Τραπεζικές καταρρεύσεις ως αποτέλεσμα της παγκόσμιας κρίσης

του Σωτήρη Βλάχου

Πως η παρανομία ξελάσπωνε το σύστημα

Πίσω από τις πρόσφατες τραπεζικές καταρρεύσεις δεν κρύβεται τίποτε άλλο από τη χρεωκοπία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Για να κρύψουν αυτή την πραγματικότητα, οι στρατηγοί του κεφαλαίου και οι πολιτικοί εκπρόσωποι τους αναφέρουν την κακοδιαχείριση ως την αιτία.

«Κακοδιαχείριση» όντως υπήρχε, αλλά αυτή δεν ήταν η αιτία των καταρρεύσεων των τραπεζών, αλλά για πολύ καιρό μέσω της «κακοδιαχείρισης» μπορούσαν να επιβιώνουν αφού η συνετή διαχείριση δεν τους άφηνε περιθώρια κέρδους. Συνδιαλλαγές με διεθνείς εγκληματίες, διακινητές ναρκωτικών, δικτάτορες, εκφυλισμένους απατεώνες πολιτικούς που πάρκαραν τα δις τους σε αυτές τις τράπεζες -αυτές ήταν οι δραστηριότητες τους.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του τρόπου επιβίωσης είναι η Credit Suisse που κατάρρευσε μέσα στο Μάρτιο.. 

Η ολοένα και μικρότερη δυνατότητα κέρδους στη παραγωγή, νόμος που ο Μαρξ ανέδειξε, είναι η κατάρα του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Θύμα είναι και το τραπεζικό σύστημα που δεν μπορεί να έχει δικό του κέρδος, που με τη χρέωση τόκου στο χρήμα που δανείζει, ιδιοποιείται μέρος του κέρδους που δημιουργεί η βιομηχανική και αγροτική παραγωγή. Η καταρράκωση των δυνατοτήτων κέρδους στην παραγωγή ήταν πίσω από τα μηδενικά επιτόκια που οι τράπεζες χρέωναν μέχρι πολύ πρόσφατα.

Credit Suisse

Αυτό που κρατούσε στη ζωή την  Credit Suisse ήταν η «κακοδιαχείριση» και τραπεζικές δραστηριότητες όπως αγοραπωλησίες ομολόγων. Ενώ ο μόνος θεμιτός τρόπος επιβίωσης των τραπεζών είναι η βοήθεια στην παραγωγή, οι τράπεζες επιβίωναν άσχετα με το τι συνέβαινε στην παραγωγή και στο κοινωνικό σύνολο. Και σε αγορές μακροχρόνιων ομολόγων είχε προχωρήσει η Credit Suisse που ήταν τα μόνα που επέφεραν κάποιο κέρδος στην εποχή των μηδενικών επιτοκίων.

Μόνο που δεν υπάρχει μεγαλύτερη κακοδαιμονία από ότι ο καπιταλισμός της κρίσης ακόμα και για τα ίδια τα παιδιά του: όταν τα μηδενικά επιτόκια και οι πακτωλοί χρήματος που οι Κεντρικές Τράπεζες διοχέτευαν στην οικονομία, αντί να βοηθήσουν για να ξεπεραστεί η κρίση απλά έφεραν τον απότομα αυξανόμενο πληθωρισμό ξανά στο προσκήνιο, τα ψέματα τέλειωσαν για την Credit Suisse.

Η πρόσφατη αύξηση των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες που είχε στόχο τον έλεγχο του πληθωρισμού, είχε ταυτόχρονα και πολλές παράπλευρες απώλειες - μια από αυτές ήταν να χαθούν μεγάλες αξίες από τα ομόλογα πολλών δις που η τράπεζα είχε στην κατοχή της. Πως έγινε αυτό; Τα μακροχρόνια ομόλογα που είχε στα χέρια της η τράπεζα, της έφερναν πολύ λιγότερο κέρδος από ότι έφερναν τα νέα επιτόκια στις καταθέσεις και τα νέα ομόλογα.

Αυτό φυσικά από μόνο του δεν δημιουργεί ζημιά στον κάτοχο ομολόγων που έχουν μικρότερο επιτόκιο. Δεν έχει μεν τη δυνατότητα του πιο ψηλού κέρδους, αλλά όταν θα ερχόταν η λήξη των ομολόγων, θα τα επέστρεφε στον εκδότη τους και θα έπαιρνε πίσω τα λεφτά του. Το πρόβλημα παρουσιάζεται όταν λόγω οικονομικής στενότητας αναγκαστείς να βγεις στον ντελάλη για να πουλήσεις ομόλογα στη δευτερογενή αγορά διότι δεν μπορείς να περιμένεις τη λήξη τους. Μόνο που η τιμή στην οποία μπορείς να τα πουλήσεις στη αγορά είναι πολύ πιο μικρή από αυτήν που τα αγόρασες -λογικό.

Ποιος θα ενδιαφερόταν να αγοράσει ομόλογα που είχαν απόδοση λιγότερη από τις καταθέσεις ή τα νέα ομόλογα, αν δεν κέρδιζε από την τιμή στην οποία τα αγόραζε -όσο πιο μεγάλη η διαφορά του επιτοκίου του ομολόγου που κατέχεις από τα νέα επιτόκια της αγορές, τόσο πιο μικρή είναι η τιμή που μπορείς να τα πουλήσεις,

Η Credit Suisse κατάρρευσε όταν αναγκάστηκε να πουλήσει σε πολύ χαμηλά τιμή μακροχρόνια ομόλογα αξίας πολλών δις για να ξελασπώσει από τα προβλήματα που της δημιούργησε η αύξηση των επιτοκίων από τις Κεντρικές Τράπεζες.

Αυξάνουν τα επιτόκια οι Κεντρικές για να περιορίσουν τον δανεισμό ως ο μόνος τρόπος για να ελεχθεί ο πληθωρισμός, αλλά έτσι σκοτώνουν τις δυνατότητες για ανάπτυξη αλλά και προκαλούν καίριο πλήγμα στις δυνατότητες των τραπεζών να επιβιώσουν.

Η Credit Suisse ήταν από τα πρώτα θύματα. Το κτύπημα που δέχθηκε με την αύξηση των επιτοκίων και την αναγκαστική πώληση των ομολόγων που κατείχε σε χαμηλότερη τιμή από αυτή που τα αγόρασε, ήταν το τελευταίο. Το 2022 οι μετοχές της έχασαν 70% της αξίας τους και 30% τους πρώτους μήνες του 2023. Η 8η μεγαλύτερη επενδυτική τράπεζα στον κόσμο, με 150 γραφεία σε 50 χώρες κατάρρευσε μέσα σε λίγα εικοσιτετράωρα. 

Silicon Valley

Η αύξηση των επιτοκίων και το σταμάτημα τυπώματος χρήματος από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, που στόχο είχαν τον έλεγχο του πληθωρισμού, δημιούργησε  μεγάλα προβλήματα στις εταιρείες BigTech -σταμάτησε η ροή κεφαλαίων που κρατούσαν τη δραστηριότητα τους αλλά και ψηλά τις τιμές των μετοχών τους.

Το πρώτο πρόβλημα που παρουσιάστηκε για αυτές τις εταιρείες  (Google, Amazon, Twitter, Netflix, κλπ) ήταν οι μετοχές τους να χάσουν σημαντικά από την αξία τους. Αυτές όμως οι μετοχές ήταν η εγγύηση που έβαζαν για να δανειστούν. Για να ανταπεξέλθουν άρχισαν να αποσύρουν τις καταθέσεις τους δημιουργώντας μεγάλο πρόβλημα στην Silicon Valley – ήταν κύρια δραστηριότητα της τράπεζας αυτές οι εταιρείες. Μόλις η τράπεζα αντιλαμβάνεται τι γινόταν αρχίζει να καθυστερεί την επιστροφή καταθέσεων. Μόλις αυτό έγινε γνωστό ξεκίνησε αυτό που ονομάζουμε bank run.

Έτσι η Silicon Valley αναγκάστηκε να πουλήσει τα Ομοσπονδιακά ομόλογα που κατείχε στη δευτερογενή αγορά έστω και σε μειωμένη  τιμή για να σώσει ότι μπορούσε να σωθεί. Σε αντίθεση με τα ομόλογα που κατείχε η Credit Suisse, τα Ομοσπονδιακά ομόλογα που κρατούσε η Silicon Valley δεν είχαν ουσιαστικά καμιά απόδοση αλλά είχαν την εγγύηση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας, γι αυτό και είχαν προτιμηθεί από την Silicon Valley.

Χωρίς επιλογές

Η αύξηση των επιτοκίων φέρνει μείωση του δανεισμού που με τη σειρά του φέρνει μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Σε περιόδους κρίσης αυτό είναι απόλυτη καταστροφή -προκαλείται πτώχευση των νοικοκυριών, καταρρεύσεις τραπεζών και ο έλεγχος του πληθωρισμού είναι τελικά… πραγματικότητα.

Είναι δυνατό να μην τα γνωρίζουν όλα αυτά; Βεβαίως τα γνωρίζουν. Έχουν μείνει όμως από επιλογές. Και παρά να αφήσουν τον πληθωρισμό ανεξέλεγκτο που είναι τεράστιο πρόβλημα και για τις επιχειρήσεις τους, προτιμούν να εξοντώσουν τις δυνατότητες για ανάπτυξη ακόμα και αν αυτό σημαίνει την καταδίκη ολοένα και περισσότερων ανθρώπων.

Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται η παγκόσμια οικονομία, είναι ο χειρότερος δυνατός κόσμος. Η συνεχής μείωση των δυνατοτήτων για κέρδος οδηγεί σε συνεχή μείωση των επενδύσεων και τελικά σε κρίση.

Με βουνά χρήματος και μηδενικά επιτόκια προσπαθούν να την αντιμετωπίσουν, οδηγώντας σε πληθωρισμό που για να τον αντιμετωπίσουν πρέπει να περιορίσουν ξανά το χρήμα οδηγώντας σε ακόμα πιο βαθιά ύφεση. Δεν υπάρχουν λύσεις μέσα στα πλαίσια της ελεύθερης αγοράς.

Σωτήρης Βλάχος

31 Μαρτίου 2023