Μπροστά σε μια Νέα Κατάρρευση

Η απόλυτη αδυναμία του συστήματος

Αντιστροφή πολιτικών μετά το 2008

Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε το 2008 ανάγκασε τα στρατηγικά επιτελεία του κεφαλαίου να χρησιμοποιήσουν ότι είχαν στη διάθεσή τους για να την αντιμετωπίσουν. Με κύριο όπλο αρχικά το φτηνό χρήμα και με επιτόκια δανεισμού να αγγίζουν το 0%, προσπάθησαν να δώσουν ξανά ώθηση στις επενδύσεις, χωρίς όμως ουσιαστικά αποτελέσματα.

Η κρίση της πανδημίας τούς ανάγκασε τελικά να στραφούν στις πιο δραστικές για δεκαετίες κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία και να αποδεχτούν την αύξηση του κρατικού χρέους τόσο στην ΕΕ όσο και στις ΗΠΑ τώρα με τον Μπάιτεν, κάτι που για δεκαετίες θεωρούσαν ανάθεμα. Προσπαθούν τώρα να δώσουν λύσεις μέσα από την «νέα πράσινη κοινωνική συμφωνία» («Πράσινο New Deal») και την κρατική ενίσχυση στους τομείς της «πράσινης και της ψηφιακής οικονομίας».

Τα αδιέξοδα όμως συνεχίζονται

Τα αποτελέσματα όμως είναι φτωχά, αφού πουθενά δεν μπόρεσαν να αποκαταστήσουν τους ρυθμούς ανάπτυξής της πριν της 2008 περιόδου. Η κρίση είναι εδώ και σύμφωνα με τις προβλέψεις των πιο σοβαρών ανά τον κόσμο επιτελείων τους, πλησιάζει επικίνδυνα μια απότομη επιδείνωσή της.

Οι μαζικές κρατικές επενδύσεις είναι χωρίς υποκατάστατο, δεν είναι όμως αρκετές από μόνες τους.

Δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί η κρίση όσο δεν αντιμετωπίζεται το συνολικό παγκόσμιο χρέος που είναι αυτή τη στιγμή κοντά τρεις φορές το παγκόσμιο Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν. Οι μαζικές διαγραφές του είναι απαραίτητη προϋπόθεση, ειδικά τώρα που το χρέος, το αβάστακτο χρέος καθυστερημένων οικονομικά χωρών, απειλεί τόσο τις ίδιες όσο και το παγκόσμιο σύστημα.

Δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί η κρίση, όσο οι μαζικές κρατικές παρεμβάσεις στην οικονομία του ενός οικονομικού μπλοκ, (ΗΠΑ, ΕΕ. Ιαπωνία, Κίνα, Ρωσία – και ας θεωρήσουμε τον υπόλοιπο κόσμο ένα άλλο μπλοκ) το μόνο που θα μπορούσαν να προσφέρουν είναι υπόσκαψη των δυνατοτήτων του άλλου μπλοκ μέσα στα πλαίσια της ανταγωνιστικής φύσης του παγκόσμιου εμπορίου. Το αποτέλεσμα θα είναι πανομοιότυπο με αυτό των εμπορικών πολέμων, που στην προσπάθεια κάθε ενός ξεχωριστώ να επιβιώσει σε βάρος των υπολοίπων, αυτό που επιτυγχάνεται είναι η ραγδαία επιδείνωσης της παγκόσμιας κρίσης και απότομη αύξηση των εθνικών ανταγωνισμών.

Δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί η κρίση όσο η ανάπτυξη εξαρτάται από τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα, των μεγαθηρίων του ιδιωτικού τομέα, που έχει χάσει το μοναδικό κίνητρο για επενδύσεις, το κίνητρο του κέρδους. Επιβεβαιώνοντας τον Μαρξ και τον νόμο του, αυτόν της πτωτικής τάσης του ποσοστού του κέρδους, που ο ίδιος θεωρεί τον πιο σημαντικό της πολιτικής οικονομίας, το ποσοστό κέρδους εξαφανίζεται και οι ιδιωτικές επενδύσεις στην πραγματική παραγωγή συρρικνώνονται παντού με ρυθμούς που δεν παρουσιάστηκαν ποτέ στην μεταπολεμική περίοδο.

Τεράστια κεφάλαια που δεν επενδύονται στην πραγματική οικονομία, βρίσκονται σε φορολογικούς παραδείσους με μόνη πηγή κέρδους τα καταθετικά επιτόκια. Το κεφάλαιο δεν μπορεί να ανακεφαλαιοποιηθεί στην πραγματική παραγωγή και «ανακεφαλαιοποιείται», με τον πιο πλασματικό τρόπο, με την παραγωγή χρήματος μέσα από τις καταθέσεις χρήματος, την ίδια στιγμή που συρρικνώνεται η παραγωγή εμπορευμάτων απαραίτητων για τις ζωές των ανθρώπων.

Το πραγματικό πρόσωπο

Μέσα σε αυτές τις συνθήκες γίνεται ολοένα και πιο φανερό το πραγματικό, θανάσιμα επικίνδυνο πρόσωπο του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η μάχη για τον έλεγχο των ενεργειακών πηγών και θαλάσσιων δρόμων, από την Ανατολική Μεσόγειο μέχρι και τη θάλασσα της Νότιας Κίνας, παίρνει ολοένα και πιο επικίνδυνες διαστάσεις. Οι τελευταίες απειλές Μπάιτεν προς Πούτιν για οικονομικές κυρώσεις χωρίς προηγούμενο, οι επίσης χωρίς προηγούμενο απειλές και προστριβές ΗΠΑ και Κίνας, η κάθοδος Αμερικάνικων, Βρετανικών και Αυστραλιανών πολεμικών πλοίων στην κινέζικη θάλασσα, το μερικό σαμποτάρισμα των χειμερινών Ολυμπιακών αγώνων στην Κίνα, φανερώνουν ένα πολύ επικίνδυνο μέλλον που δεν είναι μακριά. Ο κίνδυνος μεγάλων καταστροφικών ιμπεριαλιστικών πολέμων γίνεται ολοένα και πιο ορατός.

Η φτώχεια ακόμα και η πείνα γίνονται ολοένα και πιο κυρίαρχα στοιχεία της καθημερινής ζωής. Το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα όπως και το δημόσιο σύστημα υγείας υποβαθμίστηκαν για χρόνια και συνεχίζουν να υποβαθμίζονται την στιγμή που η ίδια η ζωή υπογραμμίζει με τον πιο εμφαντικό τρόπο τη σημασία τους. Σε συνθήκες πανδημίας, αν δεν υπήρχε δημόσια περίθαλψη  και είχε αφεθεί η νοσηλεία των ασθενών Cocid 19 στον ιδιωτικό τομέα, θα μιλούσαμε για εκατόμβες νεκρών και αμέτρητων οικονομικά καταστραμμένων ανθρώπων.

Το πρόβλημα δεν είναι απλά ο νεοφιλελευθερισμός

Η προσπάθεια για απόδοση της σημερινής κατάστασης απλά στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές των τελευταίων δεκαετιών είναι εντελώς παραπλανητική. Η νεοφιλελεύθερη εκδοχή του καπιταλισμού δεν ήταν παρά η προσπάθεια των στρατηγών του κεφαλαίου να παράσχουν δυνατότητες κέρδους στο κεφάλαιο εκεί που οι κλασσικές καπιταλιστικές οικονομικές πολιτικές είχαν αποτύχει. Είναι η καταβαράθρωση αυτών των δυνατοτήτων τη δεκαετία του 1970 που παρείχε το έδαφος για επέλαση του νεοφιλελευθερισμού, που έδωσε την δυνατότητα στους κατόχους κεφαλαίου να έχουν «κέρδη» μέσα από τραπεζικές καταθέσεις και όλων των ειδών τα χρηματιστηριακά παιγνίδια. Είναι ο καπιταλισμός ως σύστημα της αγοράς και ανταγωνισμού που έχει καταρρεύσει σε όλες τις μορφές του.

Σε αυτή ακριβώς τη βάση πρέπει να στηθεί η αντιπολίτευση της Αριστεράς, η πλειοψηφία της οποίας δυστυχώς φτάνει μόνο μέχρι του να υπόσχεται καλύτερη διαχείριση του συστήματος από ότι καταφέρνουν οι ίδιοι οι στρατηγοί του.

Σωτήρης Βλάχος

10 Δεκεμβρίου 2021