.png){kind=small}
Γενοκτονία και Εθνοκάθαρση
Η δημοσίευση της ιστορικής μελέτης από τον Μιχάλη Μιχαήλ σχετικά με την οργάνωση Ακρίτας[1] αποτελεί μια πολύ θετική συμβολή στην προσπάθεια αναζήτησης τη ιστορικής αληθείας στο τόπο μας μετά από τις παραμορφώσεις που υπέστηκε από τις επίσημες αφηγήσεις τόσο της ε/κ όσο και της τ/κ πλευράς.
Γενοκτονία
Θα ήθελα να επικεντρωθώ πάνω στο σημείο που θίγει ο φίλος Μιχάλης ότι στο Σχέδιο δεν υπάρχει αναφορά για γενοκτονία των τ/κ. Πράγματι δεν υπάρχει σαφής αναφορά για κάτι τέτοιο αλλά ο τρόπος διατύπωσης κάποιων παραγράφων του Σχεδίου θα μπορούσε να οδηγήσει στο συμπέρασμα ότι αν κρινόταν αναγκαίο για την επίτευξη των στόχων της οργάνωσης, δεν θα κώλωναν να προχωρήσουν. Ούτε και είμαι βέβαιος ότι γενικότερα η εθνικιστική ε/κ ηγεσία εκείνης της περιόδου δεν επιδίωξε ή δεν πέρασε από το μυαλό της η ιδέα της γενοκτονίας των τ/κ. Στο Σχέδιο Ακρίτας που δημοσιεύτηκε από την εφημερίδα Πατρίς στις 21/04/1966, τονίζεται σε συγκεκριμένη παράγραφο, ότι στη περίπτωση που οι Τούρκοι (εννοεί τους τ/κ) επιτεθούν, η αντίδραση της Οργάνωσης θα πρέπει να είναι δυναμική και αστραπιαία ούτως ώστε οι ε/κ να καταστούν κυρίαρχοι της κατάστασης μέσα σε 1-2 μέρες. Η δυναμική αντιμετώπιση των τούρκων σύμφωνα πάντα με το Σχέδιο, θα τους αποθαρρύνει να συνεχίσουν να αντιδρούν διότι θα γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο θα ήταν μάταιο και θα προκαλούσε σοβαρή ζημιά στην κοινότητα τους. Εδώ θέλω να 
τονίσω το σημείο της «σοβαρής ζημιάς στην (τ/κ) κοινότητα». Αυτή η παράγραφος εμπλέκει τηντ/κ κοινότητα στο σύνολο της για τη «σοβαρή ζημιά» που θα υποστεί και άρα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα κτυπήματα της Οργάνωσης δεν θα ήταν στοχευμένα στους ένοπλους της απέναντι πλευράς αλλά σε ολόκληρη τη τ/κ κοινότητα που σαφώς συμπεριλαμβάνει και άοπλους, γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους. Μήπως αυτό το συμπέρασμα είναι παρατραβηγμένο; Πιστεύω πως όχι, έχοντας υπόψη το κλίμα της εποχής, τη ποιότητα της ε/κ ηγεσίας που ήταν ακραία εθνικιστική και με καπετανάτα που ηγούνταν τουρκοφάγοι όπως ο Σαμψών. Επίσης οι μετέπειτα δηλώσεις και πολιτικές της ε/κ ηγεσίας αναπόφευκτα επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι είχαν τουλάχιστο μέσα στη σκέψη τους το ενδεχόμενο της γενοκτονίας. Μια γεύση της κατάστασης που επικρατούσε εκείνη την εποχή μας δίνει και μια σχετική αναφορά του πρώην πρωθυπουργού της Μ. Βρετανίας Douglas Home, στο βιβλίο του "The Way the Wind Blows". Ήταν πεπεισμένος ότι αν ο Μακάριος δεν άρχιζε να θεωρεί την τουρκική μειονότητα σαν ανθρώπινα όντα θα ήταν σαν να έδινε (με αυτή του τη στάση), επίσημη πρόσκληση στην Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο.
Η ιδέα για μαζική εξόντωση των τ/κ είχε προταθεί από τον Δημήτρη Ιωαννίδη διοικητή τότε της ΕΛΔΥΚ ο οποίος εισηγήθηκε στο Μακάριο την ολοκληρωτική εξόντωση των τ/κ. Αυτή η αποκάλυψη έγινε πιο ύστερα από τον ίδιο τον Μακάριο, δυο χρόνια μετά το πραξικόπημα ο οποίος ισχυρίστηκε ότι απέρριψε την ιδέα δολοφονίας αθώων ανθρώπων. Οι απειλές για γενοκτονία έγιναν όμως και από τον υπουργό του Μακάριου Τάσσο Παπαδόπουλο που δήλωνε ότι από τη στιγμή που ο τουρκικός στόλος μπει στα χωρικά ύδατα της Κύπρου οι ε/κ έχουν 75 λεπτά στη διάθεση τους για να καθαρίσουν τους τ/κ (το 1/5 δηλαδή του κυπριακού πληθυσμού) και τόνιζε μάλιστα ότι υπήρχε συγκεκριμένος σχεδιασμός για την υλοποίηση αυτής της επιχείρησης. Λίγες μέρες αργότερα το σχέδιο γενοκτονίας των τ/κ με αφορμή τις συγκρούσεις στη Τυλληρία, πέρασε από το υπουργικό συμβούλιο και έγινε επίσημη θέση της Κυπριακής κυβέρνησης (Μακάριος Δρουσιώτης: “Η Πρώτη Διχοτόμηση”).
Η ιδέα ενός ξεκαθαρίσματος του τ/κ πληθυσμού δεν περιορίστηκε μόνο τη δεκαετία του 60. Η αποκάλυψη του Σχεδίου Ήφαιστος ημερομηνίας 18/04/1974 που επικεντρώνεται στις εκκαθαρίσεις των τ/κ χωριών με συμμετοχή μάλιστα πολιτών που θα έπαιζαν το ρόλο του νεκροθάφτη και με επίταξη μπουλντόζων για την εκσκαφή μαζικών τάφων, αποτελεί ένα επιπρόσθετο στοιχείο των σχεδιασμών της πολίτικο-στρατιωτικής ηγεσίας των ε/κ. Κύπριοι αξιωματικοί της Ε.Φ. παραδέχτηκαν αργότερα ότι ήταν μεγάλο λάθος οι επιθέσεις σε τ/κ χωριά κατά τη περίοδο της τουρκικής εισβολής αφού σπαταλήθηκαν αχρείαστα στρατιωτικές δυνάμεις που θα ήταν πιο αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση των εισβολέων. Παράδειγμα, οι εκατοντάδες στρατιώτες (τ/κ πηγές μιλούν για χιλιάδες) που χρησιμοποιήθηκαν για την κατάληψη της Λεύκας σε μια περιοχή που δεν ήταν κοντά στο Τούρκικο προγεφύρωμα.
Η πραγματικότητα είναι ότι το όποια σχέδια για γενοκτονία των τ/κ δεν υλοποιήθηκαν σε μαζική κλίμακα παρά τις ‘φιλότιμες’ προσπάθειες των ε/κ εθνικιστών της ΕΟΚΑ Β’ στην Αλόα, Μάραθα, Σανταλάρι, Τόχνη και αλλού. Παραμένει να εξακριβώσουμε κατά πόσο οι απειλές της επίσημης ε/κ ηγεσίας για γενοκτονία ήταν προϊόν μπλόφας ή κατά πόσο δεν υλοποιήθηκαν κατόπιν δεύτερης σκέψης ή απλά δεν πρόλαβαν να προχωρήσουν.
Εθνοκάθαρση
Οι πολιτικές της εθνοκάθαρσης μπορεί να διαφέρουν από τη γενοκτονία. Η στόχευση εδώ δεν είναι η εξολόθρευση με μαζικές δολοφονίες συγκεκριμένων εθνοτήτων αλλά η εκδίωξη και επανεγκατάσταση τους σε άλλο γεωγραφικό χώρο. Μπορεί αυτή η προσπάθεια να συνοδεύεται και από άλλες απάνθρωπες πράξεις για λόγους εκδίκησης ή ανεξέλεγκτης συμπεριφοράς του στρατεύματος αλλά η βασική στόχευση είναι ο εκτοπισμός. Εθνοκαθάρσεις συναντούμε πολύ τακτικά στη σύγχρονη ιστορία όπως οι εθνοτικές εκτοπίσεις κατά τη περίοδο του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου στη Σοβιετική Ένωση (Τσετσένοι, Ινγκούς ) των γερμανόφωνων πληθυσμών στη περιοχή της Σουδητίας στη Τσεχοσλοβακία και στη Πολωνία, των Ινδών μουσουλμάνων από την Ινδία στο Πακιστάν, η εκδίωξη των Ελλήνων της Μικράς Ασίας μετά την ήττα του ελληνικού στρατού από τον Αττατούρκ, την μετεγκατάσταση των ινδιάνων στις ΗΠΑ όσων είχαν απομείνει δηλαδή μετά από προηγούμενες και αλλεπάλληλες προσπάθειες γενοκτονίας από την επίσημη κυβέρνηση των ΗΠΑ και αλλού. Εθνοκάθαρση έγινε σχεδόν ολοκληρωτικά από τα τούρκικα στρατεύματα κατά τη διάρκεια της προέλασης των στο πόλεμο του 74 δημιουργώντας χιλιάδες ε/κ προσφύγων με στόχο την επίτευξη εθνοτικά ομοιογενών περιοχών.
Σχέδια για εθνοκάθαρση στην Κύπρο εις βάρος των τουρκοκυπρίων αυτή τη φορά υπήρξαν πριν το 74. Το 1964 έγινε μάλιστα εισήγηση από τις κυβερνήσεις Γαλλίας και ΗΠΑ να μεταφερθούν όλοι οι τ/κ στην Τουρκία αποζημιώνοντας τους με ένα ποσό σε μετρητά. Με την δημοσιοποίηση του σχεδίου μετεγκατάστασης των τ/κ από εφημερίδες διεθνούς κυκλοφορίας, οι εμπνευστές του αναγκάστηκαν να διαψεύσουν την ύπαρξη του αλλά ο ψίθυρος έμεινε να πλανάται για πολύ καιρό χωρίς να παρατηρήσουμε αντιδράσεις από την κυπριακή κυβέρνηση .Το σχέδιο δημοσιεύτηκε στην Washington Post στις 21/02/1964 και συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο του Matthew James Frank “Making Minorities History: Population Transfer in the 20th century Europe” .
Η πολιτική της κυβέρνησης Μακαρίου που απαγόρευε την επιστροφή των τ/κ φοιτητών που πήγαιναν για σπουδές στη Τουρκία είναι αποκαλυπτική των προθέσεων της. Χαρακτηριστική είναι και η ακόλουθη αναφορά (ελεύθερη μετάφραση από τα αγγλικά δική μου): “Οι συνεχείς εκκλήσεις από τα ΟΗΕ για να αρθεί η απόφαση για την απαγόρευση τ/κ φοιτητών που φοιτούν στο εξωτερικό να επιστρέψουν στη πατρίδα τους απορρίφτηκαν από την ε/κ διοίκηση (εννοώντας την κυβέρνηση) Μακαρίου. Ο ειδικός αντιπρόσωπος του Γ.Γ. του ΟΗΕ Ου Θάντ, Κάρλος Μπερνάντες, συναντήθηκε επί μακρόν με τον υπουργό του Μακαρίου κ. Γιωρκάτζη προσπαθώντας να τον πείσει να αρθούν οι απαγορεύσεις. Ο κ. Γιωρκάτζης διεμήνυσε στο κ. Μπερνάντες ότι όλοι οι τούρκοι (εννοώντας τους τουρκοκύπριους ) πάνω από 15 χρόνων θα συλλαμβάνονται με την άφιξη τους στην Κύπρο και θα παραπέμπονται σε δίκη . Σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει αυτή την απάνθρωπη συμπεριφορά της κυβέρνησης Μακαρίου, ο κ. Γιωρκάτζης ισχυρίστηκε ότι οι τ/κ φοιτητές λάμβαναν στρατιωτική εκπαίδευση στην Τουρκία» (Πηγή Daily Report, Foreign Radio Broadcasts, Issues 126-130 By United States. Central Intelligence Agency. 01/07/1965).
Η πολιτική επίσης της απαγόρευσης μεταφοράς βασικών προμηθειών στους τ/κ κατά τη περίοδο μετά το 1964, αποσκοπούσε στον εξαναγκασμό τους να μεταναστεύσουν από την Κύπρο. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι τ/κ που έχουν εγκατασταθεί μόνιμα στο εξωτερικό αποτελούν μια πολύ μεγάλη διασπορά. Παρατηρούμε τα μεγαλύτερα κύματα μετανάστευσης να γίνονται κατά τις περιόδους του αγώνα της ΕΟΚΑ (1955-59) και των δικοινοτικών συγκρούσεων της δεκαετίας του 60.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι η πολιτική της εθνοκάθαρσης των τ/κ μπορεί να μην πέτυχε το στόχο της αλλά συνέβαλε στη δραστική μείωση του τ/κ πληθυσμού. Η τ/κ κοινότητα αποτελούσε το 1881 (πρώτη επίσημη απογραφή από τις Βρετανικές αρχές) το 24,4% του συνολικού πληθυσμού ενώ το 1974 μειώθηκε στο 18,4%. Αντίθετα η εθνοκάθαρση των ε/κ από το βορρά πέτυχε σχεδόν ολοκληρωτικά μετά την συντριβή του ελληνικού εθνικισμού και της αποτυχίας της τελευταίας προσπάθειας αναβίωσης της μεγάλης ιδέας με την ενσωμάτωση της Κύπρου στην Ελλάδα.
Δημήτρης Δημητρίου
Ιανουάριος 2020
[1] Η Οργάνωση «Ακρίτας», Μιχάλης Μιχαήλ