ΡΩΣΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ρωσική Επανάσταση και Ευρωπαϊκή Ένωση

Από το προηγούμενο κιόλας κείμενό μας που αφιερώθηκε στην επέτειο της Ρωσικής Επανάστασης, αναφέραμε ότι στην πλειοψηφία των επετειακών που θα αναφερθούν στο ιστορικό αυτό γεγονός εγκωμιάζοντας το, δεν θα υπάρχει καμιά αναφορά σε βασικά στοιχεία της κληρονομιάς του, που το κάνουν απόλυτα σχετικό με την προσπάθεια αναζήτησης διεξόδου για τους λαούς της Ευρώπης σήμερα. 

Ο καπιταλισμός και η κρίση του οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην διάλυση της Ευρώπης μέσα από βάρβαρους οικονομικούς ανταγωνισμούς. Αυτής της πορείας θα ηγηθούν οι πιο ακραίες εθνικιστικές /φασιστικές δυνάμεις της δεξιάς είτε μέσα από την «κατάληψη» των παραδοσιακών της κομμάτων είτε μέσα από ξεχωριστούς κομματικούς μηχανισμούς.  

Μόνο η αριστερά μπορεί να κρατήσει ενωμένη την ΕΕ, μέσα από κοινούς στόχους που να ενώνουν τους λαούς. Στόχους που να συμπεριλαμβάνουν τον κεντρικό σχεδιασμό των επενδύσεων, την μεταφορά πλεονασμάτων, από όπου προκύπτουν, εκεί όπου υπάρχει ανάγκη στις πιο αδύναμες περιοχές, μέσα από τον κεντρικό έλεγχο τους τραπεζικού συστήματος και μετατροπή του από ιδιωτικό σε ευρωπαϊκό. Αυτός πρέπει να είναι ο ρόλος της αριστεράς της Ευρώπης. Να φέρει τους λαούς όσο πιο κοντά γίνεται μέσα από την εξάλειψη των οικονομικών ανταγωνισμών που επιβάλλει το σημερινό οικονομικό σύστημα. Το αντίθετο δεν είναι ρόλος της, είναι ο ρόλος ενός καπιταλισμού σε πορεία κατάρρευσης, είναι ο ρόλος της δεξιάς.

«Εξ ορισμού» ο στόχος της συνένωσης λαών και εθνών θα πρέπει να είναι η πολιτική της αριστεράς. Τι άλλο νόημα μπορεί να έχει η πασίγνωστη φράση με την οποία κλείνει το Κουμμουνιστικό  Μανιφέστο των Μαρξ και Ένγκελς, «Προλετάριοι του κόσμου ενωθείτε»;

Σε αυτό ακριβώς το σημείο υπεισέρχεται ξανά η ανεκτίμητη κληρονομιά της Ρωσικής Επανάστασης. Ο διεθνιστικός χαρακτήρας της Ρωσικής Επανάστασης αποτελεί ένα από τα ανεκτίμητα κληροδοτήματα της. Για τον Λένιν η Ρωσική επανάσταση δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί σαν ένα Ρωσικό γεγονός, αλλά σαν το ξεκίνημα της επανάστασης σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο.

«Δεν είχαμε ποτέ την ψευδαίσθηση ότι οι δυνάμεις του προλεταριάτου και των επαναστατημένων ανθρώπων οποιασδήποτε χώρας, όσο ηρωικές, οργανωμένες και πειθαρχημένες και να είναι, θα μπορούσαν να ανατρέψουν τον διεθνή ιμπεριαλισμό…»

«Αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από τις ενωμένες προσπάθειες των εργατών του κόσμου…»

«Ποτέ δε εξαπατήσαμε τον εαυτό μας με την σκέψη ότι αυτό μπορεί να γίνει με τις προσπάθειες μιας μόνης χώρας… (29 Ιουλίου 1918, αγγλική έκδοση απάντων του Λένιν, Τόμος 28, 24-5)

Το πρώτο κιόλας συνέδριο της Τρίτης Διεθνούς, του Παγκόσμιου Κόμματος της εργατικής τάξης όπως το οραματίστηκε ο Λένιν, που πραγματοποιήθηκε ενάμιση χρόνο μετά την επανάσταση, επανέλαβε με ακόμα πιο κατηγορηματικό τρόπο αυτή τη θέση: «Η μόνη αξιόπιστη εγγύηση για παγιοποίηση της σοσιαλιστικής επανάστασης που ήταν νικηφόρα στην Ρωσία, είναι η μετατροπή της σε παγκόσμια εργατική επανάσταση. (8 Μαρτίου 1918,  Το ίδιο, Τόμος 27, 119) 

Η μόνη προοπτική που μπορεί να δώσει ελπίδα για διέξοδο από όσα φοβερά εγκυμονούν αυτά τα χρόνια αυτά που χρεωθήκαμε να ζήσουμε είναι ο  συντονισμός της δράσης των εργαζομένων σε ολοένα και περισσότερες χώρες. Χωρίς αυτή τη συντονισμένη δράση δεν ήταν δυνατή η αντιμετώπιση της υπεροπλίας των ευρωπαϊκών θεσμών αλλά και της αποφασιστικότητας που επέδειξαν με το  κλείσιμο των ελληνικών τραπεζών, το σχεδόν στραγγάλισμα της ελληνικής οικονομίας, την περίοδο που προηγήθηκε του δημοψηφίσματος. Και υπήρχαν δυνατότητες για μια τέτοια αντίδραση, όταν εκείνες τις μέρες καταγράφηκαν χίλιες μικρές και μεγάλες κινητοποιήσεις μόνο στη Γερμανία, στις οποίες δεν τόλμησε να επενδύσει η ηγεσία του Σύριζα.

Δεν μπορεί να έχει ελπίδες επιβίωσης μια αριστερή κυβέρνηση που θα συγκρουστεί με το ντόπιο και διεθνές κεφάλαιο, αν δεν προκαλέσει την κινητοποίηση των εργαζόμενων για στήριξή της σε κάποιες τουλάχιστον χώρες από τα αρχικά κιόλας στάδια. Είναι καταδικασμένη σε αποτυχία οποιαδήποτε προσπάθεια για ανατροπή των μνημονίων, χωρίς την πιο ενεργή προετοιμασία για διεθνή συντονισμό της δράσης των εργαζομένων.

Οι τεράστιες  δυνατότητες για κινητοποίηση των λαών από στόχους που εκφράζουν τα συμφέροντα τους, είναι ένα ακόμα από τα ανεκτίμητα στοιχεία της κληρονομιάς της Ρωσικής Επανάστασης, που αποτέλεσε τον σπινθήρα για τον τερματισμό του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου.

«Τα δύο τρίτα του Γαλλικού στρατού στο Δυτικό Μέτωπο στασίασαν…»

«Ο ιταλικός στρατός εγκατέλειψε το πεδίο της μάχης στο Caporetto και δεκάδες χιλιάδες έριξαν τα τουφέκια τους και κατευθύνθηκαν προς την πατρίδα τους, τραγουδώντας τον ύμνο της Διεθνούς και φωνάζοντας «Viva Russia!»

«Από τα τέλη του 1918 και μετά, η επαναστατική μόλυνση εξαπλώθηκε μέσω… της Γερμανίας, της Αυστρίας, της Ουγγαρίας και της Τουρκίας…».

«Γερμανοί ναύτες στασίασαν… και πυροδότησαν μια επανάσταση που τερμάτισε τον πόλεμο και ανάτρεψε το Κάιζερ μέσα σε ένα δεκαπενθήμερο...»

«Με το τέλος του 1918, κόκκινες σημαίες ανέμιζαν πάνω από το Βερολίνο, το Μόναχο, τη Βιέννη και τη Βουδαπέστη» (Neil Faulkner, «A People’s History of the Russian Revolution»).

Από την Ελπίδα στην Απελπισία - Η Επανάσταση Ενάντια στον Εαυτό της

Μια μέρα μετά την κατάληψη της εξουσίας, η Σοβιετική Ρωσία έστειλε μήνυμα ειρήνης στους λαούς του κόσμου και αποσύρθηκε από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ένα χρόνο μετά αυτός θα τερματιζόταν ως αποτέλεσμα και της καταλυτικής επίδρασης της Ρωσικής Επανάστασης - ανταρσίες στο ναυτικό, μαζικές λιποταξίες στρατιωτών που επέστρεφαν στην πατρίδα για να αντιμετωπίσουν τον πραγματικό εχθρό.

Ο χωρίς υποκατάστατο διεθνιστικός χαρακτήρας του αγώνα για σοσιαλισμό, θα έβρισκε τη δικαίωσή του και τα χρόνια που ακολούθησαν, μέσα από την αναχαίτιση των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων στη Ρωσία, από τους λαούς των χωρών που εισέβαλαν στη Ρωσία.

Στο εσωτερικό της χώρας το ένα διάταγμα ακολουθούσε το άλλο: «Διάταγμα που εγγυάται πλήρη θρησκευτική ελευθερία, αλλά απαγορεύει τη θρησκευτική διδασκαλία στα σχολεία...». «Διάταγμα που νομιμοποιεί την άμβλωση κατά απαίτηση (το πρώτο στον κόσμο)…»/. Διάταγμα που νομιμοποιεί την ομοφυλοφιλία (άλλο ένα πρώτο)» (Neil Faulkner, «A People’s History of the Russian Revolution»).

Εκείνο όμως που έκανε την κατάσταση μοναδική στην παγκόσμια ιστορία ήταν ότι όλα αυτά τα διατάγματα «δεν ήταν νόμοι που επιβάλλονται από την αστυνομία και τους δικαστές. Ήταν εκκλήσεις προς δράση...».

«‘Τα διατάγματα είναι οδηγίες που καλούν για πρακτική δράση σε μαζική κλίμακα’, δήλωσε ο Λένιν στο 8ο Συνέδριο του Κόμματος τον Μάρτιο του 1919...»

 «‘Ο σκοπός ενός διατάγματος είναι να διδάξει πρακτικά βήματα προς εκατοντάδες, χιλιάδες και εκατομμύρια ανθρώπους…’, επέμεινε ο Λένιν…» -αυτή η στάση του Λένιν διαφέρει από όσα ακολούθησαν με την επικράτηση του Σταλινισμού, όσο διαφέρει το φως από το σκοτάδι.

Τα επόμενα χρόνια η επίδραση της Ρωσικής Επανάστασης θα ήταν  καθοριστική στις πολιτικές εξελίξεις σε κάθε ευρωπαϊκή τουλάχιστον χώρα. Μαζικά κόμματα, διασπάσεις των σοσιαλιστικών κομμάτων που υπήρχαν, προσδένονταν στην Τρίτη Διεθνή, το Παγκόσμια Κόμμα της εργατικής τάξης όπως την οραματίστηκε ο Λένιν. «Το Πρώτο συνέδριο (της Κουμμουνιστικής Διεθνούς, Μάρτιος 1919) περιλάμβανε 51 αντιπροσώπους από 33 χώρες, το Τέταρτο, (Νοέμβριος –Δεκέμβριος 1922) 408 αντιπροσώπους από 61 χώρες».

Οι στόχοι της Επανάστασης από τους οποίους η νίκη στη Ρωσία δεν ήταν παρά ένα πρώτο βήμα φαίνονταν να μπαίνουν σε ακτίνα βολής.

«Το σώμα μας των εργατών και των αγροτών που στηρίζει τη σοβιετική εξουσία είναι ένα από τα στρατεύματα του μεγάλου παγκόσμιου στρατού».  «Οι εργάτες και αγρότες της χώρας που έκανε πρώτη την επανάσταση δεν ήταν παρά μέρος του παγκόσμιου στρατού…»

Την Ευρώπη σάρωσαν εξεγέρσεις. Δύο στην ίδια τη Γερμανία, το 1921 και το 1923 που καταπνίγηκαν στο αίμα. Η ανοικτή προδοσία σοσιαλιστικών κομμάτων και κυβερνήσεων ήταν από τους καθοριστικούς παράγοντες. Η ελπίδα της διεθνούς επανάστασης εξανεμιζόταν και μαζί της η ελπίδα για διατήρηση των Σοβιέτ της Ρωσίας στη ζωή. «Χωρίς γερμανική επανάσταση» θα πει ο Λένιν, «είναι απόλυτη αλήθεια ότι είμαστε καταδικασμένοι». (Πολιτική έκθεση της Κεντρικής Επιτροπής, 7 Μαρτίου 1918).

Η Σοβιετική Ρωσία έμεινε μόνη να αντιμετωπίσει τις τραγικές συνθήκες των δεκάδων εκατομμυρίων νεκρών που προκάλεσε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο εμφύλιος και οι εισβολές που ακολούθησαν, ο οικονομικός αποκλεισμός αλλά και η τεράστια οικονομική και τεχνολογική καθυστέρηση.

Οι προλετάριοι, οι άνθρωποι του λαού που ηγήθηκαν της Επανάστασης αλλά και της αντίστασης στον εμφύλιο πόλεμο, είχαν φύγει για το μέτωπο «αμούστακοι νέοι και επέστρεψαν γέροι με γκρίζα μαλλιά» θα πει ο Λέων Τρότσκυ, ο πρώτος υπουργός εξωτερικών της Σοβιετικής Ρωσίας και ιδρυτής του Κόκκινου Στρατού, στο βιβλίο του «Προβλήματα της καθημερινής ζωής». Προσπάθειες για λειτουργία δημόσιων εστιατορίων και πλυντηρίων που θα έδιναν χρόνο στις εργαζόμενες και εργαζόμενους να λειτουργήσουν το κράτος τους αποτυγχάνουν. Η εξάντληση των ζωντανών δυνάμεων και η αδυναμία των υλικών συνθηκών επιβάλλουν τη θέλησή τους.

«Ο ριζοσπαστικός ιδεαλισμός και ο λαϊκός ενθουσιασμός θα μπορούσαν να διατηρήσουν την επανάσταση για κάποιο χρονικό διάστημα. Αλλά δεν θα μπορούσαν να ξεπεράσουν την πείνα, το κρύο και τις ασθένειες…», «Για να επιβιώσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, το εργατικό κράτος πρέπει να σπάσει την απομόνωσή του και να αποκτήσει πρόσβαση στα ευρωπαϊκά αποθέματα βιομηχανικής ισχύος. Εάν, από την άλλη πλευρά, παρέμενε απομονωμένο και αβοήθητο, τελικά θα υπόκυπτε…»

«Μόνο η παγκόσμια επανάσταση θα μπορούσε να σώσει το μπολσεβίκικο καθεστώς»

«Μια «πολιορκημένη» σοσιαλιστική οικονομία μπορεί μόνο να είναι προσωρινή. Τελικά, είτε η φτώχεια και η ανασφάλεια θα αναγκάσουν την επανάσταση να στραφεί ενάντια στον εαυτό της (to turn in on itself)... ή το εργατικό κράτος θα υποκύψει σε εχθρική πίεση…» (Neil Faulkner, «A People’s History of the Russian Revolution»).

Σωτήρης Βλάχος

15 Νοεμβρίου 2020