Η ΑΝΩΤΑΤΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΘΙΚΗ ΤΟΥ ΛΕΝΙΝ

Είναι όσο ποτέ αναγκαίο η αναζήτηση απαντήσεων και διεξόδων στον Σύριζα και στην ελληνική αριστερά να φτάσει μέχρι τον Λένιν και τις ανεκτίμητες παρακαταθήκες που άφησε -και σε σχέση με τι είναι κόμμα της εργατικής τάξης, δημοκρατία, πειθαρχία και ενότητα της αριστεράς. Αλλά και την ανώτατη ηθική που επέδειξε απέναντι στους διαφωνούντες.

Η διάσπαση στο 2^ο Συνέδριο της Ρώσικης Σοσιαλδημοκρατίας του 1903.

Ιδιαίτερα ξεχωριστό παράδειγμα της Λενινιστικής ηθικής, από τα τριάντα τρία του χρόνια κιόλας, αλλά και της ασίγαστης πάλης του για ενότητα στα πλαίσια της αριστεράς, αποτελούν τα γεγονότα του 2^ου Συνέδριου της Ρώσικης Σοσιαλδημοκρατίας που έγινε το 1903 στην εξορία, σε μια προσπάθεια να συνενωθούν οι διάφορες τάσεις/ φράξιες. Και που κατάληξε στη διάσπαση μπολσεβίκοι (πλειοψηφία) και μενσεβίκοι (μειοψηφία).   

Ο Λένιν έδωσε λυσσαλέα μάχη πάνω στα διάφορα θεωρητικά και πολιτικά ζητήματα. Η διάσπαση όμως ήταν το τελευταίο πράγμα που επιδίωκε. Και τη θεώρησε ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω… κατ ακρίβεια δύο βήματα.

Από αυτή του την εκτίμηση για την διάσπαση, προέρχεται και ο τίτλος του βιβλίου του, «Ένα βήμα μπρος, Δύο βήματα πίσω». Τίτλος ο οποίος χρησιμοποιήθηκε από σταλινικές γραφειοκρατίες, και από τον «μεταρρυθμιστή» σταλινικό Γκορμπατσόφ, που είχε αναφέρει ότι αυτό το βιβλίο του Λένιν ήταν από τα αγαπημένα του. Ότι παρακαταθήκη τάχα  του Λένιν, ήταν το ένα βήμα μπροστά και δύο πίσω -όσο και αν αυτό δεν έχει νόημα αφού σημαίνει μόνο οπισθοχωρείς. Τόσο είχαν προχωρήσει οι ηγέτες της Σταλινικής γραφειοκρατίας πέραν από το εξώφυλλο του βιβλίου.

Για τον Λένιν όμως ο τίτλος ήταν απλά συνοπτική εκτίμηση του αποτελέσματος του συνεδρίου. Το ένα βήμα μπροστά ήταν το φορμάρισμα των θέσεων του επαναστατικού μαρξισμού, για πρώτη φορά στην ιστορία του Ρωσικού κινήματος.

Τα δύο βήματα πίσω ήταν η διάσπαση. Για το Λένιν η διάσπαση με αυτούς που στη διάρκεια του συνεδρίου, αλλά και σε όλη την υπόλοιπη ζωή του, επανειλημμένα αποκάλεσε οπορτουνιστική πτέρυγα, ήταν δύο βήματα πίσω.

Ακόμα και με αυτούς που αποκαλούσε οπορτουνιστική πτέρυγα, μέσα στα πλαίσια της αριστεράς, θεωρούσε ότι έπρεπε να μείνει μαζί. Πεπεισμένος ότι η ίδια η ζωή θα αναδείκνυε την ορθότητα ή το λάθος των διαφόρων θέσεων.

Η ενότητα του χώρου της αριστεράς, ήταν τεράστιας σημασίας. Όπως φυσικά και το πρόγραμμα.

«Το προλεταριάτο μπορεί, και αναπόφευκτα θα γίνει μια ακατανίκητη δύναμη μόνο μέσα από την ιδεολογική ενοποίηση του στις αρχές του μαρξισμού που θα ενισχυθεί από την οργανωτική του ενότητα…» (Λένιν, Ένα Βήμα Μπρος, Δύο Βήματα πίσω)

Ο Λένιν έκανε πολλές προσπάθειες ενοποίησης του χώρου τους μήνες και τα χρόνια που ακολούθησαν τη διάσπαση του 1903, κάνοντας πολλές οργανωτικές παραχωρήσεις, όπως στο επίπεδο επάνδρωσης των διαφόρων πόστων του εκφραστικού οργάνου. Ενοποίησης του με κατοχυρωμένο το δικαίωμα της ύπαρξης ξεχωριστών πολιτικών πλατφόρμων /φραξιών.

Το 1905, με το ξέσπασμα της πρώτης Ρώσικης Επανάστασης, όταν οι κομματικές ομάδες Μπολσεβίκων και Μενσεβίκων συνενώνονταν από μόνες τους, πάρθηκε απόφαση από την Κεντρική Επιτροπή για συνένωση, στην παρουσία του Λένιν που είχε επιστρέψει από την εξορία.

Καθορίστηκε μάλιστα και Συνέδριο της επανένωσης τον Μάη του 1906.

Που όμως δεν κατέληξε πουθενά λόγω της στάσης που τελικά κράτησαν οι μενσεβίκοι. Η Επανάσταση είχε ήδη αρχίσει να «καταλαγιάζει και μαζί με αυτήν και το μαχητικό πνεύμα και οι αριστερές τοποθετήσεις των Μενσεβίκων».

Τα ενωτικά όμως καλέσματα του Λένιν που ήταν αταλάντευτη πολιτική του, οδήγησαν ώστε οι Μενσεβίκοι Διεθνιστές, μια φράξια των μενσεβίκων, να αποτελέσουν μέρος της πρώτης Σοβιετικής Κυβέρνησης.

Στις μαύρες μέρες που ακολούθησαν την ήττα της Ρώσικης Επανάστασης το 1905

Η περίπτωση Λουνατσάρσκη, αποτελεί ακόμα ένα παράδειγμα της μοναδικής πολιτικής ηθικής του Λένιν. Ο Λουνατσάρσκη (Anatoly Lunacharsky) αποβλήθηκε από τους Μπολσεβίκους του 1908 (Δεν έχω υπόψη μου άλλη περίπτωση αποβολών), στις πιο μαύρες εποχές για τον Μπολσεβικισμό και το Ρωσικό εργατικό κίνημα. Μαύρες εποχές που ακολούθησαν την ήττα της εξέγερσης του 1905, την Γενική Δοκιμή, όπως θα πει ο Λένιν, της επανάστασης του 1917.

Μέσα στο κλίμα της βαριάς ήττας και μεγάλης οπισθοχώρησης, ο Λουνατσάρσκη, και άλλοι, κατέληξε σε αυτό που ο Λένιν αποκάλεσε φιλοσοφικό μυστικισμό, στην εισαγωγή της θρησκείας στη σοσιαλιστική θεωρία. Κάτι που οδήγησε τον Λένιν στη θέση για ανάγκη αποβολής τους. Που όμως έστησε πάνω στην αναγωγή του ζητήματος στο επίπεδο της θεωρίας, γράφοντας το βιβλίο, «Υλισμός και Εμπειριοκριτικισμός» (1908). Χρησιμοποίησε, ο μεγάλος επαναστάτης, την οδυνηρή εμπειρία των αποβολών για να ανεβάσει το θεωρητικό επίπεδο του κόμματος του ακόμα ένα σκαλοπάτι. Πόσο αλήθεια απέχει αυτό από τις σταλινικές διώξεις και διασυρμό προσωπικοτήτων που έφταναν μέχρι το βούρκο…

Τον Οκτώβρη του 1917, με την κατάληψη της εξουσίας, ο Λουνατσάρσκη γίνεται ο πρώτος Υπουργός Παιδείας- Επίτροπος του Λαού για την Παιδεία. Να την ανώτατη ηθική με την οποία αντιμετώπισε τελικά αυτούς των οποίων είχε κάποτε απαιτήσει την αποβολή:

«Το 1908 οι «αριστεροί» μπολσεβίκοι διαγράφηκαν από το κόμμα μας…». (Ο ΑΡΙΣΤΕΡΙΣΜΟΣ, παιδική αρρώστια του κομμουνισμού). Δεν διστάζει όμως να συμπληρώσει, «Οι «αριστεροί» — απ’ τους οποίους πολλοί ήταν θαυμάσιοι επαναστάτες, που αργότερα έγιναν (και εξακολουθούν να είναι) άξια μέλη τού κομμουνιστικού κόμματος...».  (Το ίδιο)

Στα πρόθυρα της Σοσιαλιστικής Επανάστασης.

Τις μέρες πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο Ζηνόβιεφ, το πιο γνωστό όνομα των μπολσεβίκων μετά από τον Λένιν, μέχρι εκείνη την εποχή τουλάχιστον (μαζί επέστρεψαν από την εξορία) και ο Κάμενεφ, και αυτός από τα πιο γνωστά ονόματα, αποκάλυψαν στον αστικό τύπο την απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής για την εξέγερση. Μια απόφαση που είχε παρθεί για να προλάβει νέους σχεδιασμούς της τότε κυβέρνησης για αιματοκύλισμα του κινήματος.

Λύγισαν μπροστά στο μέγεθος του εγχειρήματος, τις συνέπειες μιας πιθανής αποτυχίας, ποιος ξέρει; Ο Λένιν τους καταγγέλλει ως απεργοσπάστες της Επανάστασης και ζητά την διαγραφή τους. Λίγες μόνο μέρες μετά ήταν και οι δύο μέλη της Σοβιετικής Κυβέρνησης. Το 1919, ο Ζηνόβιεφ ήταν ο Πρόεδρος στο πρώτο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς.

Υπάρχει φυσικά το ερώτημα τι θα είχε γίνει με τους Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ αν η εξέγερση αποτύγχανε. Ότι όμως δεν ακολούθησε περιθωριοποίηση και διωγμοί τους, και αντί αυτών ο Λένιν τους χρησιμοποίησε σε τόσο καίρια πόστα, παρά το εξαιρετικά σοβαρό ατόπημα τους, δείχνει και μια άλλη διάσταση της ηθικής του ανθρώπου.

Παρά την οξύτητα της γλώσσας του, δεν υπήρχε τίποτε το μνησίκακο, το εκδικητικό σε αυτό τον άνθρωπο. Ήταν τα πάντα ενταγμένα στην εξυπηρέτηση του σκοπού που δεν ήταν άλλος από την επιτυχία της σοσιαλιστικής επανάστασης. Και οι δυο, Ζηνόβιεφ και Κάμενεφ, ήταν σημαντικοί στο τιτάνιο έργο που οι μπολσεβίκοι είχαν μπροστά τους. Και αυτό μέτρησε πάνω από όλα.

Η φράξια του πολεμικού κομμουνισμού.

Όταν οι μπολσεβίκοι κατέλαβαν την εξουσία, μαινόταν ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος και τα γερμανικά στρατεύματα ήταν λίγα χιλιόμετρα έξω από την Πετρούπολή που ήταν τότε η πρωτεύουσα της χώρας.

Αντιλαμβανόμενος ο Λένιν τη βαθιά κούραση στο στράτευμα από αυτή την τεράστια ανθρωποσφαγή, και κάτω από τον κίνδυνο κατάλυσης του σοβιετικού κράτους, κατάθεσε τη θέση για υπογραφή συμφωνίας ειρήνης.

Πολύ σημαντικά στελέχη των μπολσεβίκων, όπως ο Μπουχάριν, διαφώνησαν θεωρώντας την υπογραφή συμφωνίας με τους ιμπεριαλιστές, ως προδοσία της διεθνούς επανάστασης.

Ο Λένιν τους παραχώρησε το δικαίωμα να οργανώσουν αντιπολίτευση /φράξια, κάτι που επί Στάλιν αποτέλεσε, όπως ήδη επισημάναμε σε προηγούμενο κείμενο, την πιο βαριά κατηγορία, ισοδύναμη με αυτή της εσχάτης προδοσίας. Έδωσε το δικαίωμα σε φράξια στις βάρβαρες συνθήκες του πολέμου, όπου η επίκληση τους ανάγκης για «εθνική» ενότητα θα ήταν η βάση πάνω στην οποία κάθε αστική κυβέρνηση θα έστηνε εκτελεστικά αποσπάσματα για τους διαφωνούντες.

Αυτή είναι η Λενινιστική κληρονομιά που διαφέρει από τις σταλινικές πρακτικές όσο το φως από το σκοτάδι. Στην οποία το κίνημα σήμερα πρέπει να ανατρέξει για εξαγωγή των πιο πολύτιμων συμπερασμάτων για τα επόμενα βήματα.

Σωτήρης Βλάχος

5 Οκτωβρίου 2019