ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΗΣ ΒΑΣΤΙΛΗΣ

ΞΕΚΙΝΑ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Σαν σήμερα, 14 Ιουλίου 1789, 230 χρόνια πριν

ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΗ ΕΞΕΓΕΡΣΗ – ΕΚΤΟΣ ΚΑΘΕ ΠΡΟΣΔΟΚΙΑΣ ΚΑΤΑΛΗΞΗ

Η Γαλλική Επανάσταση είχε τις ρίζες της σε μια περίοδο πολύ σκληρή για τις μάζες του πληθυσμού.

Η ανεργία και οι συνεχώς αυξανόμενες τιμές έφεραν τους «ξεβράκωτους», (έτσι ονόμαζαν τους τεχνίτες και εμπόρους που φορούσαν παντελόνια αντί βράκες όπως οι πλούσιες τάξεις), αλλά και όλο τον πληθυσμό σε απελπιστική κατάσταση.

Πάνω σε τέτοιες συνθήκες στήθηκαν αμέτρητες εξεγέρσεις αλλά και άλλες τόσες σφαγές τους, στην χιλιάδων χρόνων ιστορία των ταξικών κοινωνιών.  Μια εξέγερση και στη Γαλλία τώρα, οποιαδήποτε στιγμή για οποιοδήποτε λόγο, ήταν κάτι εντελώς αναμενόμενο.

Εκείνο που δεν ήταν αναμενόμενο, ήταν η έκταση που πήρε το γεγονός, οι σαρωτικές αλλαγές που επέφερε στην οικονομία, στη δικαιοσύνη, στο κράτος,  όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και την ανεπτυγμένη τουλάχιστον Ευρώπη.

Εκείνο που δεν ήταν αναμενόμενο ήταν ότι η εξέγερση των ξεβράκωτων, θα κατέληγε στο ποιο σημαντικό γεγονός στη μέχρι τότε τουλάχιστον  ιστορία.

ΟΙ ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ…

Η περίοδος της Αναγέννησης που είχε προηγηθεί της Γαλλικής Επανάστασης, έψαξε για ιδέες μέχρι και στην κλασική αρχαιότητα. «Το αποτέλεσμα ήταν η άνθιση της τέχνης και της λογοτεχνίας, και επιστημονική πρόοδος τέτοια, που δεν είχε γνωρίσει ο Ευρωπαϊκός κόσμος από την εποχή του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη και του Ευκλείδη» (Chris Harman, “A people’s history of the world”). 

Η εξέγερση των Γαλλικών μαζών συντελούταν τώρα σε ένα νέο Πανευρωπαϊκό  πεδίο, που μπορούσε μέσα από πλήθος ιδεών να αναζητήσει λύση των προβλημάτων του, μια νέα πορεία. «Εμφανίστηκαν λέσχες, αρχικά μεταξύ ευκατάστατων μελών της μεσαίας τάξης…»

«Υπήρξε ζύμωση ιδεών, που ενθαρρύνθηκε από ένα πολλαπλασιασμό σε εφημερίδες -250 τυπώθηκαν μόνο τους τελευταίους έξι μήνες του 1789 –και από την επίδραση πολιτικών λεσχών όπου οι άνθρωποι συναντιούνταν για να συζητήσουν δημόσια αυτό που συνέβαινε…» 

«Εμφανίστηκαν πλήθος φυλλαδίων και μπροσούρων…»

…ΠΑΝΩ ΣΕ ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Σε όλα τα ανεπτυγμένα κράτη της εποχής, που περιορίζονταν βασικά στην Ευρώπη, είχαν διαμορφωθεί δύο βασικά στρατόπεδα. Η Εκκλησία με τους φεουδάρχες /γαιοκτήμονες από την μια, που είχαν ως ιδεολογική τους βάση το «θείο» δικαίωμα στην εξουσία που τους επέτρεπε να ζουν με τον πιο παρασιτικό τρόπο, τα ενοίκια στη γη και τα δικαιώματα στη αγροτική παραγωγή. Και από την άλλη η τάξη των έμπορων και ιδιοκτητών παραγωγικών μονάδων, των φτωχών αγροτών και γενικά των απόκληρων.

Το δεύτερο στρατόπεδο, που θα έμενε γνωστό ως Τρίτη Τάξη, ήταν το παραγωγικό στρατόπεδο. Βασισμένο σε όλη την ανάπτυξη της επιστήμης και τεχνικής που είχε προηγηθεί, έκανε την παραγωγή μαζική και είχε τη δυνατότητα να οδηγήσει την κοινωνία έξω από την αθλιότητα του μεσαίωνα. Το πρώτο ήταν το παρασιτικό, που χωρίς να παράγει, κατανάλωνε το κύριο μέρος της παραγωγής και που με τα προνόμια του, όπως την παρεμπόδιση της διακίνησης εμπορευμάτων μεταξύ διαφορετικών φέουδων, αποτελούσε εμπόδιο που έπρεπε να παραμεριστεί.  

Οι οικονομικοί όροι που είχαν διαμορφωθεί επέτρεψαν τη συνολική αμφισβήτηση της κοινωνικής δομής από τους παραγωγούς. Αντικρούονται τα περί «θείων» δικαιωμάτων στην εξουσία και απαιτείται ως δικαίωμα στην εξουσία μόνο «αυτό που πηγάζει από την ελεύθερη συγκατάθεση όλων που υπόκεινται σε αυτήν» και ως όρος για συμμετοχή στην εξουσία ότι «όλοι οι άνθρωποι που λαμβάνουν μέρος στην εξουσία να λογοδοτούν για τις ενέργειες τους».  

ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ ΛΙΓΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ

Λίγα μόνο χρόνια πριν, ακόμα και απλή αμφισβήτηση της Γαλλικής μοναρχίας θα ήταν αδιανόητη. Πόσω μάλλον μια επανάσταση που άλλαξε τα δεδομένα στην Ευρώπη και σταδιακά στον κόσμο ολόκληρο.

«Η Γαλλική μοναρχία είχε κυβερνήσει για αρκετά περισσότερο από 1000 χρόνια και είχε απολαύσει την εξουσία χωρίς αμφισβήτηση για πάνω από 140 χρόνια. Ο Λουδοβίκος ο 14^ος, ο ‘Βασιλιάς ήλιος’, και το μεγάλο παλάτι του στις Βερσαλλίες συμβόλιζαν την παγιοποίηση  μιας διαρκούς απολυταρχίας που είχε κάνει τη Γαλλία τη μεγαλύτερη δύναμη της Ευρώπης, τέτοια ήταν η κληρονομιά των διαδόχων του, του Λουδοβίκου του 15^ου και του Λουδοβίκου του 16^ου».

Αν για να φτάσουμε όμως στη Γαλλική επανάσταση χρειάστηκαν χιλιάδες χρόνια, με τον καπιταλισμό τα πράγματα δεν είναι τα ίδια. Όλες οι προηγούμενες κοινωνίες κινούνταν πολύ αργά, με μακρόχρονες, ανεπαίσθητες αλλαγές στις δυνατότητες παραγωγής,  στις οικονομικές σχέσεις και ισορροπίες.

Ο καπιταλισμός ανάτρεψε ριζικά τους ρυθμούς. Προχωρά μέσα από συνεχή και ξέφρενη ανατροπή παραγωγικών δυνατοτήτων, σχέσεων και ισορροπιών. Αυτό που είχε διατυπώσει ο Μαρξ στο Κουμμουνιστικό Μανιφέστο ότι η ιστορία δεν είναι παρά η ιστορία της πάλης των τάξεων «που κάθε φορά κατέληγε, είτε με επαναστατικό μετασχηματισμό της κοινωνίας γενικά, είτε με από κοινού καταστροφή των ανταγωνιζομένων τάξεων» συμπιέζεται χρονικά με ένα δραματικό τρόπο.

Ατέλειωτες επαναστάσεις σε 200 περίπου χρόνια καπιταλισμού, δύο παγκόσμιοι πόλεμοι σε ένα αιώνα και ένας επόμενος που βάζει ξανά ως προοπτική το κραχ του 2008, είναι μια αδιάψευστη απόδειξη.

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΞΕΚΙΝΑ

Όπως και πάλι είναι ο κανόνας, η επανάσταση ξεκίνησε από πρόκληση των ευνοούμενων τάξεων. Δεν είχαν τελειωμό τέτοιες προκλήσεις σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο. Όμως να ζητούν το 1789 νέους φόρους σε μια εποχή γενικής μιζέριας, που τα πράγματα για τον κόσμο πήγαιναν από το κακό στο χειρότερο, ήταν πάρα πολύ μεγάλη, σε συνθήκες που οι αντοχές και ανοχές είχαν γίνει πάρα πολύ μικρές.

Συγκλήθηκε συνέλευση των τριών τάξεων για το ζήτημα, «μια συνέλευση που είχε συνεδριάσει για τελευταία φορά το 1614», 175 χρόνια προηγουμένως.

Το ποτήρι ξεχείλιζε. Η Τρίτη τάξη, ξεκίνησε την οργάνωση της. Επέλεξε «αντιπροσώπους ... Στις πόλεις αυτό σήμαινε συνελεύσεις για επιλογή ‘εκλεκτόρων’ που με την σειρά τους θα ψήφιζαν για αντιπροσώπους. Στην επαρχία σήμαινε ότι οι χωρικοί θα αποφάσιζαν ποιον να στείλουν σε συνάντηση της περιοχής που θα έπαιρνε αποφάσεις».

Δεν ήταν πια μόνο ζήτημα των ευκατάστατων μελών της Τρίτης Τάξης, που ήταν αυτοί που αρχικά είχαν υψώσει το ανάστημα τους. «Η επιλογή αντιπροσώπων ενθάρρυνε πολλά εκατομμύρια ανθρώπων να σκεφτούν για πρώτη φορά πάνω στο τι ήθελαν από τη ζωή».

Η ΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΒΑΣΤΙΛΗΣ

Οι απρόσμενες, εντελώς ασυνήθιστες κινήσεις από μέρους πια μεγάλων μαζών, έσπρωξαν τον Βασιλιά να ετοιμάσει επέμβαση του στρατού. Αυτή ήταν η πρακτική, έτσι αντιμετωπιζόταν ο κόσμος για χίλια χρόνια. Μόνο που αυτή τη φορά τίποτε δεν ήταν το ίδιο. Οι φήμες που κυκλοφόρησαν για τους σχεδιασμούς για στρατιωτική επέμβαση, προκάλεσαν μόνο κινητοποίηση χωρίς προηγούμενο.

«Στις 12 Ιουλίου πλήθη από τις πιο φτωχές συνοικίες της πόλης διαδήλωσαν, αρπάζοντας ό,τι ντουφέκια μπορούσαν να βρουν…»

 «Δύο μέρες αργότερα ένας μεγάλος αριθμός πορεύτηκε προς το σύμβολο της Βασιλικής κυριαρχίας πάνω στην πόλη, το φρούριο της Βαστίλης…»

«Το πλήθος ήταν αποφασισμένο να το καταλάβει. Οι υπερασπιστές του άνοιξαν πυρ με κανόνι… προκαλώντας 83 θανάτους. Ο κόσμος έφερε δικό του κανόνι… μετά που απείλησαν να ανατινάξουν το φρούριο, ο διοικητής του παρέδωσε την Βαστίλη στις μάζες».

Το πιο μεγάλο γεγονός στην μέχρι τότε ιστορία είχε ξεκινήσει. Θα κατέγραφε σημαντικά νίκες και ήττες μέσα σε μια πορεία που διήρκεσε δέκα χρόνια, και που σημάδεψε όλη την σύγχρονη εποχή.

Σωτήρης Βλάχος

14 Ιουλίου 2019