ΧΡΕΟΣ: Η απόλυτη ήττα της οικονομίας της αγοράς

Οι οικονομίες των χωρών της Ευρώπης, όπως και του κόσμου ολόκληρου, χρειάζονται αναπτυξιακή ανάσα, όχι όμως αύξηση του χρέους. Έτσι, η προσπάθεια ΣΥΡΙΖΑ για α) «διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους» αλλά «και αποπληρωμή του υπόλοιπου με ρήτρα ανάπτυξης» και β) «συμφωνία στο ζήτημα της διαγραφής, όχι μονομερείς ενέργειες», αποτελεί ζήτημα-κλειδί.

Δεν υπάρχει όμως δυνατότητα συμφωνίας. Ενώ Μέρκελ και Σόιμπλε τρίζουν τα δόντια, η δέσμευση ΣΥΡΙΖΑ για σύγκληση πανευρωπαϊκής διάσκεψης για το χρέος εξακολουθεί να είναι κεντρικό σημείο των διακηρυγμένων στόχων του.

«Στη συγκυρία αυτή η πρόταση της ευρωπαϊκής Αριστεράς για σύγκληση μιας ευρωπαϊκής διάσκεψης για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους γίνεται επίκαιρη…» (Γιάννης Μηλιός).

Είναι περιορισμένες οι πιθανότητες να μπορεί  ο ΣΥΡΙΖΑ να κάνει πίσω από αυτές του τις δεσμεύσεις στις συνθήκες κρίσης και μαζικών κινητοποιήσεων του ελληνικού λαού. Ανύπαρκτες οι πιθανότητες να κάνουν πίσω και οι πολιτικοί εκπρόσωποι του κεφαλαίου που ελέγχουν ακόμα τους θεσμούς της Ευρώπης. Οι δυνατότητες του κεφαλαίου για παραχωρήσεις έχουν γίνει ανύπαρκτες. Έτσι,  το «τικ τακ» των ΠΟΔΕΜΟΣ δίνει τον ρυθμό της επόμενης περιόδου.  

Το διακύβευμα, λοιπόν, δεν είναι η δυνατότητα να επέλθει συμφωνία μέχρι τον Ιούνιο. Δεν υπάρχει τέτοια δυνατότητα. Το διακύβευμα είναι να καταφέρει ο ΣΥΡΙΖΑ με τα επιχειρήματα και την πολιτική του, να απεγκλωβίσει τους λαούς της Ευρώπης από την επιχειρηματολογία της Μέρκελ και των αντίστοιχων της στην Ευρώπη.  

Η Ελλάδα έχει το ηθικό έρεισμα να ζητήσει διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους.Μέχρι και το 95% των ελληνικών δόσεων αποπληρωμής των δανείων διοχετεύονταν για αποπληρωμή των παλιών χρεών, για διάσωση -όπως από καιρό τώρα λέει ο σημερινός Υπουργός Οικονομικών της Ελλάδας, Γιάνης Βαρουφάκης- των χρεοκοπημένων γερμανικών τραπεζών.

Ο ελληνικός λαός χρεωνόταν ολοένα και περισσότερο, την ίδια ώρα που φτωχοποιούνταν ολοένα και περισσότερο, όχι για να βοηθήσει την ανάπτυξη της χώρας του, αλλά για να διασώσει το γερμανικό και, συνεπακόλουθα, το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα.

Το τεράστιο χρέος για το οποίο κατηγορείται η Ελλάδα ότι δημιουργήθηκε με δική της ευθύνη, δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο της Ελλάδας. Δεν είναι χαρακτηριστικό των «κακομαθημένων» Ευρωπαίων του Νότου, ούτε των «ανάξιων» τριτοκοσμικών. Είναι το κύριο πρόβλημα της παγκόσμιας οικονομίας που με το τέλος του 2014 κρατούσε στις πλάτες της το ασύλληπτο συνολικό χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό, ύψους 199 τρις δολαρίων.

Στη δημιουργία χρέους βασίστηκε η νεοφιλελεύθερη περίοδος για να δώσει παράταση ζωής στο παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Στην κατανόηση του ρόλου αυτού της νεοφιλελεύθερης περιόδου στο οικονομικό επίπεδο, έχει συμβάλει σημαντικά και ο Υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, Γιάνης Βαρουφάκης,με το διάσημο βιβλίο του, «Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος», όπως και με μια σειρά άρθρα και συνεντεύξεις.

Η δημιουργία χρέους συνέβαλε «… στη διατήρηση για δεκαετίες μιας παγκόσμιας ηρεμίας (ασταθούς, είναι η αλήθεια) η οποία βασιζόταν στη συνεχή εθελοντική ροή κεφαλαίων που μπορεί να ερμηνεύσει κανείς ως ‘δώρα υποτέλειας’ (αντί για φόρους) από την παγκόσμια περιφέρεια προς την αμερικάνικη μητρόπολη, τα οποία ‘δώρα’ η μητρόπολη, με τη σειρά της, τα χρησιμοποιούσε (καταναλώνοντάς τα) για να κρατά την περιφέρεια ακμαία.» (Ο Παγκόσμιος Μινώταυρος, σελ. 63.)

Τα δώρα υποτελείας στα οποία αναφέρεται ο Βαρουφάκης ήταν το χρήμα που η παγκόσμια περιφέρεια έδινε στις ΗΠΑ, αγοράζοντας ομόλογα και άλλους αμερικάνικους τίτλους,  κρατικούς και ιδιωτικούς. Χρήμα που στη συνέχεια οι ΗΠΑ χρησιμοποιούσαν για να αγοράζουν τα προϊόντα του υπόλοιπου κόσμου. Διατηρώντας έτσι την παγκόσμια οικονομία σε λειτουργία.  Μόνο που το όλο σύστημα ήταν «…ένα σύστημα πάρα πολύ ασταθές για να επιβιώσει στο διηνεκές…» (στο ίδιο, σελ. 63). Το 2008 ήταν το τέλος του ασταθούς αυτού συστήματος.

Η Κίνα, ο κύριος ευεργέτης του αμερικάνικου χρέους στα χρόνια της ανάπτυξης, προσπαθώντας και αυτή να επιβιώσει μετά το τέλος του ασταθούς αυτού συστήματος το 2008, είδε το χρέος της να αυξάνεται με τον πιο δραματικό τρόπο από οπουδήποτε αλλού. Από το 2007 το χρέος της τετραπλασιάστηκε, φτάνοντας στο 282% του ΑΕΠ. 

Έτσι, όταν οι Ευρωπαίοι δανειστές κατηγορούν την Ελλάδα για ανεύθυνο δανεισμό, αφήνουν εκτός συζήτησης και αναπάντητο το καίριο ερώτημα των στιγμών που ζούμε. Πού θα ήταν, όχι μόνο η Ελλάδα, αλλά και η ίδια η Γερμανία, αν η Ελλάδα, και πολλές άλλες χώρες, δεν δανείζονταν για να μπορούν έτσι να αγοράζουν και τα γερμανικά προϊόντα –εντελώς συμπτωματικό ότι οι κύριοι δανειστές ήταν γερμανικές τράπεζες;- που ήταν ο κύριος εξαγωγέας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης; 

Το ζήτημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε λοιπόν, δεν είναι τα δανεικά κάποιων χωρών, των ΗΠΑ συμπεριλαμβανομένων, αλλά η βαθύτερη αρρώστια της παγκόσμιας οικονομίας, που κάτω από αυτό το οικονομικό σύστημα έχει από δεκαετίες χάσει την ικανότητα να συντηρεί τον εαυτό της.

Πλησιάζουμε γοργά την στιγμή της αλήθειας. Ενώ πιθανόν να παρακολουθήσουμε κάποιους συμβιβασμούς σε κάποια σημεία μεταξύ της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ και των εκπροσώπων του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, δεν υπάρχουν περιθώρια συμβιβασμού στο ζήτημα του χρέους. Πάνω από όλα διότι συμβιβασμός θα σήμαινε ότι η κρίση συνεχίζεται αμείλικτα, σε περιόδους που οι αντοχές της ελληνικής κοινωνίας έχουν εξαντληθεί:  26% ανεργία, 300 χιλιάδες οικογένειες που βρίσκονταν χωρίς ηλεκτρισμό, άλλες τόσες χωρίς σπίτι, 40% να ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.

Και δεν είναι μόνο την Ελλάδα που η κρίση του καπιταλισμού και τα μνημόνια έριξαν σε τραγική κατάσταση. Η Πορτογαλία που μέσα στο καλοκαίρι η Τρόικα «χαιρέτιζε»για τις μνημονιακές «επιδόσεις» της, δεν πέρασαν «… τριάντα ημέρες (και) δύο φορές κόντεψε να γίνει ο χαμός στα χρηματιστήρια της Ευρώπης (και όχι μόνο) με το σχεδόν κραχ… της πορτογαλικής τράπεζας (του Αγίου Πνευματος).»

Τέτοιο είναι το χάος που έχει δημιουργήσει η κρίση και οι πολιτικές τους που οι διάσημοι αστοί οικονομολόγοι Κρούγκμαν, Στίγκλιτς, Πικετί, προειδοποιούν «σώστε τον καπιταλισμό από τους καπιταλιστές».

Το ότι «οι κύριες καπιταλιστικές οικονομίες δεν επιστρέφουν σε κανονική λειτουργία αλλά είναι κλειδωμένες σε κάτι που τώρα τους αρέσει να αποκαλούν μόνιμη (Secular) στασιμότητα»ήταν το κύριο θέμα του πρόσφατου χρονιαίου συνεδρίου του Αμερικάνικου Συνδέσμου Οικονομικών (American Economics Association).