Η ανθρωποθυσία σαν όρος επιβίωσης του εθνικισμού.

Σύμφωνα με μια ερμηνεία , ηρωική πράξη αποτελεί μιαν ενέργεια που εκτελείται με ανιδιοτέλεια και αυταπάρνηση από ένα άτομο που μπορεί να φτάσει μέχρι και τα όρια της αυτοθυσίας προς εξυπηρέτηση κάποιου σκοπού ή στόχου. Αυτή η φορμαλιστική θα έλεγα αντιμετώπιση του όρου ‘ηρωισμός’ δεν είναι κατά τη γνώμη μου αρκετή για να εξηγήσει το τρόπο που μια κοινωνία βιώνει τέτοιες πράξεις . Να φέρω ένα παράδειγμα για να γίνω πιο κατανοητός:

Όταν ο κόκκινος στρατός έμπαινε στο Βερολίνο , λίγοι ήταν οι Γερμανοί υπερασπιστές του που πίστευαν ότι θα μπορούσαν να αποκρούσουν την ορμή των σοβιετικών στρατευμάτων. Κι’ όμως , δεν ήταν λίγοι αυτοί που πολέμησαν μέχρι θανάτου για αυτά που τους είχαν χειραγωγήσει να πιστεύουν , για την πατρώα γη ,την ανωτερότητα της φυλής, τον αντικομουνισμό και ότι άλλο περιείχε η φασιστική ιδεολογία.

Ήταν ο θάνατος τους μια ηρωική πράξη ή μια αχρείαστη σφαγή που στηριζόταν σε λάθος στόχους και αξίες; Νομίζω με εξαίρεση κάποιων περιθωριακών που είναι ερωτευμένοι με το τέρας , κανένας άλλος δεν μνημονεύει σαν ήρωες τους τελευταίους μαχητές του φασισμού.

Μια ηρωική πράξη αποτελεί το αιτιατό ενώ την ίδια την αιτία τη βρίσκουμε στο σκοπό. Μέσα στο κοινωνικό υποσυνείδητο , μια ηρωική πράξη θεωρείται ως τέτοια αν οι στόχοι που εξυπηρετεί έχουν καθιερωθεί σαν ένα ιδανικό πολλές φορές σε βαθμό που ανάγονται στη σφαίρα της μεταφυσικής. Και ποιος καθορίζει μέσα σε μια κοινωνία αυτό το κοινωνικό υποσυνείδητο αφού αυτό δεν μπορεί να θεωρηθεί κληρονομικό ή στατικό; Κύρια οι κρατικοί και οι θρησκευτικοί θεσμοί . Είναι η τάξη που ηγεμονεύει που επιβάλλει τη συγκεκριμένη ιδεολογία και που ελέγχει τους μηχανισμούς της παιδείας, των ΜΜΕ , την οικονομία , και οτιδήποτε άλλο εργαλείο χειραγώγησης.

Υπάρχει περίπτωση μια κοινωνία να παρακάμψει τους μηχανισμούς επιβολής και να δει με διαφορετικό φακό μια πράξη αυτοθυσίας; Πιστεύω πως υπάρχει νοουμένου ότι έχει παρεισφρήσει μέσα από τις αρτηρίες της η κριτική σκέψη και η αμφισβήτηση που πηγάζει από τις εμπειρίες που έχουν συσσωρευτεί. Η νέα σκέψη δεν έρχεται δυστυχώς με το αλεξίπτωτο. Χρειάζεται η πρωτοπορία που θα γδέρνει με τα νύχια της βράχους για να περάσουν οι νέες ιδέες και αντιλήψεις.

Οι σύγχρονες ιδέες και αντιλήψεις

Ο πατριωτισμός δεν είναι ένας αφηρημένος έρωτας με μια κόρη με γαλάζια ή σαγηνευτικά μαύρα μάτια . Αυτά μπορεί να διεγείρουν αισθήματα και ποικίλες αισθήσεις αλλά δεν έχουν πόδια για να πατήσουν στο έδαφος . Είναι ο δεσμός του καθενός από μας με ένα συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο που έχει αναπτυχτεί μέσα από την καθημερινή μας τριβή , μέσα από τις πολύμορφες σχέσεις που έχουμε αναπτύξει με τους ανθρώπους του . Αυτός ο ιδιαίτερος δεσμός επεκτείνεται ολιστικά πάνω στους ανθρώπους του χωρίς διακρίσεις που να βασίζονται πάνω στο χρώμα, θρησκευτική η εθνοτική καταγωγή. Οι όποιες αντιπαλότητες δεν έχουν να κάμουν με τις αντιλήψεις που έχουμε για τους προγόνους μας αλλά με τις κοινωνικές θέσεις και αντιθέσεις του σήμερα. Όλος ο πολιτισμένος κόσμος αγκαλίαζει σήμερα αυτές τις πανανθρώπινες, τις οικουμενικές αξίες.

Οι παλιές θανατηφόρες ιδέες

Σε αντίθεση με το πατριωτισμό, ο εθνικισμός προωθεί την διάκριση και την υπεροχή της μιας εθνοτικής ομάδας εις βάρος της άλλης σκάβοντας βαθιά για τον εντοπισμό στοιχείων μιας ‘αξιοθαύμαστης μοναδικότητας’ που έχει υποτίθεται κληρονομηθεί από την αρχαιότητα.

Στη βάση αυτών των ερμηνειών , ο πατριωτισμός προωθεί την ενότητα του λαού και του χώρου ενώ ο εθνικισμός τη σύγκρουση και τον διαχωρισμό. Στην Κύπρο οι αγώνες με τις τόσες θυσίες, δεν ήταν ποτέ πατριωτικοί. Ήταν (και είναι) στην πραγματικότητα ένας συνεχής θανάσιμος ανταγωνισμός και μια αντιπαλότητα μεταξύ των δυο εθνικισμών για ολοκληρωτική επικράτηση .Τα αποτελέσματα αυτής της κούρσας θανάτου τα βιώνουμε καθημερινά . Και οι δύο κοινότητες ακόμα θάβουν νεκρούς, ακόμα υπάρχουν αγνοούμενοι..

Πρέπει σαν κοινωνία να προβληματιστούμε αν πράγματι θέλουμε να ακολουθήσουμε την οδό της ειρηνικής συνύπαρξης που μόνο με σκληρή συλλογική δουλειά μπορούμε να την πετύχουμε ή την πεπατημένη οδό της σύγκρουσης και της αντιπαράθεσης που επιδιώκει, ωθεί και ενθαρρύνει την εξατομίκευση της θυσίας . Μιας θυσίας που θα φυλαχτεί στις παρακαταθήκες της ιστορίας σαν ηρωισμός για να διαιωνίζει το μίσος και τη διαίρεση μέσα στις ψυχές των ανθρώπων.

Δημήτρης Δημητρίου

17 Σεπτεμβρίου 2019