αμφιβολίες για πιθανή επιτυχία του.

Ο νεοφιλελευθερισμός δεν επιβλήθηκε έτσι τυχαία

Ο νεοφιλελευθερισμός δεν εμφανίστηκε έτσι, διότι κάποιοι το θέλησαν. Ο νεοφιλελευθερισμός, ως σύνολο οικονομικών προτάσεων, ήταν για δεκαετίες περιορισμένος βασικά στα κεφάλια των θεωρητικών του και σε σεμινάρια που παρέδιδαν ο ένας στον άλλο.  Ευκαιρία για επέλασή του έδωσε η παγκόσμια κρίση του καπιταλισμού της δεκαετίας του 1970. Ήταν μια κρίση που τερμάτισε τις δυόμιση δεκαετίες της πιο μεγάλης καπιταλιστικής ανάπτυξης.

Ο νεοφιλελευθερισμός αναδύθηκε ως εναλλακτική λύση, όταν οι συμβατικές καπιταλιστικές πολιτικές των κρατικών παρεμβάσεων παρουσίασαν σοβαρά προβλήματα.  Ήταν πάνω στην κρίση της δεκαετίας του 1970 που στήθηκε ο νεοφιλελευθερισμός. Ο νεοφιλελευθερισμός ήταν το τελευταίο καταφύγιο του καπιταλισμού όταν έχασε τη δυνατότητα να αναπτύσσεται. Τι κατάφερε είναι τώρα ορατό σε δισεκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Δεν μπορεί όμως να διαχωρίζεται από τον καπιταλισμό, δεν είναι κάτι άλλο από αυτόν. Είναι μεγάλο λάθος να θεωρείται ότι η σημερινή παγκόσμια κρίση μπορεί να αντιμετωπιστεί με απλή επιστροφή στις παλιές πολιτικές των κρατικών παρεμβάσεων.

Οι δημόσιες επενδύσεις είναι απαραίτητες αλλά όχι αρκετές

Ναι χρειάζονται επενδύσεις, μαζικές επενδύσεις. Χωρίς αυτές, χωρίς το δημόσιο να παίζει καθοριστικό ρόλο, δεν ξεπερνιέται η κρίση. Αυτό είναι πια το άλφα βήτα, αυτό κατάλαβαν τα επιτελεία του Μπάιντεν: «Τέσσερεις δεκαετίες χρόνιας ανεργίας και στάσιμων μισθών έχουν δείξει πόσο σημαντικές είναι οι δημόσιες δαπάνες για συνεχή ανάπτυξη… ο πραγματικός κίνδυνος είναι η λιτότητα…». Αυτά είχε γράψει στις αρχές του χρόνου ο Δημοκρατικός Robert Reich, πανεπιστημιακός και πρώην υπουργός εργασίας των ΗΠΑ. «Ο Τράμπ άφησε πίσω του μια τερατώδη και δύσκολη κατάσταση… και οι πιο μαζικές δημόσιες επεμβάσεις από την εποχή του New Deal είναι ο τρόπος να την αντιμετωπίσουμε».

Δεν θα ήταν όμως αυτό αρκετό από μόνο του, ακόμα και αν τους άφηναν να τις εφαρμόσουν. Χρειάζονται ριζοσπαστικές αλλαγές για να εξουδετερωθούν οι λόγοι που είχαν οδηγήσει σε κρίση δυόμιση δεκαετίες κρατικών παρεμβάσεων.

Χρειάζεται ταυτόχρονα να αντιμετωπιστεί το τεράστιο χρέος που κληροδότησαν οι δεκαετίες του νεοφιλελευθερισμού. Το παγκόσμιο συνολικό χρέος έφτασε στα 272 τρις δολάρια τον Σεπτέμβριο, σύμφωνα με το IIF (Institute of International Finance), ότι και να σημαίνει αυτό το ασύλληπτο ποσό. Είναι ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της παγκόσμιας οικονομίας. Δεν υπάρχει διέξοδος χωρίς διαγραφή του, ή τεράστιου μέρους αυτού.  Αυτό όμως απαιτεί την πιο αρμονική, στενή συνεργασία μεταξύ των κρατών και το ζήτημα είναι αν μπορεί αυτό να επιτευχθεί στο σημερινό οικονομικό πλαίσιο, που ο ανταγωνισμός μεταξύ κρατών είναι το κυρίαρχο στοιχείο.

Δεν  υπάρχουν εθνικές λύσεις και αυτό το αντιλαμβάνονται τα κέντρα οικονομικής πολιτικής του παγκόσμιου συστήματος, που προσπαθούν να συντονίσουν, όσο μπορούν, κοινές αντιδράσεις, οι οποίες όμως προσκρούουν στα ανταγωνιστικά εθνικά συμφέροντα, στα πλαίσια ενός παγκόσμιου συστήματος που το κέρδος του ενός είναι ζημιά του άλλου.

Οι ευθύνες για την παγκόσμια αριστερά είναι τεράστιες, την ίδια στιγμή που φαίνεται ανέτοιμη να αντιμετωπίσει την κατάσταση, θεωρώντας ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι απλά μια κακή παρέκκλιση από την καπιταλιστική ορθοδοξία και ότι αν απαλλαχτούμε από αυτήν θα διευθετηθούν τα τεράστια ζητήματα που ταλανίζουν το παγκόσμιο.

Σωτήρης Βλάχος

12 Ιουνίου 2021