ΡΟΖΑ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ: Η εποχή της επαναστατικής δράσης και ηθικής

Από τα πολλά που θα μπορούσε κάποιος να πει για τη Ρόζα Λούξεμπουργκ,  μια σπουδαία  εκπρόσωπο μιας πολύ λαμπρής εποχής επαναστατικής δράσης και ηθικής, ξεχωρίζει ο αταλάντευτος διεθνιστικός της προσανατολισμός και η ηθική της δύναμη να στηρίξει τις αρχές της με οποιοδήποτε κόστος. Ακόμα και με την ίδια της τη ζωή, την οποία της αφαίρεσαν τελικά πρώην «σύντροφοί» της, στις 15 Ιανουαρίου του 1919. Δεν της συγχωρέσαν ποτέ αυτό που με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο δήλωσε το καλοκαίρι του 1914, όταν η γερμανική σοσιαλδημοκρατία ψήφιζε στο γερμανικό κοινοβούλιο τα κονδύλια για τους πολεμικούς εξοπλισμούς: “Η γερμανική σοσιαλδημοκρατία, ύστερα από τις 4 του Αυγούστου 1914, είναι ένα πτώμα που βρωμά”. Στο όνομα της υπεράσπισης της πατρίδας άνοιξαν, μαζί με τους «συντρόφους» τους στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, τον δρόμο για την σφαγή των λαών στον 1ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και ήταν το αποτέλεσμα αυτής της σφαγής που την έκανε να δηλώσει το περίφημο και πλατιά γνωστό μέχρι σήμερα, «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα».

Τίποτε ίσως δεν είναι περισσότερο συνδεδεμένο με τη ζωή αυτής της γυναίκας από την ακλόνητη πίστη της ότι ο σοσιαλισμός δεν είναι εθνική υπόθεση, και ότι το παγκόσμιο κεφάλαιο μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την κοινή δράση των εργατών του κόσμου. Και ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη προδοσία από την εγκατάλειψη αυτού του προσανατολισμού.

Αυτές της οι αντιλήψεις θα εκφραστούν με τον πιο γλαφυρό τρόπο σε αυτά που έγραψε με διθυραμβικό τρόπο για τη Ρωσική Επανάσταση το Φθινόπωρο του 1918, από την φυλακή ακόμα, λίγο πριν την δολοφονήσουν: «Όσο μπορεί ένα κόμμα σε μια ιστορική στιγμή να δώσει παράδειγμα θάρρους, δύναμης για δράση, επαναστατικής οξυδέρκειας και λογικής, ο Λένιν, ο Τρότσκι και οι σύντροφοί τους το δώσανε σ’ όλο του το μέγεθος. Όλη η επαναστατική τιμή και η ικανότητα δράσης που έλειπε από τη δυτική σοσιαλδημοκρατία βρέθηκε στους Μπολσεβίκους. Η εξέγερσή τους τον Οκτώβρη, πραγματικά, δεν έσωσε μόνο τη Ρωσική Επανάσταση, αλλά έσωσε και την τιμή του διεθνούς σοσιαλισμού».

«Οι Μπολσεβίκοι έδειξαν ότι στάθηκαν ικανοί για κάθε τι που θα μπορούσε να επιτύχει ένα γνήσιο επαναστατικό κόμμα μέσα στα όρια των ιστορικών δυνατοτήτων».

Την τιμή του διεθνούς σοσιαλισμού έσωσε ο Λένιν, ο Τρότσκι και οι σύντροφοι τους, σύμφωνα με τη Ρόζα, σπάζοντας την εθνική ενότητα προς όφελος της ταξικής ενότητας για ανατροπή του καπιταλισμού και σταματημό της σφαγής των λαών.

Έχει σημασία να τονισθεί αυτή της η στάση απέναντι στην επανάσταση στη Ρωσία, γιατί πολλοί χρησιμοποίησαν διαφορές της με τον Λένιν, που δεν ήταν λίγες ούτε ασήμαντες, για να τους παρουσιάσουν ως αντιπάλους. Και όμως ο ίδιος ο Λένιν, στόχος αυστηρής κριτικής από μέρους της Ρόζας κάποιες φορές, δεν δίστασε να αναφερθεί σε αυτήν με τον ακόλουθο τρόπο: «Οι αετοί μπορεί καμιά φορά να πετάξουν και χαμηλότερα από τις κότες, μα οι κότες ποτέ δεν μπορούν να πετάξουν στα ύψη που πετάν οι αετοί…». «Η Ρόζα Λούξεμπουργκ έπεσε έξω στο ζήτημα της ανεξαρτησίας της Πολωνίας· έπεσε έξω το 1903 στην εκτίμηση του μενσεβικισμού· έπεσε έξω στη θεωρία της συσσώρευσης του Κεφαλαίου· έπεσε έξω όταν τον Ιούλη του 1914, μαζί με τους Πλεχάνοφ, Βαντερβέλντε, Κάουτσκι κ.ά. υπεράσπιζε την ένωση των μπολσεβίκων με τους μενσεβίκους· έπεσε έξω σ’ αυτά που έγραψε στη φυλακή το 1918 (η ίδια μάλιστα, όταν βγήκε από τη φυλακή στα τέλη του 1918 και στις αρχές του 1919, διόρθωσε ένα μεγάλο μέρος λαθών της). «Μα παρά τα λάθη της αυτά, ήταν και παραμένει ένας αετός· και όχι μόνο η μνήμη της θα είναι πάντα ιερή για τους κομμουνιστές όλου του κόσμου, μα και η βιογραφία της και η πλήρης συλλογή των έργων της… θα είναι ένα διδακτικότατο μάθημα, που θα διαπαιδαγωγεί πολλές γενιές κομμουνιστών σε όλο τον κόσμο».

Έτσι μίλησε ο Λένιν για τη Ρόζα, σε μια εποχή που σημαδεύτηκε όχι μόνο από αξεπέραστη επαναστατική δράση αλλά και από αξεπέραστη επαναστατική ηθική. Όπου το δικαίωμα της διαφωνίας, της εσωτερικής αντιπολίτευσης και της πιο έντονης αντιπαράθεσης ιδεών ήταν ότι πιο ιερό στην συνείδηση των επαναστατών. Αυτή ήταν η ηθική του Λένιν, της Ρόζας και της εποχής της μεγάλης επαναστατικής δράσης, που διαφέρει από την ηθική που μας κληροδότησε ο σταλινισμός και υιοθετούν σήμερα και πολλοί άλλοι, όσο το φως από το σκοτάδι.

Μέσα στα πλαίσια εκείνης της ηθικής, εκείνης της εποχής, να τι έγραψε η ίδια η Ρόζα για το τι δεν είναι μαρξισμός: «Ο μαρξισμός δεν αποτελείται από μια δωδεκάδα άτομα που έχουν δώσει το ένα στο άλλο το δικαίωμα να είναι «εμπειρογνώμονες», ενώπιον των οποίων οι μάζες υποτίθεται ότι θα προσκυνήσουν με τυφλή υπακοή, σαν πιστοί οπαδοί της αληθινής πίστης του Ισλάμ»

«Ο μαρξισμός είναι μια επαναστατική αντίληψη για τον κόσμο που πρέπει πάντα να αγωνίζεται για νέες γνώσεις και νέες ανακαλύψεις ... Η ζωντανή του δύναμη διατηρείται καλύτερα στη διανοητική σύγκρουση της αυτοκριτικής και μέσα στις βροντές και τις αστραπές της ιστορίας ». (Μετάφραση από το αγγλικό κείμενο)

Σωτήρης Βλάχος

12 Μαρτίου 2020