Ο Γκορμπατσόφ και η αξέχαστη διαφήμιση

Δεν μπορώ να καταλογίσω τις ευθύνες που άλλοι καταλογίζουν στον μακαρίτη τον Γκορμπατσόφ για τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Το έλλειμμα δημοκρατίας και ο απόλυτος συγκεντρωτισμός χαρακτηριστικά του Σταλινικού μοντέλου, προδιέγραψαν αυτή την πορεία.  Σοσιαλισμός χωρίς εργατική δημοκρατία δεν νοείται σοσιαλισμός όσο καλά νοσοκομεία ή βρεφοκομεία ή πανεπιστήμια  κι’ αν είχε η Σοβιετική Ένωση. Η υποβάθμιση και τελικά η αδρανοποίηση των Εργατικών Συμβουλίων  (Σοβιέτ) έδωσαν την θέση τους σ’ ένα άκαμπτο γραφειοκρατικό σύστημα διαχείρισης χωρίς από τα κάτω έλεγχους γεμάτο από διεφθαρμένους αξιωματούχους που δεν είχαν καμιά έννοια για εκμοντερνισμό των διαδικασιών παραγωγής ή για μια μεγίστη οικονομική αποτελεσματικότητα. Τελικά η οικονομία της Σ.Ε. αδυνατούσε να ανταγωνιστεί τη Δύση.

Η  προσπάθεια επίτευξης μιας ισορροπίας με τους συνεχώς αυξανόμενους εξοπλισμούς της ιμπεριαλιστικής δύσης αποστράγγισαν την Σοβιετική οικονομία. Το εξωτερικό χρέος μεγάλωνε συνεχώς φτάνοντας τα 70 δις. δολάρια πριν την κατάρρευση, με την ελπίδα ενός εκσυγχρονιστικού σχεδιασμού της παραγωγής που αποτύγχανε συνεχώς αφού αφήνετο στα χέρια μιας διεφθαρμένης γραφειοκρατίας και με την παντελή έλλειψη της συμμετοχής των εργαζομένων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων στο επίπεδο της παραγωγής. Πήρε περίπου 25 χρόνια για να αποπληρώσει η Ρωσία το εξωτερικό χρέος που δημιούργησε το Σταλινικό μοντέλο.

Ο Γκορμπατσόφ βρέθηκε αντιμέτωπος με αυτή τη πραγματικότητα. Αντί να ακολουθήσει την οδό του σοσιαλισμού και της δημοκρατίας αντί να δώσει λόγο και ρόλο στους σοβιετικούς λαούς,  άνοιξε το δρόμο ενός καπιταλισμού άγριας και αδυσώπητης συσσώρευσης με αποτέλεσμα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, τη παλινόρθωση του καπιταλισμού με τα πρώην στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος να κλέβουν τους μόχθους των σοβιετικών λαών και να μετατρέπονται σε αδίστακτους ολιγάρχες.

Το ξήλωμα του κοινωνικού κράτους προκάλεσε επίσης τις μεγάλες κακουχίες που πέρασε ο Σοβιετικός λαός. Συμπερασματικά, ο Γκορμπατσόφ δεν ευθύνεται για την κατάρρευση του Σταλινικού μοντέλου (ήταν κάτι το αναπόφευκτο) αλλά ευθύνεται για την παλιννόστηση του καπιταλιστικού συστήματος αντί της επαναφοράς του σοσιαλιστικού συστήματος της εργατικής συμμετοχικής δημοκρατίας.

Αυτό που στο τέλος όλοι θα θυμούνται τον Γκορμπατσόφ είναι η μεγάλη του συμβολή στην καλύτερη διαφήμιση του αιώνα: Αυτή που το παρουσιάζει να τρώει πίτσα σ’ ένα από τα πολυεθνικά καταστήματα της Pizza Hut.

Δημήτρης Δημητρίου

31 Αυγούστου 2022