Πρώτα η Silicon Valley και η Signature Bank στις ΗΠΑ, Μετά η Credit Suisse στην Ελβετία, – Μετά τι;

«Κακοδιαχείριση» ή η μόνη επικερδής διαχείριση;

του Σωτήρη Βλάχου

Παρά τις διαβεβαιώσεις

Παρά τις διαβεβαιώσεις από αμέτρητους ιθύνοντες και «ειδικούς» ότι η κατάρρευση των Silicon Valley και Signature Bank στις ΗΠΑ ήταν τοπικά φαινόμενα και αφορούσαν κακή διαχείριση των συγκεκριμένων τραπεζών, λίγες μόνο μέρες μετά ακολούθησε η κατάρρευση της τεράστιας, δεύτερης σε μέγεθος στην Ελβετία, Credit Suisse, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.

Γίνεται ξανά προσπάθεια να αποδοθούν οι λόγοι αυτής της κατάρρευσης σε κακοδιαχείριση. Μια κακοδιαχείριση το μέγεθος της οποίας είναι όντως δύσκολο να γίνει πιστευτό από τον μέσο άνθρωπο.

Και σε τι δεν ήταν αναμεμιγμένη η Credit Suisse; Από χρηματοδότηση δικτατορικών κυβερνήσεων, διεφθαρμένων πολιτικών με μυστικούς λογαριασμούς, συμμοριών, μέχρι διακίνηση ναρκωτικών και ξέπλυμα μαύρου χρήματος.

Στην πιο πρόσφατη παγκόσμια έρευνα στην οποία ηγούνται η Γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung και το OCCRP (Organized Crime and Corruption Reporting Project – Έργο Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς – ένα παγκόσμιο δίκτυο διερευνητικής δημοσιογραφίας με προσωπικό σε όλο τον κόσμο) εντόπιζαν περισσότερους από 18.000 λογαριασμούς που ανήκαν σε ξένους πελάτες που έκρυβαν τα χρήματά τους στην Credit Suisse. Μεταξύ αυτών αναγνωρίστηκαν και κατονομάστηκαν δικτάτορες, διεθνείς εγκληματίες και απατεώνες.

Τα αρχεία δεν είναι με κανένα τρόπο συμπληρωμένα αλλά, παρόλα αυτά, αναδεικνύουν ότι πίσω από την νόμιμη αδιαφάνεια του Ελβετικού τραπεζικού συστήματος κρύβεται τεράστια διαφθορά, ή, όπως πιο εξευγενισμένα την ονόμασαν οι επίσημοι, κακοδιαχείριση.

Έτσι η προσπάθεια είναι να αποδοθεί η κατάρρευση σε «κακοδιαχείριση», ενώ η πραγματικότητα είναι ακριβώς το αντίθετο: η τράπεζα επιβίωνε ακριβώς λόγω της «κακοδιαχείρισης», δηλ. των συναλλαγών δις με όλους όσους αναφέραμε πιο πάνω

Καίρια βιομηχανία παραγωγής στην Ελβετία

Μαζί με τις σοκολάτες και τα ρολόγια της, η Ελβετία είναι παγκόσμια γνωστή για το τραπεζικό της σύστημα, το οποίο αποτελεί ασφαλή προορισμό για καταθέσεις απόλυτα εξασφαλισμένες από κάθε έλεγχο.

Η Credit Suisse ήταν στην κορυφή. Με σχεδόν 50,000 υπαλλήλους και 1,5 τρις Ελβετικά φράγκα περιουσιακών στοιχείων ήταν η δεύτερη σε μέγεθος τράπεζα μιας χώρας, που το τραπεζικό της σύστημα είναι η κύρια «βιομηχανία» της οποίας η επικερδής λειτουργία είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ανάπτυξής της.

Το Ελβετικό τραπεζικό σύστημα και η Credit Suisse φυσικά και δεν αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα. Πολλές μεγάλες τράπεζες  και χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί σε πολλές χώρες έχουν βρεθεί να εμπλέκονται σε παρόμοια σκάνδαλα. Και παρά τις δημόσιες υποσχέσεις για μεταρρύθμιση τίποτε δεν έχει γίνει για αλλαγή του διεθνούς πλαισίου.

Το ότι τίποτε δεν έχει γίνει οφείλεται από τη μια στο ότι οι τράπεζες μπορούν και εξαγοράζουν πολιτικούς και ότι άλλο χρειαστεί και από την άλλη στο ότι όλες αυτές οι παράνομες δραστηριότητες  κρατούν τις τράπεζες σε λειτουργία σε εποχές που οι νόμιμες δραστηριότητες αδυνατούν να τις κρατήσουν σε λειτουργία. 

Και αυτό ακριβώς είναι το ζήτημα της εποχής: πόσες δυνατότητες έχει να επιβιώσει το τραπεζικό σύστημα χωρίς «κακοδιαχείριση» και χωρίς συνεχή κρατική ενίσχυση, ενίσχυση από τα λεφτά των φορολογουμένων;

Ο Μαρξ ξανά επίκαιρος

Όσο και αν το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα αποτελεί το κύριο οχηρό του καπιταλισμού, είναι στο τέλος θύμα της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος.

Είναι θύμα της τάσης του ποσοστού του κέρδους να μειώνεται, κάτι που ανέδειξε ο Μαρξ. Σε αυτό το νόμο και στο ρόλο του στη δημιουργία των κρίσεων στην καπιταλιστική οικονομία ο Μαρξ προσδίδει κεντρική σημασία:

«Αυτό είναι με κάθε έννοια ο πιο σημαντικός νόμος της πολικής οικονομίας, ο πιο ουσιώδης για κατανόηση των πιο δύσκολων σχέσεων. Είναι ο πιο σημαντικός νόμος από ιστορικής άποψης. Είναι ένας νόμος που παρά την απλότητα του δεν έχει γίνει κατανοητός ποτέ προηγουμένως και, ακόμα λιγότερο, δεν διατυπώθηκε με ένα συνειδητό τρόπο. (Μαρξ, Grundrisse σελ.748)

Ο Μαρξ έκανε αυτή τη διατύπωση δύο φορές, στο Grundrisse που γράφτηκε το 1857 – 58 και σχεδόν με τις ίδιες λέξεις στα οικονομικά χειρόγραφα:

«Αυτός ο νόμος, και είναι ο πιο σημαντικός νόμος της πολιτικής οικονομίας, δηλώνει ότι το ποσοστό κέρδους έχει την τάση να πέφτει με την ανάπτυξη της καπιταλιστικής παραγωγής». (Μαρξ, Collected Works Volume 33, p.104)

Όσο αυξάνεται η τεχνολογική βάση της κοινωνίας καθιστώντας την παραγωγή πιο μαζική, τόσο μειώνεται το ποσοστό κέρδους από κάθε πουλημένο προϊόν.

Το συνολικό όμως κέρδος – και όχι απλά το ποσοστό κέρδους ανά προϊόν – καταρρέει όταν οι βιομηχανίες στις καπιταλιστικές μητροπόλεις συσσωρεύουν απούλητα προϊόντα ή βάζουν σε ανεργία μηχανές ως αποτέλεσμα της συνεχώς αυξανόμενης αδυναμίας των χωρών της περιφέρειας να απορροφήσουν την παραγωγή των ανεπτυγμένων καπιταλιστικά χωρών. 

Η εκμηδένιση ποσοστών και κερδών στην παραγωγή, οδηγεί και στην εκμηδένιση της δυνατότητας των τραπεζών να λειτουργούν κερδοφόρα, μια και το κέρδος τους δεν είναι παρά κομμάτι του κέρδους της βιομηχανίας – με το επιτόκιο που χρεώνει η τράπεζα για να δανείσει, απλά ιδιοποιείται μέρος του κέρδους της παραγωγής.

Αυτό το γεγονός υπογράμμισε η τελευταία περίοδος των μηδενικών περίπου επιτοκίων δανεισμού: Δεν υπήρχε δυνατότητα πραγματικού κέρδους από την βιομηχανία και έτσι το επιτόκιο δανεισμού μηδενίστηκε για να ζητούνται δάνεια από τις επιχειρήσεις, μηδενίζοντας έτσι και τις δυνατότητες των τραπεζών να έχουν κέρδος και άρα να επιβιώσουν.

Αυτή η πραγματικότητα κρύβεται πίσω από την «κακοδιαχείριση» της Credit Suisse και όλων των άλλων. Αυτή η πραγματικότητα είναι που κάνει κούφια λόγια τις υποσχέσεις για «εξυγίανση» των τραπεζών μέσα στο σημερινό παγκόσμιο σύστημα.

Οι καταρρεύσεις των τραπεζών των τελευταίων ημερών δεν ήταν τυχαίες και ούτε άσχετες μεταξύ του. Και στα σίγουρα δεν είναι οι τελευταίες.

Κλείναμε αυτό το κείμενο όταν πληροφορηθήκαμε ότι η μετοχή της πιο εμβληματικής τράπεζας του γερμανικού καπιταλισμού, της Deutsche Bank,  δέχθηκε σφοδρή επίθεση την Παρασκευή, συμπαρασύροντας τους τραπεζικούς τίτλους σε Ευρώπη και Ελλάδα και ξεφτιλίζοντας όλους τους «ειδικούς» και τις διαβεβαιώσεις τους.

Σωτήρης Βλάχος

25 Μαρτίου 2023