ΣΤΑ ΠΡΟΘΥΡΑ ΝΕΑΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΗΣ: ΧΩΡΙΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΟΙ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ ΤΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

ΣΥΓΚΥΡΙΑΚΗ «ΜΙΣΟΑΝΑΠΤΥΞΗ»

Η παγκόσμια οικονομία δείχνει ξανά τα όρια της.

Ακόμα και επιτελεία του διεθνούς κεφαλαίου που χαρακτηρίζουν το 2017 ως έναν καλό οικονομικό χρόνο για τη μετά το 2008 εποχή, καταγράφουν τις απειλές που συσσωρεύτηκαν.
Η Ευρωπαϊκή οικονομία φαίνεται να αντιμετωπίζει τις περισσότερες και η ύφεση βρίσκεται έξω από την πόρτα της.

Τι άλλο μπορεί να σημαίνει η επισήμανση, «φόβοι για σοβαρή επιβράδυνση στην Ευρώπη από τις αρχές του επόμενου χρόνου». (International Strategic Analysis, Οκτώ απειλές για την Παγκόσμια Οικονομία το 2018)

Η κρισιμότητα όμως στην κατάσταση της Ευρωπαϊκής οικονομίας δεν είναι καθόλου τυχαία.
Είναι σύμπτωμα της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού που αδυνατούν να ξεπεράσουν.
Τυχαία ήταν η μισοανάπτυξη της προηγούμενης περιόδου.

Συγκυρίες την επέτρεψαν, αναβάλλοντας προσωρινά τις καταστροφικές επιπτώσεις της πολιτικής της λιτότητας, που μέσω Σόιμπλε και ΣΙΑ, επέβαλε το μεγάλο ευρωπαϊκό κεφάλαιο.
Η μόνη πολιτική που έχουν να επιδείξουν οι Ευρωπαϊκοί θεσμοί προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης, είναι η διάθεση φτηνού χρήματος για επενδύσεις. Που λίγη όμως σημασία έχει όταν την ίδια στιγμή που το διαθέτεις, σκοτώνεις την αγοραστική δύναμη των εργαζομένων μέσα από την λιτότητα, την δυνατότητα δηλαδή να υπάρξουν κερδοφόρες επενδύσεις.

Με πολύ μειωμένες τις επενδύσεις είναι η σημερινή κατάσταση της Ευρωπαϊκής οικονομίας.
Τίποτε ουσιαστικό δεν άλλαξε από πριν δύο χρόνια που ο OECD (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης) προειδοποιούσε για «Ζοφερή προοπτική χωρίς νέα κεφάλαια: Ο OECD πιστεύει ότι η παγκόσμια οικονομία παραμένει τρωτή, εκτός και αν ξεκινήσει ροή επενδύσεων». (TheGuardian)

Η «ανάκαμψη» των προηγούμενων χρόνων, ή, ακριβέστερα, η χαλιναγώγηση της κατάρρευσης, πραγματοποιήθηκε κόντρα στις πολιτικές τους.

‘Έχει να κάνει με την χαμηλή ισοτιμία του Ευρώ που, κάνοντας τα ευρωπαϊκά προϊόντα φθηνότερα, ενίσχυσε τις ευρωπαϊκές εξαγωγές σε άλλες χώρες.

Μα πάνω από όλα, η Ευρωπαϊκή Οικονομία διατηρήθηκε σε κάποια επίπεδα λειτουργίας τα προηγούμενα χρόνια, λόγω κύρια της οικονομικής πολιτικής που ακολούθησε η Κίνα.

Από  «Το 2008… η κινέζικη κυβέρνηση προσπάθησε γενναία να σταθεροποιήσει όχι μόνο την κινέζικη αλλά και την παγκόσμια οικονομία…Το έκανε αυξάνοντας σε ανήκουστα ύψη το επίπεδο των επενδύσεων (δημοσίων και ιδιωτικών) …Οι κινεζικές επιχειρήσεις… επένδυσαν τόσο σε παραγωγή όσο και σε κατανάλωση σταθεροποιώντας τον κινεζικό και παγκόσμιο καπιταλισμό. (Γιάνης Βαρουφάκης, Η αρπαγή της Ευρώπης,, σελ 369-70)

Η Γερμανική, η Ευρωπαϊκή αλλά και η παγκόσμια οικονομία διασώθηκαν με Κινέζικη πολιτική στο άλλο άκρο αυτής που επιβλήθηκε στην Ελλάδα και στην ευρωπαϊκή περιφέρεια σαν το απαύγασμα της σοφίας στην οικονομική σκέψη.

Έτσι εξασφαλίστηκε η «δραστηριότητα των γερμανικών εργοστασίων, τα οποία δεν μπορούσαν πλέον να εξάγουν στις παραδοσιακές τους αγορές της ευρωπαϊκής περιφέρειας, τις οποίες είχαν πλέον καταδικάσει στην αποτελμάτωση η πολιτική λιτότητας και η τρόικα…Οι Πόρσε τις οποίες κάποτε αγόραζαν οι πλούσιοι του ευρωπαϊκού Νότου κατευθύνονταν πλέον προς την Σαγκάη και την Σενζέν, Όπως και τα κεφαλαιουχικά αγαθά (μηχανές παραγωγής) που κάποτε αγόραζαν τα ισπανικά και ιταλικά εργοστάσια. (Το ίδιο, σελ 369-70)

Όποια και να είναι η άποψη κάποιου για τον Βαρουφάκη, την εκτίμηση του συμμερίζεται και το ΔΝΤ, που μέσα στο καλοκαίρι αλλά και αργότερα, προειδοποίησε την Κίνα για το χρέος της.
Διαπίστωνε πρώτα ότι ήταν και η ραγδαία αύξηση του κινέζικου χρέους που βοήθησε «την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας».

Σημείωνε όμως και το αυτονόητο, ότι οδηγείτε ξανά στα βράχια μια ανάπτυξη που «έρχεται με το κόστος του … συνεχώς αυξανόμενου ιδιωτικού και δημόσιου χρέους…

Η ΑΛΥΤΗ ΑΝΤΙΦΑΣΗ

Ενώ λοιπόν ο τεράστιος δανεισμός της Κίνας διέσωσε και την παγκόσμια οικονομία, το συσσωρευμένο τώρα χρέος της απειλή την ίδια αλλά και την παγκόσμια οικονομία.
Δεν έχουν λύση σε αυτή την αντίφαση.

Από το 2015 εκφράστηκαν έντονες ανησυχίες από τους κόλπους του διεθνούς κεφαλαίου για τις επιπτώσεις πιθανής επιβράδυνσης της Κινέζικης οικονομίας.

Αυτοί οι φόβοι αντανακλάστηκαν και στα αμερικάνικα χρηματιστήρια.

«Φόβοι για αρνητικές επιπτώσεις από μια απότομη επιβράδυνση της κινέζικης οικονομίας κτύπησαν τις παγκόσμιες αγορές τον Αύγουστο του 2015 μετά από μια υποτίμηση/ έκπληξη του κινέζικου γουαν….Επιπλέον υποτίμηση του νομίσματος (της Κίνας) τις πρώτες εβδομάδες του 2016 συνέβαλε στο χειρότερο καταγραμμένο ξεκίνημα ενός νέου χρόνου και για τους δύο χρηματιστηριακούς δείκτες, τον Dow και τον S&P 500». (Financial Tribune)

Μπροστά σε αυτούς τους κινδύνους για τη Κινέζικη αλλά και τη παγκόσμια οικονομία, η Κινέζικη κυβέρνηση συνέχισε την επεκτατική της πολιτική.

«Η σταθερότητα όμως ήλθε με το κόστος συνεχώς αυξανόμενων επιπέδων χρέους…»
Το Κινέζικο «συνολικό χρέος εκτιμάται τώρα να είναι πάνω από 300% του ΑΕΠ, ένα από τα ψηλότερα επίπεδα συνολικού χρέους στον κόσμο, ειδικά για μια αναδυόμενη οικονομία». (Institute of International Finance)

Αυτή η εξέλιξη συνδυάστηκε και με απότομο φούσκωμα του τραπεζικού τομέα σε σχέση με την υπόλοιπη οικονομία.

«Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προειδοποίησε την Κίνα ότι τα περιουσιακά στοιχεία του Κινέζικου τραπεζικού τομέα αυξηθήκανε σταθερά στο 310% του ΑΕΠ από το 240% του ΑΕΠ στο τέλος του 2012». (Financial Tribune)

Ενάμιση περίπου φορά αυξήθηκαν τα τραπεζικά περιουσιακά στοιχεία σαν ποσοστό του ΑΕΠ μέσα σε λίγα χρόνια.

Αυτό όμως αποτελεί μια από τις πιο αδιαμφισβήτητες ενδείξεις ότι τα πράγματα οδηγούνται σε κατάρρευση.

Το 19ο Συνέδριο του Κουμμουνιστικού Κόμματος Κίνας το Φθινόπωρο, φάνηκε να αντιλαμβάνεται τους κινδύνους.

Σαν αποτέλεσμα των αποφάσεων του Συνεδρίου, «οι Κινέζοι επίσημοι εστιάζουν στη μείωση της εξάρτησης της χώρας από το χρέος…Την περασμένη εβδομάδα (τελευταία του Δεκέμβρη), το Πεκίνο έκλεισε το Συνέδριο Κεντρικής Οικονομικής Εργασίας (CentralEconomic Work Conference ) που βάζει τα πλάνα για το 2018…
«Η κυβέρνηση ακολούθως είπε σε δήλωση της ότι ‘Μια συνετή νομισματική πολιτική πρέπει να κρατείται ουδέτερη,  οι πύλες της νομισματικής προσφοράς πρέπει να ελέγχονται, και η πίστωση και η κοινωνική χρηματοδότηση πρέπει να έχουν μια λογική ανάπτυξη’…»"

Είναι φανερό από την πιο πάνω κυβερνητική δήλωση, ότι το χρέος/ ρεκόρ υποχρεώνει το Κινέζικο Κόμμα/κυβέρνηση να πάρει μέτρα για χαλιναγώγηση του.

Αυτό όμως δημιουργεί νέες παγκόσμιες οικονομικές συνθήκες.

Η θεαματική οικονομική ανάπτυξη της Κίνας για πάνω από ένα τέταρτο του αιώνα, αρχικά χωρίς ανάγκη διόγκωσης του δανεισμού, με απότομη διόγκωση του μετά το  2008, ήταν από τους βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίχτηκε η λειτουργία της παγκόσμιας οικονομίας.
Τώρα, όχι μόνο παύει η κινέζικη θεαματική ανάπτυξη να αποτελεί μια πραγματικότητα, αλλά οι ΗΠΑ και όλος ο κόσμος, έχουν να αντιμετωπίσουν «μια πιο απότομη από ότι αναμενόταν επιβράδυνση στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου…»
"Με το 19ο Συνέδριο του Κόμματος να ανήκει στο παρελθόν, ο κίνδυνος είναι ότι η μεγάλη ανάπτυξη της Κίνας ανήκει επίσης στο παρελθόν…
«Κατά περίεργο τρόπο, η αγορά αγνοεί τα Κινέζικα στατιστικά/έκπληξη των τελευταίων εβδομάδων (DavidWoo, επικεφαλής των globalrates, FX και EMFI στρατηγικής και οικονομικής έρευνας της Τράπεζας της Αμερικής».

Σε πολύ πρόσφατη αναφορά του στις 28 Δεκεμβρίου, χρονικά πολύ κοντά στις πιο πάνω δηλώσεις του DavidWoo, το αμερικάνικο CNBC.com, προειδοποιεί, από την εισαγωγή κιόλας σχετικού κειμένου, ότι «οι επενδυτές μπορεί να στοιχηματίζουν πάρα πολύ (με την έννοια του υπερβολικά) ότι η Κίνα δεν θα κλονιστεί (willnotrocktheboat) τον επόμενο χρόνο (2018)».

Ένα κλονισμός όμως της Κίνας, θα έχει πολύ ευρύτερες επιπτώσεις, όπως και το CNBC.com αντιλαμβάνεται.

«Μέρος  του Ράλλη που οδήγησε το S&P 500 (Αμερικανικό χρηματιστήριο) σε ιστορικό ρεκόρ αυτό τον χρόνο, ήλθε στην πλάτη καλύτερης οικονομικής ανάπτυξης στον υπόλοιπο κόσμο. Σημαντική συνεισφορά σε αυτή την ανάπτυξη ήταν η σταθερότητα στην Κίνα…»

ΕΚΡΗΚΤΙΚΗ ΥΛΗ ΤΕΡΑΣΤΙΑΣ ΙΣΧΥΟΣ ΣΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

Την ίδια ώρα που ο Κινέζικος δανεισμός διέσωζε την παγκόσμια οικονομία, δημιουργώντας όμως συνθήκες που το τεράστιο χρέος που συσσωρευόταν να αποτελεί εκρηκτική ύλη τεράστιας ισχύος στα θεμέλια της, την ίδια αυτή ώρα το παγκόσμια συνολικό χρέος –κρατικό, νοικοκυριών και επιχειρήσεων (χρηματοπιστωτικών και άλλων) - έπαιρνε και αυτό χωρίς προηγούμενο διαστάσεις.

«Κτυπά το ρεκόρ των 233 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το τρίτο τρίμηνο του 2017…
«Το συνολικό χρέος αυξήθηκε κατά 16 τρις το τρίτο τρίμηνο συγκρινόμενο με το τέλος του 2016». (Institute of International Finance».

Αυτή η αναφορά του Institute of International Finance (IIF) που έγινε μόλις πριν λίγες μέρες, στις 5 Ιανουαρίου 2018, έρχεται σε συνέχεια ανάλογων αναφορών που έχουν δημοσιευτεί από ανάλογους χώρους τα τελευταία δύο τουλάχιστον χρόνια.

Αντιμετωπίζοντας την κρίση που προκάλεσε ένα χρέος ύψους 142 τρις το 2007, «το Παγκόσμιο χρέος αυξήθηκε κατά $57 τρις μέσα σε επτά χρόνια (με το τέλος του 2014)… ενώ το χρέος της Κίνας σαν ποσοστό του ΑΕΠ στέκει τώρα πιο ψηλά από αυτό των ΗΠΑ». (The Gurdian)

Το παγκόσμιο συνολικό χρέος ανέβηκε στα 230 τρις δολάρια (με το τέλος του 2016), είχε αναφέρει η ING.

Το ποσό αυτό όμως είναι μεγαλύτερο από τρεις φορές το παγκόσμιο ΑEΠ.

Το ποσό αυτό το 1981 στεκόταν μόλις στα 10 τρις, αποτελώντας μικρό μόνο μέρος του παγκόσμιου ΑΕΠ.

«Οκτώ χρόνια πριν, ένα χρέος τόσο ψηλό που δεν ήταν βιώσιμο, ήταν η ρίζα της χειρότερης ύφεσης από την Μεγάλη Κρίση. Παρόλα αυτά το παγκόσμιο χρέος είναι πολύ πιο ψηλό τώρα από τα επίπεδα του 2008 (Los Angeles Times).

Στα 135 τρις δολάρια ανέβηκε το χρέος των 20 πιο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη στα τέλη του 2016.

Στον ένατο χρόνο αντιμετώπισης της κρίσης που ονομάστηκε κρίση χρέους, κρίση δηλαδή που προήλθε από αβάστακτο, αδύνατο να εξυπηρετηθεί χρέος, το χρέος του πλανήτη αλλά κα των ανεπτυγμένων είναι πολύ πιο μεγάλο από ότι στο ξέσπασμα της κρίσης.

Αυτή η αντίφαση, η αύξηση δηλαδή του χρέους των κρατών, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών για να αντιμετωπιστεί η κρίση χρέους, μπορεί εύκολα να χαρακτηρισθεί ως ο «παραλογισμός» της εποχής, η πιο μεγάλη αντίφαση, η πιο σαφής ένδειξη ότι δεν έχουν τρόπο να αντιμετωπίσουν την παγκόσμια κρίση.

ΑΞΕΔΙΑΛΥΤΑ ΔΕΜΕΝΕΣ ΚΑΙ ΑΛΛΗΛΟΕΠΗΡΕΑΖΟΜΕΝΕΣ ΠΟΡΕΙΕΣ

Την ίδια ώρα που τόσα εξαρτώνται σε παγκόσμιο επίπεδο από τις επιλογές και δυνατότητες της Κινέζικης οικονομίας, αυτήν την ίδια ώρα, η Κίνα και η οικονομία της εξαρτώνται από τις επιλογές και δυνατότητες πολλών άλλων.

Με τις ΗΠΑ στα σίγουρα να προηγούνται.

Τα μηδενικά επιτόκια των ΗΠΑ ήταν και αυτά ένας παράγοντας που συγκράτησε μια παγκόσμια κατάρρευση.

Με κόστος δανεισμού γύρω στο μηδέν, διατηρήθηκαν κάποια επίπεδα επενδύσεων.
Με τον κίνδυνο όμως πραγματικής έκρηξης πληθωρισμού στις ΗΠΑ, οι ΗΠΑ είναι αναγκασμένες να κοιτάξουν τα «του οίκου τους».

Να κοιτάξουν τα «του οίκου τους», παρόλο που γνωρίζουν ότι αυτό θα επηρεάσει όλους τους άλλους, συμμάχους και μη, με τον ίδιο τρόπο που βάζοντας η Κίνα σε τάξη τα του «δικού της οίκου» θα επηρεάσει αρνητικού όλους τους άλλους.

Και ανησυχούν.

"Ανησυχούμε ότι η Κίνα θα είναι τρωτή στην αμερικανική φορολογική μεταρρύθμιση που συντελείται» είπε ο Wo, επικεφαλής των global rates, FX και EM FI στρατηγικής και οικονομικής έρευνας της Τράπεζας της Αμερικής»
Και πρόσθεσε ότι η «επακόλουθη αύξηση στα αμερικανικά επιτόκια και του αμερικάνικου δολαρίου θα προκαλέσουν επιτάχυνση της αποδυνάμωσης του Κινέζικου γουάν μέσα από την φυγή κεφαλαίων από την Κίνα…
«Αν συμβεί αυτό, είναι πολύ πιθανόν ότι η Κινέζικη Κεντρική Τράπεζα ‘να σφίξει τη ρευστότητα, γεγονός που με τη σειρά του θα προκαλούσε περαιτέρω ανησυχίες σχετικά με τις προοπτικές ανάπτυξης’…»

Αυτή είναι μια άλλη μεγάλη αντίφαση της εποχής της παγκόσμιας κρίσης.

Όλοι γνωρίζουν ότι επηρεάζονται από τις αποφάσεις όλων, αλλά παρόλα αυτά, θα αναγκάζονται κάτω από το στένεμα των επιλογών στο εσωτερικό, να παίρνουν αποφάσεις και να ακολουθουν πολιτικές που, επηρεάζοντας αρνητικά τους άλλους, θα επιστέφουν σαν χαστούκι πίσω στους ίδιους.

Όλοι γνωρίζουν αυτό τον αδιαμφισβήτητο νόμο στις παγκόσμιες οικονομικές σχέσεις.

Στην έλλειψη όμως αποτελέσματος από τις πολιτικές με τις οποίες αντιμετώπισαν μέχρι τώρα την παγκόσμια κρίση, δεν θα έχουν την δύναμη ή τις μεθόδους να αποτρέψουν εξελίξεις όπως οι πιο πάνω.

Ο Τραμπ στις ΗΠΑ αποτελεί την πιο αδιαμφισβήτητη απόδειξή αυτής της αλήθειας.

ΔΥΣΟΙΩΝΕΣ ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΟΠΟΥ ΚΟΙΤΑΞΕΙΣ

Ήταν η σταθερότητα στην Κίνα που επέτρεψε να χαρακτηρισθεί το 2017, από τους κύκλους του διεθνούς κεφαλαίου, ως ένας καλός οικονομικός χρόνος γα την μετά το 2008 εποχή.

Ακόμα όμως και σε αυτόν τον «καλό» οικονομικό χρόνο, υπήρχαν παντού σημάδια ενός επερχόμενου νέου κραχ.

Μαζί με το Παγκόσμιο συνολικό χρέος, το χρέος των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη και το κινέζικο, που διογκώνονταν συνέχεια από το 2008, με κύριο στόχο τη διάσωση των τραπεζών, οι ίδιες αυτές τράπεζες, τα στατιστικά τους, δεν έπαψαν στιγμή να στέλνουν προειδοποιητικά σήματα.

Ακόμα και μέσα στο το «καλό» 2017.

Στο Bloomberg, στις 25 Αυγούστου 2017, η Lisa Fleisher σε άρθρο με τίτλο, «Τράπεζες τηςWall Street στέλνουν προειδοποιητικά σήματα»(Warning Signals), έγραφε ότι «Μπορεί να είμαστε κοντά σε μια ύφεση…
«Η ανοδική πορεία των τραπεζών, φτάνει στο τέλος της…»

Ένα μήνα αργότερα, στις 24 Σεπτεμβρίου, στην The Wall Street Journal, ο Mervin King, πρώην Διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, ανάφερε ότι,
«Πριν μια δεκαετία, εξελισσόταν η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Ένα χρόνο αργότερα, το τραπεζικό σύστημα του ανεπτυγμένου κόσμου βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης…
Σήμερα, αναφέρει ο πρώην Διοικητής, παρόλο που η κατάσταση με πολλές από τις μεγάλες τράπεζες είναι καλύτερη, «Το αντίθετο συμβαίνει για μεγάλο μέρος της υπόλοιπης οικονομίας…

Δεν μπαίνει στον κόπο φυσικά ο πρώην διοικητής να αναφέρει ότι οι κάποιες μεγάλες τράπεζες που είναι σε καλύτερη κατάσταση, βρίσκονται σε αυτή την κατάσταση διότι διασώθηκαν με απίστευτα ποσά από τους φορολογούμενους.

Το ζήτημα τώρα όμως είναι, πώς μπορεί να έχει οποιαδήποτε μονιμότητα η «καλύτερη» αυτή κατάσταση των τραπεζών, όταν η κατάσταση της υπόλοιπης οικονομίας χειροτερεύει, περιορίζοντας ολοένα και περισσότερο τη δυνατότητα των τραπεζών να δανείζουν, που είναι η μοναδική πηγή πραγματικού κέρδους για τις τράπεζες;

Την έλλειψη πεδίου κερδοφόρας λειτουργίας των τραπεζών επεσήμαινε και το ΔΝΤ μέσα στο δεύτερο μισό του 2017, στην εξαμηνιαία έκθεση, όταν ανάφερε ότι «πολλές εξ αυτών (των τραπεζών) δεν έχουν καταφέρει να βρουν ακόμα ένα κερδοφόρο business plan…»

Μετά από μια δεκαετία αντιμετώπισης της κρίσης από τους διεθνείς θεσμούς, η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται στα πρόθυρα μιας νέας καθίζησης.

Με τα επιτελεία του κεφαλαίου να έχουν ξεμείνει από επιλογές.

Σωτήρης Βλάχος

16/01/2018