Δεν θέλουμε τη φιλανθρωπία των δισεκατομμυριούχων. Θέλουμε να πληρώνουν τους φόρους τους

Αντί για φιλανθρωπία, οι υπερ-πλούσιοι πρέπει να δίνουν τα χρήματά τους σε κυβερνήσεις που ξέρουν καλύτερα πώς να τα ξοδέψουν 

Owen Jones

The Guardian - 26 Οκτωβρίου 2018

‘Χρειαζόμαστε φορολογική δικαιοσύνη, όχι φιλανθρωπικά ψίχουλα που

υπαγορεύονται από τις φαντασιώσεις της ελίτ ’. Φτώχεια στο Hartlepool της βορειοανατολικής Αγγλίας. Φωτογραφία: Christopher Furlong /Getty Images

"Η φιλανθρωπία είναι ένα ψυχρό, γκρίζο πράγμα χωρίς αισθήματα αγάπης. Αν ένας πλούσιος θέλει να βοηθά τους φτωχούς, θα πρέπει να πληρώνει με χαρά τους φόρους του, όχι να μοιράζει χρήματα από καπρίτσιο". Αυτή η φράση, η οποία συνήθως αποδίδεται στον Clement Attlee* - παρόλο που στην πραγματικότητα ανήκει στον βιογράφο του, Francis Beckett** - συνοψίζει με τρόπο κομψό το ζήτημα της προοδευτικής φορολογίας. Σύμφωνα με έκθεση της ελβετικής τράπεζας UBS, τον περασμένο χρόνο οι δισεκατομμυριούχοι απόκτησαν περισσότερα χρήματα παρά σε οποιαδήποτε άλλη στιγμή στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Ο πλούτος τους σημείωσε άλμα κατά 20% - ένα ιλιγγιώδες ποσό των 8,9 τρισεκατομμυρίων δολλαρίων - και 179 νέοι δισεκατομμυριούχοι προστέθηκαν στην αποκλειστική κλίκα των 2158 μελών. Μερικοί έχουν υπογράψει στο φορέα Giving Pledge***, δεσμευόμενοι να αφήσουν το μισό του πλούτου τους για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο, ο Jeff Bezos - με 146 δισεκατομμύρια δολλάρια στο όνομά του - δεν έχει μεν υπογράψει, αλλά έχει δεσμεύσει δύο δισεκατομμύρια στερλίνες για την αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης και τη βελτίωση της εκπαίδευσης.

Ποιος μπορεί να ενοχληθεί από τη γενναιοδωρία των πλουσίων, θα μπορούσατε να πείτε. Όποια και αν είναι η θέση σας απέναντι στη συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας στα χέρια μιας μικρότατης παγκόσμιας ελίτ, δεν θάπρεπε σίγουρα να επικροτήσετε μια τέτοια φιλανθρωπία; Αλλά η φιλανθρωπία είναι ένα επικίνδυνο υποκατάστατο μιας προοδευτικής φορολογίας. Σκεφτείτε τον Bono, έναν άνθρωπο που κέρδισε τη φήμη για την αδιάκοπη εκστρατεία του υπέρ όσων έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Μόνο που η μπάντα του, το U2, μετάφερε τη φορολογική της έδρα από την Ιρλανδία στην Ολλανδία το 2006 για να αποφύγει τη φορολογία. Ο ίδιος ο Bono εμφανίστηκε στα Paradise Papers  - ένα τεράστιο σύνολο εγγράφων που εκθέτουν υπεράκτιες επενδύσεις πλουσίων - μετά που επένδυσε σε μια εταιρεία με έδρα τη Μάλτα που αγόρασε ένα λιθουανικό εμπορικό οίκο. Αυτή η συμπεριφορά είναι νόμιμη: Ο ίδιος ο Bono είπε για τις υποθέσεις της U2 ότι "[είμαστε] απλά κάποιοι έξυπνοι άνθρωποι που έχουμε ... προσπαθήσει να είμαστε λογικοί όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο φορολογούμαστε".

Και έχει δίκιο: οι πλούσιοι και οι μεγάλες εταιρείες διαθέτουν τα μέσα για να αποφεύγουν νόμιμα τη φορολογία. Εκτιμάται ότι οι παγκόσμιες απώλειες από τη μετακίνηση των κερδών πολυεθνικών εταιρειών είναι περίπου 500 δισεκατομμύρια δολλάρια το χρόνο, ενώ τα μετρητά που κατατίθενται σε φορολογικούς παραδείσους αντιστοιχούν με το 10% τουλάχιστον της παγκόσμιας οικονομίας. Είναι οι απανταχού φτωχότεροι που υποφέρουν από τις συνέπειες. Η φιλανθρωπία, λοιπόν, είναι ένας τρόπος για να φαίνονται οι υπερ-πλούσιοι γενναιόδωροι, ενώ εξοικονομούν πολύ περισσότερα χρήματα εκμεταλλευόμενοι "παραθυράκια" του νόμου και χρησιμοποιώντας φορολογικούς παραδείσους.

Υπάρχει και ένα άλλο ζήτημα, επίσης. Η απόφαση για το πώς δαπανώνται τα χρήματα από φιλανθρωπίες καθορίζεται από τα καπρίτσια και τα προσωπικά ενδιαφέροντα των πλουσίων, αντί από το τι είναι το καλύτερο. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, μόνο το 12% των χρημάτων από φιλανθρωπίες διατέθηκαν για βασικές ανθρώπινες ανάγκες: δαπανήθηκαν κατά πολύ περισσότερο για τις τέχνες και την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Εκείνοι που επιλέγουν το πού πηγαίνουν τα χρήματα είναι συχνά άκρως μη-αντιπροσωπευτικοί του ευρύτερου πληθυσμού και, επομένως, πιθανότατα δεν έχουν επαφή με τις ανάγκες του. Στις ΗΠΑ, το 85%των μελών των Συμβουλίων φιλανθρωπικών ιδρυμάτων είναι λευκοί και μόνο το 7% Αφροαμερικανοί. Από την άλλη, τα χρήματα που αντλούνται από προοδευτική φορολογία δαπανούνται από δημοκρατικά υπεύθυνες κυβερνήσεις που πρέπει να δικαιολογήσουν τις προτεραιότητές τους, οι οποίες είναι πολύ περισσότερο πιθανόν να σχετίζονται με τις κοινωνικές ανάγκες.

 Αυτό που είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι πως, ενώ οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, ξοδεύουν συνεχώς λιγότερα χρήματα για φιλανθρωπικούς σκοπούς, ενώ οι φτωχοί δίνουν μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους για καλούς σκοπούς. Το ότι οι οκτώ πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου κατέχουν τόσο πλούτο όσο το φτωχότερο μισό της ανθρωπότητας συνιστά ένα δριμύτατο κατηγορητήριο για ολόκληρο το κοινωνικό μας σύστημα. Η απάντηση σε αυτό δεν είναι η συμφεροντολόγα φιλανθρωπία, που κάνει να φαίνεται καλή μια πλούσια ελίτ αποφασισμένη να απομακρύνει τεράστιες περιουσίες από τον έλεγχο των αρχών. Χρειαζόμαστε παγκόσμια φορολογική δικαιοσύνη, όχι φιλανθρωπικά ψίχουλα υπαγορευμένα από τις φαντασιώσεις της ελίτ.

Μετάφραση-απόδοση: Μερόπη Τσιμίλλη-Μιχαήλ

Σημ. μεταφραστή:

*Βρετανός πολιτικός, ηγέτης του Εργατικού Κόμματος (1935-1955) και πρωθυπουργός της Βρετανίας (1945-1951)

** Άγγλος συγγραφέας, δημοσιογράφος, βιογράφος και ιστορικός.

*** Φορέας στον σποίο οι υπογράφοντες μεγιστάνες του πλούτου δεσμεύονται να προβούν σε δωρεές μεγάλου μέρους (άνω του 50%) της περιουσίας τους για φιλανθρωπίες.